Το έτος 628 μ.Χ., ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινουπόλεως Ηράκλειος, αφού κατατρόπωσε τους Πέρσες, οι οποίοι πριν από δεκατέσσερα έτη, το 614 μ.Χ., αφού κατέλαβαν με εχθρική και καταστροφική επιδρομή την Παλαιστίνη, είχαν αφαρπάσει το ευρισκόμενο στα Ιεροσόλυμα μέρος του Τιμίου Σταυρού, επανέκτησε αυτό και την 14η Σεπτεμβρίου, ανυπόδητος και πενιχρά ντυμένος και φέροντας στον ώμο το Τίμιο Ξύλο, ανήλθε λιτανευτικώς στον Ναό της Αναστάσεως. Παραλαβών τον Τίμιο Σταυρό, ο Πατριάρχης Ζαχαρίας ύψωσε αυτόν πανηγυρικώς, Κλήρου και Λαού ψάλλοντος «Σώσον Κύριε τον λαόν Σου και ευλόγησον την κληρονομίαν Σου……..».
Από της εποχής αυτής, η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού κατέστη επισημότατη εορτή σ’ όλη την Εκκλησία, από την Ανατολή ως τη Δύση, που εισήχθη από τον Ρώμης Ονώριο, φέρουσα τα ίσα προς την Αγία και Μεγάλη Παρασκευή, τιμωμένη δ’ αυστηράς νηστείας (ξηροφαγίας δηλαδή ωμά λαχανικά και φρούτα) και αργίας.
Σταυρός: Το καύχημα της Εκκλησίας.
Επισημαίνουμε ότι ο σταυρικός θάνατος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού είναι το καύχημα της Εκκλησίας, το καύχημα των πιστών, όπως πανηγυρικά κηρύττει ο απόστολος Παύλος: «Όσο για μένα, δε θέλω άλλη αφορμή για καύχηση εκτός από το σταυρό του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, το σταυρό που πάνω του πέθανε ο κόσμος για μένα κι εγώ για τον κόσμο». (Προς Γαλάτας στ΄ 14).
Ο σταυρός του Κυρίου έγινε καύχηση των πιστών, επειδή με το θάνατό Του υπάκουσε στο θέλημα του Επουρανίου Πατέρα Του, όπως μαρτυρείται από τα ιερά ευαγγέλια: «Για δεύτερη φορά απομακρύνθηκε και προσευχήθηκε με τούτα τα λόγια: “Πατέρα μου, αν δεν μπορώ ν’ αποφύγω αυτό το ποτήριο, αλλά πρέπει να το πιώ, ας γίνει το θέλημά σου”» (Ματθαίου κστ΄ 42).
Ο Κύριος, με την θέλησή Του, υπάκουσε στο θέλημα του Θεού Πατέρα να θυσιασθεί με σταυρικό θάνατο, που θανατώνονταν οι κακοποιοί για να ζήσει ο κόσμος: «Ταπεινώθηκε θεληματικά υπακούοντας μέχρι θανάτου και μάλιστα θανάτου σταυρικού» (Προς Φιλιππησίους β΄ 8).
Ο σταυρός του Κυρίου έγινε καύχηση των πιστών επειδή υπέμεινε αγόγγυστα, αδιαμαρτύρητα και καρτερικά όλη την εχθρότητα, την περιφρόνηση, τον εξευτελισμό, την εξουθένωση που Του έγινε, όπως προφήτευσε ο προφήτης Ησαΐας: «Σαν άφωνο πρόβατο οδηγήθηκε στην σφαγή. Σαν αμνός άφωνος ενώπιον εκείνου, που τον κουρεύει, έτσι πορεύεται χωρίς να ανοίγει το στόμα του». (Ησαΐου, γ΄ 7).
Δεν υπερασπίσθηκε τον εαυτό Του. Δεν αμύνθηκε για να μη συλληφθεί. Δεν απείλησε. Δεν ζήτησε βοήθεια και συμπαράσταση ακόμη κι από τους δικούς Του μαθητές. Επιτίμησε και τον απόστολο Πέτρο, που προσπάθησε να εμποδίσει την σύλληψή Του στον κήπο της Γεθσημανή, κτυπώντας με το μαχαίρι του τόν δούλο του Αρχιερέως, λέγοντάς του: «Ή θαρρείς πως δεν μπορώ να παρακαλέσω τον Πατέρα μου και αυτός να μου στείλει για συμπαράσταση πάνω από δώδεκα λεγεώνες αγγέλους;» (Ματθαίου κστ΄ 53).
Ο κορυφαίος των Αποστόλων Πέτρος προβάλλει τον Πάσχοντα Κύριό μας Ιησού Χριστό ως υπόδειγμα υπομονής, μακροθυμίας και ανεξικακίας, γράφοντας: «Σ’ αυτό σας κάλεσε ο Θεός. Γιατί ο Χριστός πέθανε για μας, αφήνοντάς σας το υπόδειγμα για να βαδίσετε στ’ αχνάρια του. Αυτός αμαρτία δεν έκανε, και δόλος στο στόμα Του δεν βρέθηκε. Τις λοιδορίες δεν τις ανταπέδιδε, κι όταν έπασχε δεν απειλούσε, εμπιστευόταν στο δίκαιο Κριτή» (Α΄ Πέτρου β΄ 21-23).
Ο σταυρός του Κυρίου έγινε καύχηση των πιστών επειδή ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός καταδικάσθηκε και πέθανε ως κακούργος, ενώ ήταν αθώος. Την αθωότητά του αναγνώρισε και ο συσταυρωθείς εκ δεξιών του Κυρίου μας Ιησού Χριστού ληστής, που επέπληξε τον στα αριστερά Του συσταυρωμένο ληστή λέγοντάς του: «Ούτε το Θεό δε φοβάσαι εσύ; Δεν είσαι όπως κι εκείνος καταδικασμένος; Αυτός όμως δεν έκανε κανένα κακό» (Λουκά κγ΄ 40-41).
Ο θάνατός Του ήταν άδικη τιμωρία ενός Δικαίου, όπως διαμήνυσε και η σύζυγος του Ρωμαίου Διοικητού της Ιουδαίας Πιλάτου, συστήνοντας σ᾿ αυτόν να αποφύγει να αναμιχθεί στην καταδίκη Του: «Μην κάνεις τίποτα εναντίον αυτού του αθώου» (Ματθαίου κζ΄ 19).
Ο σταυρός του Κυρίου έγινε καύχηση, των πιστών, επειδή με τον θάνατό Του θριάμβευσε, ταπείνωσε τις πονηρές δυνάμεις, τις Αρχές και Εξουσίες του κόσμου του αιώνος τούτου, καθώς διδάσκει ο απόστολος Παύλος: «Κατάργησε το χρεόγραφο με τις διατάξεις του, που ήταν εναντίον μας, και το έβγαλε από τη μέση καρφώνοντάς το στο σταυρό. Αφαίρεσε τη δύναμη που είχαν οι δαιμονικές αρχές και εξουσίες και τις διαπόμπεψε, σέρνοντάς τες νικημένες στο θρίαμβο του σταυρού του Χριστού». (Προς Κολοσσαείς β΄ 14-15, βλ. και Προς Εφεσίους δ΄ 8).
Ο σταυρός του Κυρίου έγινε καύχηση των πιστών επειδή, ενώ Εκείνος ανέβηκε περιφρονημένος πάνω σ’αυτόν, δοξάσθηκε από τον Επουράνιο Θεό και Πατέρα: «Γι’ αυτό και ο Θεός τον ανέβασε πολύ ψηλά και του χάρισε το όνομα που είναι πάνω απ’ όλα τα ονόματα» (Προς Φιλιππησίους β΄ 9).
Ο σταυρός του Κυρίου έγινε καύχηση των πιστών, επειδή ο υψωθείς σ’ αυτόν προσείλκυσε ανά τους αιώνες τις εκλεκτές ψυχές των μαθητών Του, Πατέρων, Μαρτύρων, Ομολογητών, Εγκρατευτών, Διδασκάλων, Οσίων, όπως προφήτευσε ο Ίδιος: «Εγώ, όταν θα υψωθώ από τη γη, όλους τους ανθρώπους θα τους τραβήξω κοντά μου» (Ιωάννου ιβ΄ 32).
Με την θυσία Του επλάτυνε την υιότητά Του. Έκαμε, δηλαδή, και πολλούς άλλους ανθρώπους, υιούς Θεού, οδηγώντας τους στην αιώνια δόξα: «Βλέπουμε, όμως, ότι ο Ιησούς, που έγινε για ένα χρονικό διάστημα «κατώτερος απ’ τους αγγέλους», στεφανώθηκε «με δόξα και τιμή» εξαιτίας του θανάτου του. Γιατί η χάρη του Θεού θέλησε να γευτεί ο Ιησούς το θάνατο για το καλό όλων. Ο Θεός, λοιπόν, η αρχή και ο σκοπός των πάντων, ενώ οδήγησε πολλούς υιούς στη δόξα, έπρεπε να οδηγήσει τον αίτιο της σωτηρίας τους στην ολοκλήρωση του έργου του με το πάθος» (Προς Εβραίους β΄ 9-10).
Ο σταυρός του Κυρίου έγινε καύχηση των πιστών, επειδή αποτελεί την ύψιστη απόδειξη της αγάπης του Θεού για μας, καθώς διακηρύσσει ο απόστολος και ευαγγελιστής Ιωάννης: «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο, ώστε παρέδωσε στο θάνατο το μονογενή του Υιό για να μη χαθεί όποιος πιστεύει σ’ αυτόν, αλλά να έχει ζωή αιώνια» (Ιωάννου γ΄).
Κατά τον απόστολο Παύλο, η σταυρική θυσία του Κυρίου Ιησού Χριστού αποτελεί βεβαία και αναμφισβήτητη απόδειξη της αγάπης του Θεού για μας τους αμαρτωλούς, που προκαλεί θαυμασμό και ευγνωμοσύνη στις ψυχές μας: «Ο Θεός, όμως, ξεπερνώντας αυτά τα όρια, έδειξε την αγάπη του για μας, γιατί ενώ εμείς ζούσαμε ακόμα στην αμαρτία, ο Χριστός έδωσε τη ζωή του για μας» (Προς Ρωμαίους ε΄ 8).
Ο σταυρός του Κυρίου έγινε καύχηση των πιστών, επειδή είναι σύμβολο ειρηνεύσεως, καταλλαγής των αμαρτωλών ανθρώπων με τον άγιο και δίκαιο επουράνιο Θεό και Πατέρα. Σ’ αυτή την υπηρεσία της συμφιλιώσεως μας με το Θεό Πατέρα αναφέρεται ο απόστολος Παύλος: «Παρ᾿ ότι ήμασταν εχθροί με το Θεό, μάς συμφιλίωσε μαζί του ο σταυρικός θάνατος του Υιού του, πολύ περισσότερο τώρα που συμφιλιωθήκαμε, η ζωή του θα μας χαρίσει τη σωτηρία» (Προς Ρωμαίους ε΄ 10, βλ. και Προς Κορινθίους Β, ε΄ 18-19).
Ο σταυρός του Κυρίου έγινε καύχηση των πιστών, επειδή με την θυσία Του μας χάρισε την πνευματική ελευθερία μας: «Ο Χριστός μας εξαγόρασε από την κατάρα του νόμου». (Προς Γαλάτας γ΄ 13).
«Τον σταυρόν σου προσκυνούμεν Δέσποτα και την αγίαν σου ανάστασιν υμνούμεν και δοξάζομεν».