Ο άγιος Φίλιππος, μητροπολίτης Μόσχας
Ο άγιος Φίλιππος γεννήθηκε το 1507. Όταν ενηλικιώθηκε, εισήλθε στην Μονή του Σολοφκί, βορειότερα από τον αρκτικό κύκλο, στην Λευκή Θάλασσα.
Μεγάλη ήταν η εγκράτεια της βιοτής του και όλοι θαύμαζαν τον ενάρετο βίο και την χρηστότητά του. Σύντομα εξελέγη ηγούμενος. Προικισμένος με διάκριση, επιτελούσε τα καθήκοντά του με πνευματική ευθύνη και ταυτόχρονα με πρακτική αίσθηση. Η μονή ανεδείχθη σε θρησκευτικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της περιοχής και εγκαινίασε νέον αρχιτεκτονικό ρυθμό με την οικοδόμηση λιθόκτιστων ναών. Έλαβε ενεργό μέρος στην Σύνοδο των Εκατό Κεφαλαίων (1551) κερδίζοντας την εκτίμηση του τσάρου Ιβάν Δ’ του Τρομερού, ο οποίος θαυμάζοντας τα επιτεύγματα του ηγουμένου άρχισε να αλληλογραφεί μαζί του.
Επιχειρώντας να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις που στόχευαν στην συγκέντρωση της εξουσίας, ώστε να τεθεί τέλος στα προνόμια των φεουδαρχών, ο Ιβάν ο Τρομερός σφετερίσθηκε τις κεντρικές περιοχές της χώρας και θέλησε να επιβάλει δια της βίας αποφάσεις που λάμβανε κατά την διάρκεια παραληρημάτων, τις οποίες νόμιζε ότι του ενέπνεε ο Θεός, και διοργάνωνε για τον σκοπό αυτό ένα σώμα πολιτοφυλακής, οργανωμένο σαν μοναχικό τάγμα, που γρήγορα έγινε διαβόητο για τις βιαιοπραγίες του.
Το 1666, ύστερα από την ανάκληση του μητροπολίτη Αθανασίου και την σύντομη παραμονή στον μητροπολιτικό θρόνο του αγίου Γερμανού του Καζάν [6 Νοεμ.], ο άγιος Φίλιππος εξελέγη, παρά την θέλησή του, Μητροπολίτης Μόσχας.
Φοβούμενος μόνον τον Θεό, έμπλεος ένθερμης αγάπης για τον καταπιεσμένο χριστιανικό λαό, ο άγιος Φίλιππος δεν δίστασε, από τις πρώτες κιόλας μέρες, να καταγγείλει τις θηριωδίες του τσάρου και να ζητήσει την κατάργηση της πολιτοφυλακής, κατ’ αρχήν σε κατ’ ιδίαν συζήτηση με τον ηγεμόνα. Κατόπιν, όταν διαπίστωσε ότι οι παραινέσεις του δεν έφεραν αποτέλεσμα, πήρε δημοσίως θέση ενάντια στον ηγεμόνα και από τον άμβωνα του καθεδρικού ναού της Κοιμήσεως διακήρυξε: «Μεγαλειότατε, προσφέρουμε εδώ την αναίμακτη ταύτη θυσία, ενώ πίσω από αυτό το θυσιαστήριο χύνεται το αίμα των χριστιανών».
Ο τσάρος, έξαλλος, τον απείλησε και τον πρόσταξε να πάψει. «Δεν δύναμαι να σιωπήσω», αποκρίθηκε ο ιεράρχης, «διότι δεν γίνεται να υπακούσω στην διαταγή σας περισσότερο απ’ ό,τι στην εντολή του Θεού. Αγωνίζομαι για την αλήθεια και το αγαθό και θα εξακολουθήσω ακόμη κι αν πρόκειται να ατιμαστώ και να υπομείνω τα πιο φρικτά βασανιστήρια, ειδάλλως μάταιη θα ήταν η πίστη μας και εξίσου μάταιο το αποστολικό αξίωμα».
* * *
Παρά την πολύ μεγάλη εντύπωση που προκάλεσε αυτή η τολμηρή διακήρυξη, ο άγιος μητροπολίτης δεν βρήκε την απαραίτητη υποστήριξη από τους χριστιανούς της Μόσχας, που είχαν παραλύσει από τον φόβο του τυράννου. Ωστόσο, επωφελήθηκε από μια ανάπαυλα γαλήνης που κράτησε έναν χρόνο και εργάστηκε για την αναστήλωση των εκκλησιαστικών ηθών.
Το 1567 περιήλθε στα χέρια των αρχών ένα μήνυμα του βασιλέα της Πολωνίας προς τους βογιάρους φεουδάρχες, και ο τσάρος διέταξε να τους σφάξουν μαζί με τις συζύγους και τα παιδιά τους· έτσι ξανάρχισαν οι διώξεις. Ο Φίλιππος υπερασπίσθηκε τους καταδιωγμένους και ο τσάρος συγκάλεσε τότε σύνοδο από επισκόπους υποταγμένους στην εξουσία του, η οποία καθαίρεσε τον άγιο Φίλιππο και τον εκτόπισε, ως απλό μοναχό, στην Μονή του Αγίου Νικολάου. Καθώς ο λαός συνέρρεε για να δείξει την συμπαράστασή του στον καλό του ποιμένα, τον εξόρισαν στην Μονή Οτρότς, κοντά στο Τβερ. Εκεί τον στραγγάλισε το 1569 ο ευνοούμενος δήμιος του τσάρου.
Από το βιβλίο: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό Ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου. Τόμος πέμπτος, Ιανουάριος. Εκδόσεις Ορμύλια, σελ. 109.
