Ο Άγιος Βουκόλος, ο Πολιούχος Άγιος της Σμύρνης
Στη θέση που βρίσκεται ο σημερινός Ναός του Αγίου Βουκόλου, υπήρχε αρχαίος εθνικός Ναός, ο οποίος τον 5 αιώνα μ.Χ. λόγω της ύπαρξης εκεί και του τάφου του Αγίου Βουκόλου και μετά το διάταγμα της Ανεξιθρησκείας, μετατρέπεται σε χριστιανικό ναό. Όμως, από σπαράγματα και αρχαιολογικά ευρήματα, φαίνεται η ύπαρξη ΠρωτοΧριστιανικής Εκκλησίας του Αγίου Βουκόλου.
Ο Άγιος Βουκόλος γεννήθηκε και έζησε στη Σμύρνη τον 1ο αιώνα μ.Χ. Από νεαρή ηλικία καθάρισε τον εαυτό του από κάθε πάθος και από κάθε αμαρτία και έγινε κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος. Μαζί με τον Άγιο Ιγνάτιο το Θεοφόρο, τον Ιερό Πολύκαρπο και τον Ιεραπόλεως Παπία, υπήρξε μαθητής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Από τη διδασκαλία των Αποστόλων Παύλου και Ιωάννου του Θεολόγου και των μαθητών τους, πίστεψε στον Χριστό και βαπτίστηκε Χριστιανός Ορθόδοξος.
Ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, χειροτόνησε τον Άγιο Βουκόλο Επίσκοπο Σμύρνης. Παρόλο που πριν από τον Άγιο Βουκόλο είχαν πιστέψει στον Χριστό, είχαν βαπτιστεί και είχαν χειροτονηθεί από τους μαθητές των Αποστόλων ο Αρίστων, ο Στρατέας ο Λώιδος και ο Αρίστων ο Β’, πρώτος Επίσκοπος Σμύρνης αναφέρεται ο Άγιος Βουκόλος.Υπήρξε Μεγάλος Διδάσκαλος που με την ζωή του και το παράδειγμα του φώτιζε και καθοδηγούσε όλους τους Χριστιανούς αλλά και τους ειδωλολάτρες στη Σμύρνη και από άγρια θηρία τους έκανε παιδιά του Φωτός και του Θεού. Υπήρξε μεγάλος και σπουδαίος Άγιος που έκανε πολλά θαύματα όταν ακόμη ήταν στη ζωή.
Κοιμήθηκε οσιακά στη Σμύρνη. Προείδε την Κοίμηση του και πριν αυτή χειροτόνησε μαζί με τον Ευαγγελιστή και Απόστολο Ιωάννη το Θεολόγο, διάδοχο του, τον Άγιο Πολύκαρπο. Το Ιερό λείψανο του, ενταφίασαν οι Χριστιανοί της Σμύρνης στο Κοιμητήριο που υπήρχε στην Εφεσιανής Βασιλείας Πύλη. Αμέσως μετά τον ενταφιασμό ανεβλάστησε από τον τάφο του Αγίου και συγκεκριμένα από το σημείο των ποδιών του, ένα φυτό – δέντρο (όπως αναφέρεται μυρσίνη), το οποίο έφτανε μέχρι το σημείο της κεφαλής του Αγίου και που τα φύλλα του και οι καρποί του επιτελούσαν πολλά θαύματα σε όλους τους Χριστιανούς που πήγαιναν στον τάφο του για να προσκυνήσουν. Ιδιαίτερα στις γυναίκες που δεν μπορούσαν να κάνουν παιδί καθώς και σε ασθενείς ανθρώπους.
Δυστυχώς, το 1663, περίπου, κάποιος έκοψε το δέντρο από τον τάφο του Αγίου, όμως, εκείνη την ώρα μαζί με το δέντρο κόπηκε και το πόδι του και απεβίωσε (πέθανε). Μετά από αυτό το θαύμα οι Χριστιανοί καθημερινά μαζευόταν με θυμιάματα και κεριά γύρω από τον τάφο του Αγίου, έως ότου κάποιος την ίδια ημέρα του μαρτυρίου του Αγίου, δηλαδή 6 Φεβρουαρίου του 1667, άνοιξε τον τάφο του Αγίου και εσκόρπησε έξω τα Άγια Λείψανα του. Οι Χριστιανοί που πήγαν και βρέθηκαν μπροστά σε αυτό το θλιβερό θέαμα μάζεψαν τα Ιερά λείψανα του Αγίου και τα εφύλαξαν στις εκκλησίες και στα σπίτια τους, τα οποία τελούσαν καθημερινά πολλά θαύματα. Παρόλο που ο τάφος έμεινε άδειος και κατεστραμμένος ο Άγιος συνέχισε να θαυματουργεί σε όλους τους Χριστιανούς που πήγαιναν στον τάφο του. Αργότερα, στο σημείο που υπήρχε ο τάφος, χτίστηκε Μεγαλοπρεπής Ναός προς τιμήν του Αγίου Βουκόλου και του Αγίου Πολυκάρπου.
Η Εκκλησία τιμά τον Άγιο Βουκόλο την 6η Φεβρουαρίου κάθε χρόνο και τον κατατάσσει ως Πρώτο Ιεράρχη της Σμύρνης στους μεγάλους Ιεράρχες της.
Η Τιμή του Αγίου Βουκόλου στην Σμύρνη (Ναοί – Εικόνες – Ιερά Λείψανα)
Αμέσως μετά την κοίμηση του Αγίου Βουκόλου και εξαιτίας των θαυμάτων που τελούσε και εν ζωή αλλά και μετά το θάνατο του, οι Χριστιανοί της Σμύρνης αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Ιωνίας άρχισαν να τον τιμούν ώς Άγιο. Εκτός από τον τάφο του όπου επήγαιναν για προσκύνημα, τον τιμούσαν και στον αρχαιότερο Ναό που αναφέρεται στο Λόφο του Πάγου και που ήταν αφιερωμένος στην αρχή στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο και αργότερα στον Άγιο Βουκόλο και στον Άγιο Πολύκαρπο.
Αργότερα, οι ναοί που έχτιζαν για τους τοπικούς Αγίους, ήταν αφιερωμένοι στους δυο πρώτους Αγίους της Σμύρνης, τον Άγιο Βουκόλο και τον Άγιο Πολύκαρπο.
Στη θέση που βρίσκεται ο σημερινός Ναός του Αγίου Βουκόλου, υπήρχε αρχαίος εθνικός Ναός, ο οποίος τον 5 αιώνα μ.Χ. λόγω της ύπαρξης εκεί και του τάφου του Αγίου Βουκόλου και μετά το διάταγμα της Ανεξιθρησκείας, μετατρέπεται σε χριστιανικό ναό. Όμως, από σπαράγματα και αρχαιολογικά ευρήματα, φαίνεται η ύπαρξη ΠρωτοΧριστιανικής Εκκλησίας του Αγίου Βουκόλου. Το 1663 η περιοχή αγοράζεται από ιδιώτη, ο οποίος προσπαθεί να καταστρέψει τον Τάφο και την Εκκλησία του Αγίου. Στην προσπάθεια του να κόψει το θαυματουργικό δέντρο, που είχε φυτρώσει πάνω από τον τάφο του Αγίου, κόβει το πόδι του και πεθαίνει ακαριαία. Ύστερα από μερικά χρόνια νέος ιδιοκτήτης του χώρου, ισοπεδώνει την περιοχή για να αναγείρει κατοικίες. Στις 6 Φεβρουαρίου του 1667, καταστρέφει τον Τάφο και διασκορπίζει τα Ιερά Λείψανα του Αγίου έξω μη γνωρίζοντας ότι ήταν η ημέρα Μνήμης του Αγίου. Οι Χριστιανοί που ήρθαν να προσκυνήσουν και να τιμήσουν τον Άγιο την ημέρα της Γιορτής του, βρήκαν τα Λείψανα τα συνέλλεξαν και τα μετέφεραν στους Ιερούς Ναούς αλλά και αρκετά κράτησαν στα σπίτια τους ως πολύτιμα φυλαχτά. Το 1858, αναφέρεται Ναός του Αγίου Βουκόλου στον τόπο όπου βρίσκεται ο σημερινός. Προφανώς, μικρός και πρόχειρος ναός ο οποίος αντικαθίσταται με τον σημερινό ναό που χτίστηκε εκεί, στην ίδια θέση το 1887 στις 24 Ιουνίου από τον Μητροπολίτη Σμύρνης Βασίλειο ο οποίος είναι αφιερωμένος ταυτόχρονα και στον Άγιο Πολύκαρπο. Έχει μήκος 29,70 μέτρα και πλάτος 17,15 μέτρα.
Ονομάζεται από τους ντόπιους Σμυρνιούς Αη Βούκλας ή «Εκκλησία του Ματιού», επειδή στην αψίδα πάνω από το Ιερό, υπήρχε αναγεννησιακή απεικόνιση του οφθαλμού του Θεού Σαβαώθ. Ως Ναός είναι ρυθμού Βασιλικής Σταυρεπίστεγος μετά Τρούλου. Είχε ωραιότατο ξυλόγλυπτο Τέμπλο και ανάλογα Δεσποτικό, Ιερό Άμβωνα, Ψαλτήρια και Παγκάρι. Υπήρχαν ξύλινα στασίδια, γύρω γύρω και πάνω από αυτά στον τοίχο και στην οροφή, υπήρχαν αναγεννησιακές Αγιογραφίες. Το δάπεδο ήταν μαρμάρινο αρίστης ποιότητος με λευκές και γκρι μαρμάρινες πλάκες που δημιουργούσαν διάφορα σχέδια. Υπάρχει διπλή σειρά παραθύρων στους γύρω τοίχους. Επίσης, υπάρχει ευρύχωρος Γυναικωνίτης σε σχήμα Π και στον οποίο κανείς ανεβαίνει με εξωτερική σκάλα από τον νάρθηκα.
Ο Ναός βρίσκεται στο κέντρο μιας όμορφης και άνετης αυλής, όπου υπάρχουν και άλλα κτίσματα, το Σχολείο, το Πρεσβυτέριο και Ιερατική Κατοικία.
Πίσω από το Ιερό, βρισκόταν ο Τάφος με το Αγίασμα και με την θαυματουργική Μυρτιά του Αγίου Βουκόλου. Ο Ναός υπήρξε Ενοριακός μέχρι το 1922. Γιόρταζε δυο φορές το χρόνο, 6 Φεβρουαρίου που είναι η μνήμη του Αγίου και 23 Φεβρουαρίου που είναι η μνήμη του Αγίου Πολυκάρπου. Εικόνες του Αγίου Πολυκάρπου υπήρχαν σε όλους τους Ναούς και φορητές πάνω σε ξύλο αγιογραφία και τοιχογραφίες.
Από το 1922 ο Ναός και μετά, χρησιμοποιήθηκε στην αρχή ως αποθήκη καπνού, ύστερα ως Όπερα, μετά ως Αρχαιολογικό Μουσείο και στη συνέχεια έμεινε αχρησιμοποίητος. Ανακαινίστηκε, από το Πανεπιστήμιο υπό την αιγίδα του Δήμου Σμύρνης. Είναι ο μοναδικός Ελληνικός Ορθόδοξος Ναός στο κέντρο της Πόλης (Περιοχή Μπασμανέ), που σώθηκε μετά την καταστροφή. Στις 17 Αυγούστου του 2014 και ύστερα από τις σχετικές άδειες, παραχωρήθηκε στους Ορθοδόξους Ρωμιούς της Σμύρνης για να τελέσουν και πάλι την πρώτη Θεία Λειτουργία, μετά από 92 χρόνια.
Ο Άγιος Βουκόλος Σήμερα (Στην Οικουμενική Ορθόδοξη Εκκλησία και στην Σμύρνη)
Ο Άγιος Βουκόλος συγκαταλέγεται από την Εκκλησία στους μεγάλους Οικουμενικούς Διδασκάλους και Πατέρας. Είναι ο πρώτος Επίσκοπος Σμύρνης στο Μητροπολιτικό κατάλογο της Μητρόπολης Σμύρνης. Μαζί με τον Άγιο Πολύκαρπο και την Αγία Φωτεινή είναι οι Πολιούχοι της Σμύρνης. Είναι από τους θαυματουργούς Αγίους της Εκκλησίας, Ιαματικός που ιατρεύει ασθένειες και θεραπεύει την ατεκνία στις στείρες γυναίκες καθώς και σχετικές δυσκολίες με την γέννηση των παιδιών. Επειδή, το επάγγελμα του ήταν Ποιμένας, θεωρείται Προστάτης των Ποιμένων και θεραπεύει τις ασθένειες των ζώων.
Εικόνες του βρίσκονται σε όλους τους Ορθόδοξους Ναούς ανά τον κόσμο, φορητές και τοιχογραφίες. Τα ιερά του Λείψανα μετά το 1922, μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα όπου και σώζονται σε διάφορα Μοναστήρια και Εκκλησίες. Στη Σμύρνη, ο Ναός του Αγίου Βουκόλου αποτελεί σημείο θρησκευτικής και ιστορικής αναφοράς. Ο Αη Βούκλας, παραμένει ο γνωστός Θαυματουργός Σμυρνιός Άγιος μέχρι και σήμερα.
Τιμάται ως Άγιος και από την Ορθόδοξη και από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, καθώς τυγχάνει Άγιος προ του Σχίσματος. Μαζί με τον Άγιο Ιερομάρτυρα Πολύκαρπο και την Αγία Φωτεινή τη Σαμαρείτιδα, είναι οι Πολιούχοι Άγιοι της Σμύρνης.
Η μνήμη του εορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Φεβρουαρίου. Ειδική Ακολουθία για την εορτή του έχει γράψει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης.
