Ο Εθνοφυλετισμός-Πανσλαβισμός της Τσαρικής και Σοβιετικής Ρωσίας στο πρόσωπο του Πούτιν
Των Βλασίου Φειδά, Αθανασίου Αγγελοπούλου, Εμμανουήλ Καραγεωργούδη, Δημητρίου Κουτρούλα, Κυριάκου Μωυσίδη, Μελών-Ερευνητών του Ιδρύματος Εθνικού & Θρησκευτικού Προβληματισμού (Ι.Ε.Θ.Π.)
Ο Εθνοφυλετισμός – Πανσλαβισμός της Τσαρικής και Σοβιετικής Ρωσίας, στο πρόσωπο του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας Πούτιν, στην διαχρονία των ρωσο-ουκρανικών σχέσεων.
Υπόψη Μακαριωτάτου Πατριάρχου Μόσχας Κυρίλλου, ιστορικές υπενθυμίσεις και σημερινοί Προβληματισμοί
- Εισαγωγικά. Οι σχέσεις, διαχρονικά, μεταξύ Ουκρανίας (Κιέβου) και Ρωσίας (Μόσχας), ήσαν, σε εθνο-πολιτικό και θρησκευτικο-εκκλησιαστικό επίπεδο, προβληματικές, πάντοτε, βάσει των Πηγών. Η Μόσχα επιτίθετο στο Κίεβο και το Κίεβο ανθίστατο, αγωνιζόμενο υπέρ της εθνικής και θρησκευτικής ιδιοπροσωπίας του και ενός modus vivendi – συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών. Το Κίεβο πάντα αρνιόταν την υποτέλεια στην Μόσχα, στην βάση του εθνοφυλετισμού – πανσλαβισμού. Ο Πρόεδρος της Ρωσίας Πούτιν, με διάφορα προσχήματα, για να φθάσουμε στις 24 Φεβρουαρίου 2022 κ.ε., διαλαλούσε την εθνική ταυτότητα (αδελφοί λαοί Ρώσοι και Ουκρανοί). Συνιστούσε να ξεσηκωθεί ο λαός και να πάρει τις τύχες του στα χέρια του, στην χώρα του. Να απαλλαγεί από την κυβερνώσα κλίκα των ακροδεξιών-Νεοναζιστών. Επίσης, ότι η Ουκρανία ουδέποτε είχε ιδία ταυτότητα. Απεδείχθη όμως ότι ο Πούτιν δεν ήταν επακριβώς, ηθελημένα ή αθέλητα, ενημερωμένος. Εξ ου η σύγκρουση, υπαιτιότητι, προσωπικά, του ιδίου. Το διαχρονικό γεγονός αντιπαλότητος, στην βάση του ρωσικού εθνοφυλετισμού – πανσλαβισμού, σε πολιτικό και εκκλησιαστικό πεδίο, φιλοδοξεί να σκιαγραφήσει-αναδείξει η παρούσα έρευνα. Αυτό θα γίνει, υπό τον προβολέα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, από 24 Φεβρουαρίου 2022 κ.ε.
Θα αρχίσουμε την εκδίπλωση της έρευνας από τις πρωτογενείς θρησκευτικές-εκκλησιαστικές σχέσεις αντιπαλότητος, απ’ αρχής του εκχριστιανισμού αμφοτέρων των Λαών, ασχέτως φυλετικής συγγενείας, ουδέποτε ταυτότητος, και με τα ίδια ή παρεμφερή ονόματα, όπως: Ρωσία, Μικρά Ρωσία, Μεγάλη Ρωσία, Λευκή Ρωσία, Ουκρανία κλπ., μέχρι σήμερα, με την ιεροκανονική – και όχι κοσμική – Αυτοκεφαλία Κιέβου-Ουκρανίας. Το Αυτοκέφαλο της μέχρι τότε αυτονόμου Μητροπόλεως Κιέβου-Ουκρανίας ολοκληρώθηκε, στις 6 Ιανουαρίου 2019, στην Κωνσταντινούπολη, με την παρουσία, αυτοπροσώπως της πολιτειακής κορυφής της Ουκρανίας, του Προέδρου της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο και του νέου Προκαθημένου της Εκκλησίας της Ουκρανίας, του Μητροπολίτου Κιέβου Επιφανίου, ως 15ου στο Επίσημο Σύστημα Διοικήσεως της κατ’ Ανατολάς Ορθοδόξου Εκκλησίας.
- Θρησκευτικές-Εκκλησιαστικές σχέσεις. Τα επίσημα γεγονότα – Ιεροκανονικά Κείμενα. Στην ρωσική πρωτόβουλη και μελετημένη εισβολή-επίθεση στρατιωτική κατά των ιστορικών πόλεων της Ουκρανίας, με το αφελές για την Διεθνή Κοινότητα πρόσχημα απελευθερώσεως του «ομογαλάκτου» ουκρανικού λαού από τους νέο-ναζί και ακροδεξιούς και διεφθαρμένους Κυβερνήτες του, παρατηρούσαμε τηλεοπτικά, π.χ. στο Κίεβο, την αείποτε πρωτεύουσα της Ηγεμονίας Κιέβου και της σημερινής Ουκρανίας, πως, επιμελώς, οικειοθελώς, οι πολίτες Κιέβου (οι Κιεβινοί) προστάτευαν από τις ρωσικές πυραυλικές επιθέσεις δύο μεγαλοπρεπή αγάλματα στην Κεντρική ιστορική πλατεία της πόλεώς τους. Τα σπίτια και οι περιουσίες τους καταστρέφονταν από τους ρωσικούς πυραύλους. Όμως, οι Κιεβινοί αυτοί πολίτες, άνδρες και γυναίκες και παιδιά, γέροι και νέοι, προσπαθούσαν να προστατεύσουν με σάκους τσιμέντου και άλλων υλικών, δύο μεγαλοπρεπή αγάλματα, αυτό της Πριγκιπίσσης Κιέβου Όλγας και του Ηγεμόνος της Ηγεμονίας Κιέβου Αγίου Βλαδιμήρου (10ος μ. Χ. αι), από τυχόν πυραυλικές επιθέσεις.
Τί δηλοί το γεγονός για τους γνωρίζοντες ιστορία και την αλήθεια; Δείχνει το γεγονός την κατάβαθη θρησκευτική ρίζα και την ιδεολογική-πολιτισμική ταυτότητα των Κιεβινών πολιτών, όλων των Ουκρανών, ως Χριστιανών Ορθοδόξων, ομοδόξων με εμάς τους Έλληνες.
Αλήθεια, ποια η Πριγκίπισσα Κιέβου Όλγα; Και ποιος ο Ηγεμόνας Κιέβου Βλαδίμηρος του 10ου μ. Χ. αιώνος; Έχει επικαιρότητα το θέμα.
2.α. Πριγκίπισσα Όλγα Κιέβου. Μετέβη αυτοπροσώπως όχι στον πάπα Ρώμης αλλά στον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλες, το 957 μ. Χ., και πρωτοβούλως εδέχθη το χριστιανικό ορθόδοξο βάπτισμα από τα ίδια τα άγια χέρια, του Οσίου μετέπειτα στην συνείδηση της Εκκλησίας, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Πολυεύκτου (956-970 μ. Χ.). Ανάδοχος στο ιστορικό γεγονός ο Αυτοκράτορας της Ελληνορωμαϊκής Αυτοκρατορίας, του Βυζαντίου, δηλ., Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος. Μάλιστα, ο ίδιος ο Πατριάρχης ανέλαβε προσωπικά την κατήχηση στην εν Χριστώ πίστη της Πριγκιπίσσης Όλγας, της συνοδείας της, και δι’ αυτής όλου του Κιέβου.
Το γεγονός συνιστά την επίσημη είσοδο και νομιμότητα της χριστιανικής ορθοδόξου πίστεως στο Κίεβο, και στην ομώνυμη Ηγεμονία. Αυτήν την αλήθεια, ως την ρίζα της ουκρανικής Ορθοδοξίας, τιμούν οι Κιεβινοί σήμερα, όταν προστατεύουν όχι τα γκρεμισμένα από την Μόσχα του Πούτιν σπίτια τους, αλλά το περίλαμπρο άγαλμα της Πριγκιπίσσης Κιέβου Όλγας.
2.β. Άγιος Βλαδίμηρος, Ηγεμών Κιέβου. Τα συντελεσθέντα όλα του 957 μ.Χ., συμβολικά 33 χρόνια μετά, το σωτήριο έτος 998 μ.Χ., ο Ηγεμόνας Κιέβου Βλαδίμηρος επισφράγισε. Πώς αυτό; Ασπάσθηκε ο ίδιος την χριστιανική ορθόδοξη πίστη, με την οικογένειά του. Και όχι μόνο αυτό! Έπραξε, μετά το βάπτισμά του το προσωπικό και οικογενειακό, το ουσιωδέστερο. Οργάνωσε μεγαλοπρεπώς και ιεροπρεπώς την βάπτιση εις Χριστό όλου του Λαού του. Χιλιάδες Κιεβινοί πολίτες και της ενδοχώρας δέχθηκαν το εις Χριστόν βάπτισμα, με κύριο Κατηχητή τον Ηγεμόνα τους, στον ποταμό Δνείπερο ή Δνείστερο, ως εις κολυμβήθρα.
Μας είναι σήμερα διεθνώς πολύ γνωστός ο ποταμός αυτός, από 24 Φεβρουαρίου κ. ε., λόγω της εισβολής μεγάλου κομβόι πολεμικών ρωσικών τανκς κατά του Κιέβου, που όμως βάλτωσαν στους πέριξ του ποταμού βάλτους (περιοχή Ντεμίτοβ στα προάστια του Κιέβου), για να τα αποδεκατίσουν και εξουδετερώσουν οι αμυνόμενοι υπέρ πατρίδος και πίστεως πατριώτες μαχητές Κιεβινοί και Ουκρανοί, για να αναγκάσουν τον Πούτιν της Μόσχας να αλλάξει τους σχεδιασμούς του και υποχωρήσει από την Πρωτεύουσα Κίεβο, κάτι που ήταν η πρώτη και κύρια αποστολή των εισβολέων, να συλλάβουν τον Πρόεδρο Ζελένσκι και εγκαταστήσουν Κυβέρνηση ανδρεικέλων. Ορατά διά γυμνού οφθαλμού τα σημάδια της ρωσικής γενοκτονίας στα περίχωρα Κιέβου και σε κωμοπόλεις και χωριά (π.χ. Μπούχα), μετά την ρωσική υποχώρηση.
Έτσι, για να επανέλθουμε, στο 998 μ.Χ., ο χριστιανισμός, στο πρόσωπο της Ορθοδόξου Ανατολής, με την σφραγίδα της Μητρός-Ρίζας Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, κατέστη η επίσημος θρησκεία, ως τρόπος ζωής και ανωτέρου πολιτισμού, της τότε Ηγεμονίας Κιέβου. Να, γιατί η ιστορική αδέκαστη μνήμη και η μέριμνα, «αλαλήτοις στεναγμοίς», των Κιεβινών για την προστασία του συμβολικού αγάλματος του Αγίου Ηγεμόνος Βλαδιμήρου από τους, εκ του ασφαλούς κατευθυνομένους στο Κίεβο, πυραύλους της Μόσχας. Ο Βλαδίμηρος (†1015) θεωρείται, δικαίως, ως ο Μέγας Κωνσταντίνος της Ηγεμονίας Κιέβου. Εξ αιτίας του, ο χριστιανισμός της Ανατολής κατέστη η επίσημη θρησκεία του Κράτους Κιέβου. Έκτισε, επιπλέον, τον πρώτο ιερό ναό της του Θεού Σοφίας, εις συνέχεια εκείνου – του σημερινού – της Κωνσταντινουπόλεως του Μεγάλου Ιουστινιανού.
Τον Ι. Ναό αυτόν, σύμβολο της Χριστιανοσύνης, μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, τάχα υπό την προστασία της UNESCO, ο σημερινός Πρόεδρος της Τουρκίας, διαμεσολαβητής, καίτοι εισβολέας και ο ίδιος στην Κύπρο (πρόβλημα ιδιαίτερο η περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου, με πρόσφυγες τους κατοίκους της Κύπρου), κατά πολιτική σκοπιμότητα ιδία, σήμερα μεταξύ Κιέβου και Μόσχας, μετέτρεψε εκ νέου σε τζαμί (Ιούλιος 2020), για να τον εκθέτει μεγαλοπρεπώς κάθε γιορτή μουσουλμανική Ραμαζανιού, κατά πρόσωπο της Παγκόσμιας Χριστιανικής Κοινότητος και Κοινωνίας.
Ο διάδοχος του Βλαδιμήρου Ιεροσλάβος, υιός αγαπητός Βλαδιμήρου, θεμελίωσε, το 1037 μ.Χ., σε άλλη τοποθεσία, τον σωζόμενο σήμερα περικαλλή και μηνυματικό Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας Κιέβου, εις τύπον και τόπον της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως. Ευτυχώς, ότι δεν γκρεμίσθηκε κι αυτός από την Μόσχα του ομοδόξου Πούτιν, πνευματικού τεκνίου εις Χριστό του Πατριάρχου Μόσχας Κυρίλλου, όπως έγινε με άλλους ιστορικούς και εμβληματικούς Ι. Ναούς σε άλλες ωραίες-ιστορικές πόλεις της Ανατολικής Ουκρανίας του Ντονμπάς, όπου το Χάρκοβο, η Σεβαστούπολη, η πολύπαθη Μαριούπολη, η Χερσώνα, η Οδησσός και άλλες πόλεις. Ο Καθεδρικός της Αγίας Σοφίας Κιέβου, του 11ου αι., θεωρείται «ένα από τα ομορφότερα δείγματα» ρωσο-βυζαντινής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής.
Όλα εκείνα του 10ου και του 11ου αι. μ.Χ. και εξής μοιάζουν, στα δύο ιερά πρόσωπα της Όλγας και του Βλαδιμήρου, με ένα ωραίο ιστορικό γεγονός, σαν γλυκύθυμο παραμύθι. Με επίκεντρο – συνδετικό κρίκο –, πάλι, το ιστορικό Κίεβο, πρωτεύουσα, όπως τότε, έτσι και τώρα, της Ηγεμονίας Κιέβου και σήμερα της Ουκρανίας, ως ανεξαρτήτου Κράτους από το 1991 κ. ε. Με το, δικαιωματικά, αποκτηθέν Ιεροκανονικό Δικαίωμα τιμής της Αυτοκεφαλίας, στο πρόσωπο της Αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας (6 Ιανουαρίου 2019). Αξίζει να θυμηθούμε εδώ τις πολλές επισκέψεις του Προέδρου της Ουκρανίας 2018-2019 στην Κωνσταντινούπολη, ονόματι Πέτρο Ποροσένκο. Σήμερα, ως τ. Πρόεδρο Ουκρανίας, τον βλέπουμε τηλεοπτικά στην πρώτη γραμμή αντιστάσεως των Κιεβινών πολιτών στο Κίεβο. Και, μπράβο του.
2.γ. Η Μητρόπολη Κιέβου. Κατόπιν όλων των ανωτέρω αδιαμφισβήτητων ιστορικών γεγονότων δια της Όλγας και του Βλαδιμήρου (τα πρόσωπα γράφουν ιστορία, όπως και τώρα ο Πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας Πούτιν γράφει την δική του ιστορία, πολύ δυσάρεστη στην Διεθνή Κοινότητα του ΟΗΕ), η Εκκλησία Κιέβου κατέστη, με απόφαση ιεροκανονική της Ι. Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, Μητρόπολη, συμπεριληφθείσα στον Κατάλογο των Επαρχιών του Οικουμενικού Θρόνου ως 60η. Επί λέξει: «…58. Σέρραι, 59. Πομπεϊούπολις, 60. Ρωσία, 61. Αλανία, 62. Αίνος…».
Για λόγους ιεραποστολικούς, τόσο ο προμνημονευθείς Όσιος Πατριάρχης Πολύευκτος και οι άμεσοι διάδοχοί του έκριναν και ενέταξαν την Μητρόπολη Κιέβου στον Κατάλογο των Επαρχιών του Θρόνου ως Μητρόπολη «60η Ρωσία», εύλογα. Γιατί; Για να λειτουργήσει ως η πρώτη βάση ιεραποστολική της Μητρός Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως εκχριστιανισμού όλων των πολυθεϊστικών-παγανιστικών συγγενών βορειοσλαβικών Φύλων, εν οις και της πολυπληθούς Ηγεμονίας της Μόσχας, όντων όμως όλων αυτών σε ανεξάρτητες κρατικές οντότητες, ως Ηγεμονίες, τότε. Τίνι τρόπω; Στην εμπεδωθείσα, διά των Οικουμενικών και Τοπικών Ι. Συνόδων της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ιεροκανονική τάξη των Τοπικών και όχι Φυλετικών Εκκλησιών. Το αυτό ιεροκανονικό κριτήριο, π. χ., κατίσχυσε και με τα πλησίον μας Νοτιοσλαβικά και μη Φύλα: Σέρβων, Κροατών, Σλοβένων, Βοσνίων, Τσεχοσλοβάκων, Βουλγάρων, Ρουμάνων, Αλβανών, Ελλήνων κ.λπ.
Ειδικότερα, τώρα, βέβαια, για την υπόψη μας Μητρόπολη Κιέβου, δυσμενείς γεωπολιτικές ανακατατάξεις, που ακολούθησαν (ιδίως 16ος και 17ος αι. μ. Χ.), κατέλυσαν σχεδόν την Ηγεμονία Κιέβου. Αφού εδώ εγκαταστάθηκαν και ίδρυσαν ίδιο Κράτος τα φύλα των Τατάρων (Μογγόλων). Ακολούθησε εδώ ο ζυγός του σκληρού ρωμαιοκαθολικού Κράτους της Πολωνίας, επί Ηγεμόνος Σιγισμούνδου (1587-1632). Το τελευταίο – και αυτό έχει μεγάλη σημασία για το εκκλησιαστικό καθεστώς της Μητροπόλεως Κιέβου του Οικουμενικού Πατριαρχείου – επιδίωκε συστηματικά, υπό την επίβλεψη του παπικού Κράτους της Ρώμης, την προώθηση της, παπικής εμπνεύσεως, Ουνίας στην Ορθόδοξη Ηγεμονία Κιέβου. Ανεπιτυχώς, βέβαια, κατά βάση, γιατί οι χριστιανοί ορθόδοξοι Κιεβινοί ανθίσταντο προς τούτο, με την συμπαράσταση της Μητρός των Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως και της ανερχομένης γεωπολιτικά Ηγεμονίας της Μόσχας. Σήμερα, όμως, η Πολωνία, εξ αιτίας της ομοδόξου, κατά τα άλλα, Μόσχας προς το Κίεβο, κατέστη προσφυγομάνα 2,5 περίπου εκατομ. προσφύγων ορθοδόξων, ως επί το πλείστον, Ουκρανών της Κιεβινής Ουκρανίας, κυρίως μανάδων με τα ανήλικα παιδιά των και τα βρέφη των, παππούδων και γιαγιάδων. O tempora O mores. Δυστυχώς, έτσι γράφεται η ιστορία εντός της γεωγραφίας. Η πρώτη, ως καλώς γνωστό, είναι η γεωγραφία του χρόνου και η δεύτερη ιστορία του χώρου.
Άσχετα από τα παραπάνω εξωτερικά ανθρώπινα, η Μητρόπολη Κιέβου, ως Επαρχία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, εξακολουθούσε υπάρχουσα και δρώσα. Συνέχισε το έργο της με βάση το «sacro canonico jure». Αυτό, ως άριστα γνωστό στους εκκλησιαστικούς Ηγέτες, υπέρκειται του κοσμικού δικαίου και χρόνου ως θείο και αιώνιο Δίκαιο. Η Μητέρα Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως και μόνη της, και κατόπιν παρακλήσεων, εκείθεν, έκαμνε μόνιμη σχεδόν διαχρονικά την παρουσία της στην Μητρόπολη Κιέβου, ως θεσμός, με τις εξαρχικές αποστολές στο Κίεβο, προς πνευματική ορθόδοξη στήριξη των Κιεβινών πιστών τέκνων της και επιβολή της κανονικής τάξεως. Αναδείχθηκε όμως για τους ίδιους γεωπολιτικούς λόγους η Ορθόδοξη Μητρόπολη Μόσχας, μετέπειτα Πατριαρχείο Μόσχας, για να εισέλθουμε σε μια νέα φάση σχέσεων φιλαδελφείας επιστηρικτικής, αλλά και αντιπαλότητος αφομοιωτικής μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, ως εξής ακολούθως.
2.δ. Ηγεμονία-Αυτοκρατορία Μόσχας. Μητρόπολη Μόσχας-Πατριαρχείο Μόσχας. Μοσχοβίτικη περίοδος.
2.δ (i). Η Μητρόπολη της Ηγεμονίας Μόσχας ως Αυτοκέφαλη. Η Μητρόπολη Μόσχας (είχε προηγηθεί, ως γνωστό, η μητροπολιτική τιμή στον Κιέβου) προήχθη, ιεροκανονικά, το 1452, σε Αυτοκέφαλη Εκκλησία, στην Αρχή και στο Ιεροκανονικό Δικαίωμα, με την πρωτόβουλη διακονία στο Σύστημα Διοικήσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας, της Μητρός Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως. Αφού, κατά την ιεροκανονικη τάξη, ακολούθησε, (μόνος του ο Ηγεμόνας Βασίλειος έδωσε αυτοκεφαλία στην Ορθόδοξη Εκκλησία Μόσχας, κοσμικώ δικαίω), παρακλητικό, εκ των υστέρων, αίτημα του Μεγάλου Ηγεμόνος Μόσχας Βασιλείου Βασίλιεβιτς προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο διά του ιστορικού Αυτοκράτορος της Βασιλεύουσας Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, ένα χρόνο, πριν την αποφράδα 29 Μαΐου 1453.
Το σωτήριο έτος 1589. Καθοριστικός ιεροκανονικός και ιστορικοκανονικός σταθμός στις σχέσεις στο τρίγωνο Κωνσταντινουπόλεως-Μόσχας-Κιέβου κείται το σωτήριο έτος 1589, ως πολύ καλά γνωστό. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιερεμίας ο Β΄, την διετία 1588-1589, βρίσκεται, ipso canonico jure, στις δύο Ηγεμονίες Μόσχας-Αυτοκρατορίας, ήδη, και Κιέβου, της δευτέρας εμπεριστάτου τότε γεωπολιτικά. Υπό τις πολύ γνωστές, βάσει των αψευδών πηγών, προβληματικές συνθήκες στην Μόσχα, ο Πατριάρχης Ιερεμίας ο Β΄ παρέχει-εκχωρεί την Πατριαρχική τιμή στον Αυτοκέφαλο, ήδη, Μητροπολίτη Μόσχας Ιωβ, το 1589. Επί τόπου, στην Μόσχα εκδίδει «Χρυσόβουλον» πατριαρχικής τιμής και το 1590, επιστρέψας, μέσω Κιέβου, ipso canonico jure, Επαρχίας του, όπως θα δούμε στην συνέχεια, στην Κωνσταντινούπολη, συγκαλεί Μεγάλη Πατριαρχική Σύνοδο και εκδίδει τον απαιτούμενο ιεροκανονικό «Τόμον» της Πατριαρχικής Τιμής στον Μόσχας Ιώβ. Ενώ, στην συνέχεια, ολοκληρώθηκε η ανωτέρω ιεροκανονική πρωτοβουλία με την πανορθόδοξη συναίνεση, μετά 5ετία, το 1593, με την Πανορθόδοξη Σύνοδο Κωνσταντινουπόλεως. Ο Πατριάρχης Μόσχας κατέλαβε την 5η θέση στο Πανορθόδοξο Σύστημα Διοικήσεως, όπερ ισχύει έκτοτε, ως σήμερα. Βέβαια, αργοπόρησε η ολοκλήρωση της ιεροκανονικής τάξεως αυτής εξ αιτίας του Τσάρου της Μόσχας. Ζητούσε από τους Πατριάρχες της Ανατολής (την Τετραρχία των Πατριαρχών) την κατάταξη στα Δίπτυχα του Μόσχας μετά τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας.
(Συνεχίζεται…)
