Οἱ ἀποφάσεις πού ἔλαβε ἡ Ἱεραρχία ἦταν ὁμόφωνες, ἐκτός ἀπό μία περίπτωση πού Ἱεράρχης ζήτησε νά γραφῆ στά Πρακτικά ἡ διαφορετική ἄποψή του, καί χωρίς ψηφοφορία, ἐκτός ἀπό τήν πρόταση πού σχετίζεται μέ τό Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν, γιά τήν ὁποία ἔγινε ψηφοφορία. Βέβαια, ἔγινε εὐρυτάτη συζήτηση, ἀκούσθηκαν διαφορετικές ἀπόψεις, ἀλλά τελικά ἀπ’ ὅ,τι θυμᾶμαι δέν ζητήθηκε νά γραφοῦν στά Πρακτικά διαφορετικές ἀπόψεις, ἐκτός ἀπό αὐτήν πού προανέφερα.
Γιά τίς ἀποφάσεις αὐτές, ἰδιαιτέρως γιά μία πού ἀναφέρεται στούς Ρωμαιοκαθολικούς, ὑπῆρξαν ἀπό τούς σχολιαστές τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀποφάσεων ποικίλες ἀντιδράσεις, θετικές ἤ ἀρνητικές. Ἄλλοι ἐπικρότησαν αὐτήν τήν ἀπόφαση καί ἄλλη τήν ἀποδοκίμασαν. Μάλιστα σέ κάποια δημοσιεύματα ἔγινε λόγος γιά συζητήσεις μεταξύ «συντηρητικῶν καί προοδευτικῶν» Ἱεραρχῶν, πού ἀπαιτεῖται μεγάλη συζήτηση γιά νά διευκρινιστοῦν οἱ ὅροι «συντηρητικός» καί «προοδευτικός» σέ δογματικά καί ὀρθόδοξα θέματα καί νά χαρακτηρισθοῦν συγκεκριμένοι Ἱεράρχες.
Θά ἤθελα νά κάνω ἕναν σχολιασμό γιά τήν καλύτερη ἐνημέρωση καί πληροφόρηση τῶν ἀνθρώπων πού παρακολουθοῦν τά ἐκκλησιαστικά θέματα.
1. Κατά τόν Κανονισμό, τήν πρώτη ἡμέρα τῆς Συνεδριάσεως κάθε Ἱεραρχίας καταρτίζεται Ἐπιτροπή ἐπί τοῦ Τύπου γιά τήν ἐνημέρωση τῶν δημοσιογράφων. Στήν παροῦσα Ἱεραρχία στήν Ἐπιτροπή αὐτή συγκαταλεγόταν ὁ γράφων καί οἱ Σεβ. Μητροπολίτες Σύρου Δωρόθεος καί Πατρῶν Χρυσόστομος.
Μετά τίς Συνεδριάσεις τῆς Ἱεραρχίας γίνεται ἐνημέρωση, πράγμα πού ἔγινε καί στίς δύο ἡμέρες τῆς Συνεδριάσεως τῆς Ἱεραρχίας. Ἰδιαιτέρως τήν δεύτερη ἡμέρα 25 Μαΐου, πού ἐλήφθησαν οἱ ἀποφάσεις, ἐνημέρωσα τούς παρόντες δημοσιογράφους καί εἶχαν τήν δυνατότητα νά ὑποβάλουν τίς ὁποιεσδήποτε ἐρωτήσεις καί νά λάβουν ἀπαντήσεις. Ὅσοι δημοσιογράφοι ἦταν παρόντες νομίζω ἔθεσαν τά ἐρωτήματά τους καί ἐνημερώθηκαν.
Ἐπίσης, μερικοί πού δέν μπόρεσαν νά παραστοῦν στήν ἐνημέρωση, μοῦ τηλεφώνησαν καί ἔλαβαν σωστή πληροφόρηση, ὁπότε ἀπέφυγαν νά δημοσιεύσουν πληροφορίες ἐπιλεκτικές καί ὑποκειμενικές.
2. Στήν Συνεδρίαση τῆς Ἱεραρχίας ἔγινε εὐρύτατη συζήτηση ἐπάνω στήν ἀπόφαση καί πρόταση τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου, πού ἀνέγνωσε ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἠλείας κ. Γερμανός.
Πρέπει νά σημειωθῆ ὅτι ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμος πολύ καιρό πρίν εἶχε στείλει ἔγγραφο σέ ὅλους τούς Ἀρχιερεῖς νά διατυπώσουν τίς ἀπόψεις τους πάνω στά κείμενα τά ὁποῖα τούς δόθηκαν, καί δεκαέξι (16) ἀπό αὐτούς ἀνταποκρίθηκαν. Τίς προτάσεις τῶν Ἀρχιερέων ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος τίς προώθησε στήν Ἱεραρχία γιά νά λάβη τήν τελική ἀπόφαση ὡς κυρίαρχο ὄργανο.
Κατά τήν συζήτηση στήν Ἱεραρχία ὁ Μακαριώτατος, κατά τρόπο συνοδικό, ἐκκλησιαστικό καί δημοκρατικό, ἔδωσε πλήρη ἐλευθερία σέ ὅλους τούς Ἀρχιερεῖς νά διατυπώσουν τίς ἀπόψεις τους, πολλές φορές καθ’ ὑπέρβαση τοῦ Κανονισμοῦ.
Τελικά, ἀπό τήν συζήτηση πού ἔγινε τήν πρώτη ἡμέρα διαπιστώθηκε ὅτι μερικές προτάσεις Ἀρχιερέων, οἱ ὁποῖες κωδικοποιήθηκαν ἀπό τήν Διαρκῆ Ἱερά Σύνοδο, ἔπρεπε νά ἀποσυρθοῦν, ἐπειδή δέν προβλεπόταν ἀπό τόν Κανονισμό λειτουργίας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, καί οἱ ἄλλες νά τεθοῦν, τήν ἑπομένη ἡμέρα, στήν κρίση τῶν Ἱεραρχῶν γιά τήν τελική ἀπόφαση.
Τήν δεύτερη ἡμέρα τῆς Συνεδριάσεως ἔγινε συζήτηση, σέ μερικές περιπτώσεις ἦταν ἔντονη, ἔλαβαν τόν λόγο πολλοί Ἀρχιερεῖς καί ἀνέπτυξαν τίς ἀπόψεις τους καί τό τελικό συμπέρασμα εἶναι ὅτι γιά τό θέμα τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου τῶν Ἐκκλησιῶν ἔγινε ψηφοφορία, γιά τό θέμα τοῦ αὐτονόμου καταγράφηκε μία διαφωνία, καί γιά τά ἄλλα θέματα ἐλήφθησαν ὁμόφωνες ἀποφάσεις, ὕστερα ἀπό μερικές βελτιώσεις τῶν κειμένων.
3. Σχετικά μέ τήν ἀπόφαση τῆς Ἱεραρχίας ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἡ «Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική» καί συγχρόνως «γνωρίζει τήν ὕπαρξη ἄλλων Χριστιανικῶν κοινοτήτων καί ὁμολογιῶν», πού ἐλήφθη ὁμοφώνως, διότι στό τέλος δέν ζητήθηκε ἀπό κάποιον Ἱεράρχη νά γραφῆ στά Πρακτικά ἡ διαφωνία του, θά πρέπει νά τονισθοῦν δύο σημεῖα:
Πρῶτον. Τό κείμενο «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν Χριστιανικόν κόσμον» ἔχει μερικά ἀντιφατικά σημεῖα, ἤτοι:
Γίνεται λόγος γιά τό ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησίας εἶναι ἡ «Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία» καί συγχρόνως ὅτι «ἡ Ὀρθοδοξία ἀναγνωρίζει τήν ἱστορικήν ὕπαρξιν ἄλλων Χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν καί Ὁμολογιῶν μή εὑρισκομένων ἐν κοινωνίᾳ μετ’ αὐτῆς…».
Ἐπίσης γίνεται λόγος γιά τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι «κατά τήν ὀντολογικήν φύσιν τῆς Ἐκκλησίας ἡ ἑνότης αὐτῆς εἶναι ἀδύνατον νά διαταραχθῆ» καί συγχρόνως ὅτι ὁ διάλογος γίνεται «μέ ἀντικειμενικόν σκοπόν τήν προλείανσιν τῆς ὁδοῦ τῆς ὁδηγούσης πρός τήν ἑνότητα». Δηλαδή, ἄλλοτε ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι δεδομένη καί ἄλλοτε ἀναζητᾶται.
Ἕνα κείμενο τό ὁποῖο ἐξέρχεται ἀπό μιά τέτοια Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο, πρέπει νά εἶναι καθαρό καί νά μήν ἀφήνη ὑπονοούμενα καί νά μήν ἔχη ὑποσημειώσεις. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο προτάθησαν πολλές λύσεις γιά διόρθωση. Ἡ μία πρόταση ἦταν νά γίνη λόγος γιά Ἑτερόδοξες Ἐκκλησίες καί ἡ ἄλλη νά γίνη λόγος γιά Ἐκκλησίες ἐντός εἰσαγωγικῶν. Καί οἱ δύο αὐτές προτάσεις θεωρήθηκαν ὅτι ἔχουν μεγαλύτερη βαρύτητα καί γι’ αὐτό ἐπεκράτησε ἡ πρόταση γιά τήν ὀνομασία τους ὡς «Χριστιανικές Κοινότητες».
Δεύτερον. Ἡ πρόταση γιά τήν φράση «Χριστιανικές Κοινότητες καί Ὁμολογίες», ἦταν τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Μεσσηνίας κ. Χρυσοστόμου.
Σέ ἔγγραφό του πού ἀπέστειλε στήν Διαρκῆ Ἱερά Σύνοδο (ὑπ’ ἀριθμ. Πρωτ. 183/1-4-2016), ἀφοῦ ἀναφερόταν στίς συζητήσεις πού ἔγιναν στό Σαμπεζύ τῆς Γενεύης, μεταξύ 10 καί 17 Ὀκτωβρίου 2015, σχετικά μέ τό κείμενο «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον», ὡς πρός τόν ἀποδιδόμενο ὅρο Ἐκκλησία γιά τούς Ρωμαιοκαθολικούς, στήν συνέχεια ὡς διορθωτική πρόταση ἔθεσε τήν ἔκφραση Χριστιανικές Ὁμολογίες καί Κοινότητες.
Ἔγραφε:
«…Ἐάν ἡ «λογομαχία» (πρβλ. Μ. Βασιλείου, PG 31, 688D-689A. 29, 477A-500A. Γρηγορίου Θεολόγου, PG 35, 1077B), ἀφορᾶ ἀποκλειστικῶς καί μόνον τήν χρῆσιν τοῦ ὅρου καί τήν συγκεκριμένην ἔκφρασιν εἶναι δυνατόν νά υἱοθετηθεῖ ὡς διορθωτική πρότασις, ἐπί τῆς ἀνωτέρω ἐκφράσεως τοῦ κειμένου, ἡ «ἄλλων ἤ λοιπῶν Χριστιανικῶν Ὁμολογιῶν καί Κοινοτήτων»».
Τελειώνοντας τόν μικρό αὐτόν σχολιασμό, θέλω νά δώσω τήν μαρτυρία ὅτι οἱ πρόσφατες ἀποφάσεις τῆς Ἱεραρχίας κινήθηκαν σέ συναινετικό ἐπίπεδο. Ἡ Ἱεραρχία εἶχε τήν δυνατότητα νά προχωρήση σέ ψηφοφορίες γιά νά φανοῦν οἱ τάσεις μεταξύ τῶν Ἱεραρχῶν, ἀλλά τό ἀπέφυγε καί ἐπέλεξε νά γίνη συζήτηση γιά κάθε πρόταση τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου, ὁπότε στάθηκε σέ ἕνα ὑψηλό ἐπίπεδο καί φάνηκε ἡ ἑνότητά της.
Αὐτό ὀφείλεται καί στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖον κατηύθυνε τήν συζήτηση ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος, δηλαδή τό ἔκανε μέ εὐστροφία, ὑψηλό αἴσθημα εὐθύνης καί σοβαρότητα, ἀλλά ὀφείλεται καί στήν ὥριμη στάση τήν ὁποία κράτησαν οἱ Ἱεράρχες.
Ἡ Ἱεραρχία σέ μιά κρίσιμη στιγμή παρουσιάσθηκε ἑνωμένη, παρά τά ὅσα «παραπολιτικά» γράφονταν, γράφονται καί λέγονται.
Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου