Οι προϋποθέσεις της θείας λατρείας – Ψαλμός 23ος στίχ. 3-5
Ο 23ος ψαλμός, του οποίου θα διαβάσουμε μερικούς στίχους, γράφτηκε από τον Δαβίδ με την ευκαιρία της μεταφοράς της κιβωτού της διαθήκης και της εγκαταστάσεώς της στο όρος Σιών. Το όρος αυτό έγινε έτσι όχι μόνο η πολιτική πρωτεύουσα του Ισραήλ, αλλά και το «όρος Κυρίου» (Ψαλμ. κγ’ 3), ο κατ’ εξοχήν άγιος τόπος, η επίγεια κατοικία του Θεού.
Το θέμα των στίχων αυτών είναι: ποιός είναι άξιος να ανεβή στο όρος του Κυρίου, για να τον λατρεύση; Το θέμα ορίζεται με μια ερώτησι στον στίχο 3, στην οποία δίνεται απάντησις στη συνέχεια (στίχ. 4-5).
3
Τις αναβήσεται εις το όρος του Κυρίου; ή τις στήσεται εν τόπω αγίω αυτού;
Ποιος είναι άξιος να ανεβή στο όρος του Κυρίου και να σταθή (με συνείδησι καθαρή και με παρρησία) στον άγιο τόπο του;
4
Αθώος χερσί και καθαρός τη καρδία, ος ουκ έλαβεν επί ματαίω την ψυχήν αυτού και ουκ ώμοσεν επί δόλω τω πλησίον αυτού.
Είναι εκείνος που δεν έκανε με τα χέρια του κανένα κακό και έχει καθαρή την καρδιά (από πονηρές διαθέσεις και επιθυμίες)· εκείνος που δεν έστρεψε την προσοχή του σε μάταια πράγματα και δεν ωρκίσθηκε με δόλο στον πλησίον του.
5
Ούτος λήψεται ευλογίαν παρά Κυρίου και ελεημοσύνην παρά Θεού σωτήρος αυτού.
Αυτός θα πάρη ευλογία από τον Κύριο και έλεος από τον Θεό τον σωτήρα του.
Το ερώτημα ποιος είναι άξιος να ανεβή στο όρος του Κυρίου και να τον λατρεύση, απευθυνόταν πρωτίστως προς τους Ιουδαίους ιερείς και Λευΐτες, που επιτελούσαν στο ναό τις λατρευτικές πράξεις. Σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι αναφέρεται πρώτα-πρώτα στους Χριστιανούς κληρικούς, που προσφέρουν την αναίμακτη θυσία και τελούν όλες τις πράξεις της πνευματικής λατρείας. Κατ’ επέκτασιν όμως το ερώτημα απευθύνεται σε όλους μας, γιατί όλοι μαζί με τους αρχιερείς και τους ιερείς συμμετέχουμε στην προσφορά της λατρείας προς τον Θεό.
Την απάντησι δίνει η φράσις «αθώος χερσί και καθαρός τη καρδία» (κγ’ 4). Ο Θεός βέβαια δεν απορρίπτει κανενός την προσευχή. «Τον ερχόμενον προς με ου μη εκβάλω έξω», βεβαίωσε ο Κύριος (Ιω. στ’ 37). Για να έχη όμως ο πιστός το θάρρος να προσεύχεται στον Κύριο και να τον λατρεύη, πρέπει να έχη ωρισμένες προϋποθέσεις. Αυτές συνοψίζονται στη φράσι «αθώος χερσί και καθαρός τη καρδία» (κγ’ 4).
Πρέπει ο πιστός να έχη και τα χέρια καθαρά και την καρδιά καθαρή. Τα χέρια καθαρά από κάθε πονηρή πράξι, με την οποία μπορεί να βλάψη και να αδικήση τον πλησίον του, και την καρδιά, τον εσωτερικό του κόσμο, καθαρό από λογισμούς αισχρούς και επιθυμίες πονηρές, οι οποίες, όταν επίμονα καλλιεργούνται, οδηγούν και σε πράξεις αμαρτωλές.
Τέτοιους λογισμούς και τέτοιες πράξεις τις αποστρέφεται ο Θεός. Αν όμως εκείνος που τις διέπραξε μετανοήση αληθινά και με βαθειά ταπείνωσι ζητήση το έλεος του Θεού, ο Θεός δεν θα αρνηθή να δεχθή την προσευχή του, να τον συγχωρήση για τις άνομες πράξεις του και να ικανοποιήση τα δίκαια και συμφέροντα στην ψυχή του αιτήματά του.
Οι Ιουδαίοι είχαν ένα μόνο άγιο τόπο, τον οποίο θεωρούσαν ως κατ’ εξοχήν κατοικία του Θεού και στον οποίο έπρεπε με πολύ σεβασμό και με καρδιά καθαρή να προσέρχωνται, για να τον λατρεύσουν. Εμείς έχουμε απείρους αγίους τόπους. Κάθε ορθόδοξος χριστιανικός ναός είναι μια Σιών, ένας άγιος τόπος, ο οποίος κατ’ εξοχήν μας υπενθυμίζει την παρουσία του Θεού.
Ο Θεός βέβαια είναι πανταχού παρών· «Ο Θεός ημών εν τω ουρανώ και εν τη γη», διαβάζουμε σ’ έναν άλλο ψαλμό (Ψαλμ. ριγ’ 11)· ο ναός όμως μας φέρνει πιο κοντά στον Θεό· είναι ο καταλληλότερος τόπος για τη λατρεία του Θεού και την επικοινωνία μαζί του. Αν όμως οι Ισραηλίται έπρεπε με τόσο σεβασμό να προσέρχωνται στον άγιο τόπο τους, με πόσο σεβασμό πρέπει να πρσερχώμαστε εμείς στους ναούς μας;
Από τη στιγμή που θα περάσουμε την είσοδο του ναού, απόλυτος σεβασμός προς τον Θεό και προς τον άγιο τόπο του πρέπει να μας κατέχη. Ο ναός είναι άγιος τόπος, στον οποίο οφείλουμε να προσερχώμαστε με μεγάλο σεβασμό και απόλυτη ευλάβεια.
Αφού είπε γενικά ο ψαλμωδός ότι, για να πλησιάση κανείς τον Θεό, πρέπει να έχη καθαρή την καρδιά, αλλά να είναι απαλλαγμένος και από κάθε ακάθαρτη και άδικη ενέργεια, αναφέρει ενδεικτικά κάποιες τέτοιες ενέργειες, τις οποίες πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγη ο πιστός. Οφείλει λοιπόν να είναι ειλικρινής στα λόγια του και στη συμπεριφορά του και να μην παραβαίνη τις υποσχέσεις που έδωσε, και μάλιστα αν τις επικύρωσε με όρκο.
Αυτά βέβαια δεν είναι τα μόνα που πρέπει να προσέχη ο πιστός· είναι όμως μερικές πολύ συνηθισμένες αμαρτίες, που πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγη, αλλά και να προσεύχεται να εκλείψουν από την κοινωνία.
Ο 23ος ψαλμός μάς βεβαιώνει ότι «ούτος λήψεται ευλογίαν παρά Κυρίου και ελεημοσύνην παρά Θεού σωτήρος αυτού» (κγ’ 5). Αν εμείς τηρούμε τις υποχρεώσεις μας αυτές και γενικά όλες τις εντολές του Θεού, θα μπορούμε με θάρρος να πλησιάζουμε και να λατρεύουμε τον Θεό και θα έχουμε πλούσια την ευλογία του. Αν εμείς μείνουμε πιστοί στον Θεό και το θέλημά του, θα μείνη κι εκείνος πιστός στις υποσχέσεις του.
Η ευλογία του Θεού είναι ό,τι καλύτερο και ανώτερο μπορεί να ποθή και να αναζητή ο πιστός, ανώτερη από πλούτη και δόξες και τιμές κοσμικές, οι οποίες δεν θα τον συνοδεύσουν πέρα από τον τάφο.
Την ευλογία του Θεού με τις αιώνιες ευεργετικές συνέπειες ας επιζητούμε κι ας προσπαθούμε να φανούμε άξιοι αυτής. Αυτήν ας ευχώμαστε να χαρίση σε όλους μας ο Θεός.
Από το βιβλίο: Πρωτοπρεσβ. Κωνσταντίνου Παπαγιάννη, ΑΝΘΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ. Εκδόσεις «Το Περιβόλι της Παναγίας», Θεσσαλονίκη 2013, σελ. 40 (αποσπάσματα).
