Ομιλία στην Κυριακή της Πεντηκοστής
Του Αρχιμ. Φωτίου Ιωακείμ
Το ευαγγελικό ανάγνωσμα που μόλις ακούσαμε, αγαπητοί εν Κυρίω αδελφοί, παρμένο από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη, του Ευαγγελιστή που κατεξοχήν θεολογεί και ιερογραφεί περί του Τρίτου προσώπου της Αγίας Τριάδος, θεσπίστηκε από τους αγίους Πατέρες μας να αναγινώσκεται σήμερα, Κυριακή της Πεντηκοστής, επειδή ακριβώς περιλαμβάνει την πρόρρηση του Χριστού για την ενεργή φανέρωση του Αγίου Πνεύματος στον κόσμο, την έκχυσή Του στους πιστούς μετά το σωτήριο Πάθος Του. «Αυτά τα είπε ο Ιησούς εννοώντας το Πνεύμα, που επρόκειτο να λάβουν όσοι θα πίστευαν σ᾽ Αυτόν. Γιατί τότε ακόμη δεν είχαν το Άγιο Πνεύμα, επειδή ο Ιησούς δεν είχε ακόμη δοξασθεί (με το Πάθος και την Ανάστασή Του).»
Σήμερα λοιπόν, πενήντα ημέρες μετά την κοσμοσωτήρια Ανάσταση του Χριστού μας, εκπληρώθηκε η υπόσχεση που είχε δώσει στους μαθητές Του δέκα ημέρες πριν, αναλαμβανόμενος στους ουρανούς: «εσείς θα βαπτισθείτε σε λίγες ημέρες με το Άγιο Πνεύμα» και, «θα λάβετε δύναμη (θεική) όταν θα έλθει το Άγιο Πνεύμα σ᾽ εσάς» (Πραξ. 1, 5· 8). Σήμερα είναι η γενέθλιος ημέρα της Εκκλησίας. Σήμερα το Άγιο Πνεύμα, με την ουσιώδη κάθοδό Του στον κόσμο συνιστά τον θεσμό της Εκκλησίας, δωρίζει τη χάρη της ιερωσύνης, καθιερώνει την τέλεση των σωστικών για τον άνθρωπο Μυστηρίων, αναδεικνύει τους αγραμμάτους αλιείς σε θεόσοφους ιεροκήρυκες και θεόπνευστους αλιείς ανθρωπίνων ψυχών, αναλαμβάνει -για να συγκεφαλαιώσουμε το έργο του Παρακλήτου στον κόσμο- το έργο της υποκειμενικής σωτηρίας του κάθε ανθρώπου. Σχετικά με το δώρο του Παρακλήτου κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, πρέπει να επισημάνουμε ιδιαίτερα τρία πράγματα εντυπωσιακά:
Πρώτο, είναι ένα δώρο για όλους τους ανθρώπους του Θεού: «και επλήσθησαν άπαντες Πνεύματος Αγίου» (Πραξ. 2, 4). Το δώρο η χάρισμα του Πνεύματος δεν απονέμεται μόνο στους επισκόπους και τον κλήρο, αλλά σε κάθε βαπτισμένο Ορθόδοξο χριστιανό. Κάθε βαπτισμένος και μυρωμένος στην Ορθόδοξη Εκκλησία καθίσταται Πνευματοφόρος, δοχείο των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος. Βεβαίως, αναλαμβάνει αυτόχρημα και την υποχρέωση να ζήσει μία ανάλογη πνευματοφόρο ζωή μέσα στην Εκκλησία, ώστε, όχι μόνο να μη φυγαδεύσει τον Παράκλητο από μέσα του, αλλά να καλλιεργήσει και επαυξήσει τον ατίμητο θησαυρό που του δόθηκε άνωθεν και δωρεάν.
Δεύτερο, είναι ένα δώρο ενότητας, δώρο που οδηγεί στην ενότητα τους πιστούς: «ήσαν άπαντες ομοθυμαδόν επί τω αυτώ» (Πραξ. 2, 1), πράγμα, που αποτελεί την εκπλήρωση της ευχής του Δεσπότου Χριστού κατά την αρχιερατική Του προσευχή πριν από το Πάθος: «Πάτερ άγιε, τήρησον αυτούς εν τω ονόματί σου… ίνα ώσιν εν καθώς ημείς». Το Άγιο Πνεύμα κάνει τους πολλούς, τους πιστούς, να είναι ένα Σώμα εν Χριστώ, κατά το πρότυπο της ενότητας των Προσώπων του Τριαδικού Θεού. Η κάθοδος του Πνεύματος την Πεντηκοστή αντιστρέφει το αποτέλεσμα του πύργου της Βαβέλ (Γεν. 11, 7). Όπως ψάλλουμε και στο Κοντάκιο της σημερινής εορτής της Πεντηκοστής: «Ότε καταβάς τας γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν έθνη ο Ύψιστος· ότε του πυρός τας γλώσσας διένειμεν, εις ενότητα πάντας εκάλεσε· και συμφώνως δοξάζομεν το πανάγιον Πνεύμα.» Το Άγιον Πνεύμα φέρνει ενότητα και αμοιβαία κατανόηση, ικανώνοντάς μας να μιλάμε «εν μια φωνή». Μεταμορφώνει τα άτομα σε πρόσωπα. Και, πρόσωπο, θα πεί ον λογικό, που είναι πλασμένο κατ᾽ εικόνα και ομοίωσιν Θεού και που έχει τη δυνατότητα, εάν ζη κατά το θέλημα του Θεού, να επικοινωνεί, να κοινωνεί με τον Δημιουργό του και τους άλλους ανθρώπους. Για την πρώτη Χριστιανική κοινότητα στα Ιεροσόλυμα, στην περίοδο αμέσως μετά την Πεντηκοστή, λέγεται ότι «είχον άπαντα κοινά» και ότι «του πλήθους των πιστευσάντων ην η καρδία και η ψυχή μία» (Πραξ. 2, 44· 4, 32)· κι αυτά θάπρεπε νάναι τα διακριτικά γνωρίσματα της κάθε χριστιανικής κοινότητας σε κάθε εποχή.
Τρίτο, το δώρο του Πνεύματος είναι ένα δώρο διαφοροποίησης· οι γλώσσες της φωτιάς «διαμερίζονται» η «χωρίζονται» (Πραξ. 2, 3) και κατανέμονται άμεσα στον καθένα. Το Άγιο Πνεύμα δεν μας κάνει μόνο όλους ένα, αλλά κάνει και τον καθένα μας διαφορετικό. Μάλλον, σέβεται την προσωπικότητα του κάθε πιστού, δεν την ισοπεδώνει, και ενεργεί στον καθένα ανάλογα με τη δεκτικότητα και τη χωρητικότητά του, ανάλογα με το δοχείο του, όπως έλεγε και ο όσιος Γέροντας Παίσιος ο Αγιορείτης. Και, όπως θεόπνευστα αναφέρει σχετικά ο μέγας ερμηνευτής των χαρισμάτων του Πνεύματος απόστολος Παύλος· «Υπάρχουν διάφορα είδη χαρισμάτων, αλλά είναι ένα και το ίδιο Πνεύμα που τα χορηγεί… Στον καθένα δε δωρίζεται η φανέρωση του Αγίου Πνεύματος για το συμφέρον όλων… Και όλα αυτά (τα χαρίσματα) είναι ενέργειες ενός και του αυτού Πνεύματος, που χορηγεί τα χαρίσματα όπως αυτό θέλει στον καθένα» (Α´ Κορ. 12, 4· 7· 11). Στην Πεντηκοστή η πολλαπλότητα των γλωσσών δεν καταργήθηκε, αλλά έπαψε να είναι η αιτία του χωρισμού· όπως προηγουμένως, ο καθένας μιλούσε στη δική του γλώσσα, αλλά με τη δύναμη του Πνεύματος ο καθένας μπορούσε να καταλάβει τους άλλους. Ο Πνευματοφόρος άνθρωπος αντιλαμβάνεται όλα τα διακριτικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, όπως αντιλαμβάνεται και τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά των άλλων.
Να επικαλούμαστε πάντοτε, αγαπητοί μου αδελφοί, το Πανάγιο Πνεύμα, στις καθημερινές μας προσευχές, με την κατανυκτική και γεμάτη θεολογικά νοήματα προσευχή, «Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε…, ελθέ και σκήνωσον εν ημίν», ώστε να ευδοκήσει να έλθει σκηνώσει μέσα μας. Αλλά, για να κατοικήσει μόνιμα μέσα μας -αυτό θα πεί το να σκηνώσει, κατασκηνώσει-, χρειάζεται ταυτόχρονα διά βίου αγώνας, ώστε να καθαρίζουμε τον εαυτό μας από κάθε εμπάθεια, κακία και αμαρτία, με τη μετάνοια και την εν επιγνώσει πνευματική ζωή, ώστε να μπορέσει να βρεί τόπο να έλθει και εγκατοικήσει ο ποθητός Παράκλητος μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό, ο Αληθινός εν Τριάδι Θεός, στον Οποίο ανήκει η δόξα στους αιώνες. Αμήν.
