Ποια η «λειτουργική αναγκαιότητα» της ανάγνωσης των ποιμαντορικών εγκυκλίων κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας
Η πλειονότητα των αρχιερέων μας κοπιάζει έμπονα και υπέρμετρα για το ποίμνιο του Χριστού μας. Εστιάζω στην εξαίρεση και στον κίνδυνο που ελλοχεύει να γίνει κανόνας, αν δεν προλάβουμε και δεν επιδείξουμε τη δέουσα προσοχή.
Γράφει ο Δημήτριος Π. Λυκούδης,
Δ/ντης Σύνταξης στην Εφημ. «Κιβωτός της Ορθοδοξίας»
Το πρόβλημα – αν τελικά είναι πρόβλημα – εστιάζεται στα μεγάλα ενοριακά κέντρα των μεγαλουπόλεων. Στα χωριά είναι διαφορετικές οι ανάγκες και οι προτεραιότητες, καθώς η απουσία προσοντούχων ιερέων και ιεροκηρύκων αναγκάζει τους πιστούς να «διψούν» στην κυριολεξία, για την ακρόαση του κηρύγματος και την ερμηνεία του ευαγγελικού αναγνώσματος. Εκεί, οι ποιμαντορικές εγκύκλιοι, τόσο κατά τις μεγάλες δεσποτικές και θεομητορικές εορτές όσο και ανά τακτά κυριακάτικα χρονικά διαστήματα, είναι αλήθεια, αναμένονται με μεγάλη προσμονή από ιερείς και λαϊκούς. Στις μεγάλες πόλεις, όμως;
Στα μεγάλα ενοριακά κέντρα τα πράγματα αλλάζουν. Οι ποιμαντορικές εγκύκλιοι δεν είναι συχνές, τουλάχιστον ανά εβδομάδα και, κυρίως, αναφέρονται σε θέματα αντιαιρετικά, ποιμαντικά και ασφαλώς εορταστικά, όταν αυτές κάμνουν αναφορά σε μεγάλες εορτές της Ορθοδοξίας μας. Έως εδώ καλά. Το ζήτημα που ανακύπτει, κατά την, ενδεχομένως λανθάνουσα γνώμη μας, είναι αυτό το περιεχόμενο των εγκυκλίων και το ύφος των αποτυπωμένων αράδων σε αυτές.
Συχνότατα, οι εγκύκλιοι αναγιγνώσκονται – κοινό μυστικό: σχεδόν ποτέ ολόκληρες! – «επί τροχάδην», ωσάν βεβιασμένο νομοσχέδιο που κατατίθεται με τη διαδικασία του «κατεπείγοντος». Ανάγνωση βιαστική, βαρύθυμη, ωσάν αγγαρεία που πρέπει να εκτελεστεί όσο γίνεται γρηγορότερα και πλέον ξεκούραστα, εκτός, βέβαια, και αν ιερουργεί ή χοροστατεί ο Μητροπολίτης! Εκεί, ωσάν να μην έχει γνώση ο Επίσκοπος, όλα βαίνουν τακτικότατα και σε άριστη λειτουργική ευρυθμία απ᾿ όλους! Εκεί, σε κάθε περίπτωση, το τονίζω, μακαρίζω και υποκλίνομαι στην ταπείνωση κάθε μητροπολίτου που, ενώ γνωρίζει όσα τού καταμαρτυρούν «εν απουσία» του, παρόλ᾿ αυτά, μπροστά σε ιερείς, διακόνους και λαϊκούς αντιμετωπίζει αβασάνιστα και υπομένει ὀσα «τακτοποιημένα» και «κανονισμένα» τού παρουσιάζουν, άσχετα αν ο ίδιος γνωρίζει, ίσως καλύτερα απ᾿ όλους, πως η κατάσταση αλλάζει όταν στρέψει τα νώτα του…
Το πρόβλημα, όμως, για να επανέλθω στο περιεχόμενο των εγκυκλίων, είναι το ύφος των αποτυπωμένων νοημάτων και φράσεων σε αυτές. Πολλές φορές αναρωτιέσαι: μα, καλά, είναι δυνατόν να τα έχει γράψει αυτά χέρι ορθόδοξο και, δη, ιερωμένος; Απορώ! Η προσπάθεια (πιστεύω ακράδαντα η καλοπροαίρετη) της συγγραφής μιας ποιμαντορικής εγκυκλίου, τουλάχιστον, πρέπει να διαγράφει από το συνθετικό βιβλιογραφικό της υπόβαθρο κάθε αναφορά εθνικής, πολιτικής (κομματικής), σεξιστικής, μισαλλόδοξης, ρατσιστικής και εμπρηστικής διαθέσεως που, εν προκειμένω, διακατέχει τον όποιο συγγραφέα και συνθέτη της. Διότι, αλήθεια, αναρωτιέμαι: είναι δυνατόν κάποιος ή κάποια από το χριστεπώνυμο πλήρωμα που θ᾿ ακούσει έναν-δύο (είναι πολλοί περισσότεροι) από τους «μαργαρίτες» ορισμένων εγκυκλίων, δύναται ν᾿ αλλάξει και να μεταβάλλει βίο και εργοπραξία, όσο εφάμαρτα και να είναι αμφότερα, όταν δέχεται έναν «ευγενικό» και «ιεροκαλυμμένο» «πετροβολισμό»; Σε κάποιες περιπτώσεις, σκέπτομαι, είτε απουσιάζει η τελική απόφαση του «αφορισμού» είτε η ισχυρή επίδραση ηρεμιστικών χαπιών για να ολοκληρωθεί το σκηνικό ή, στην καλύτερη των περιπτώσεων, για να εξηγηθεί με ιεροαβρότητα η «τζιχαντιστική» επίθεση!
Βέβαια, όπως πάντα υποστηρίζω, δεν αναφέρομαι στην ολότητα των ποιμαντορικών εγκυκλίων και, ασφαλώς, στον κανόνα των ορθόδοξων μητροπολιτών μας. Η πλειονότητα των αρχιερέων μας κοπιάζει έμπονα και υπέρμετρα για το ποίμνιο του Χριστού μας. Εστιάζω στην εξαίρεση και στον κίνδυνο που ελλοχεύει να γίνει κανόνας, αν δεν προλάβουμε και δεν επιδείξουμε τη δέουσα προσοχή.
Σε κάθε, όμως, περίπτωση, η πλήρης υπακοή στο ορθόδοξο ράσο και, δη, στον ορθόδοξο επίσκοπο (εκτός μεμονωμένων περιπτώσεων, όταν δηλαδή έχουμε ανορθόδοξη διδασκαλία περί δογματικών και ηθικών ζητημάτων), επισύρει ταπείνωση στον πιστό και σωστική ορθοπραξία επί της γης.
