Ίσως, η απάντησή μας στο θέμα αυτό να μην ήταν τόσο «πικρή» και «απότομη», ίσως, λέγω, εάν δεν είχαμε την «πολυτέλεια» να αντικρίζουμε σε κάθε ιερό Ναό και ιερή ακολουθία και άλλο τυπικό, άλλη τυπική σειρά και διάταξη να ακολουθείται και να οικειοποιείται. Αλήθεια, ποιος είναι υπεύθυνος για την τήρηση ή μη τήρηση του τυπικού σε μια ενορία; Ο οικείος Μητροπολίτης; Ο προϊστάμενος του Ναού; Και, στην περίπτωση που είναι άγαμος, υποθέτω, υιοθετείται ένα «φιλομόναχο» μοναστηριακό τυπικό, ενώ, στην περίπτωση των εγγάμων, ακολουθείται ένα «κοσμικότερο;». Ερωτήματα και ζητήματα που γνωρίζουμε άπαντες καλώς, πλην, όμως, που δεν έχουμε την τόλμη και διάθεση ν᾿αντιμετωπίσουμε και να επιλύσουμε.
Όταν ιερουργεί ιερέας, έστω μαζί με τον διάκονο, δεν επιτρέπεται, τρόπον τινά, δεν έχει δικαιοδοσία, δεν δικαιούται να ψάλλει ο ιερέας «Φως Ιλαρόν» και το Προκείμενο της ημέρας στην ακολουθία του Εσπερινού. Πολύ δε, περισσότερο, δεν δικαιούται να ψάλλει «Εισοδικό», «Απολυτίκιο» (το Αναστάσιμο, εάν είναι Κυριακή ή του αγίου της ημέρας, σε περίπτωση καθημερινής), «Κοντάκιο» και «Τρισάγιο» στη Θεία Λειτουργία. Προσοχή! Δεν έχει δικαιοδοσία να τα ψάλλει ο ιερέας. όλα τα παραπάνω, τόσο στην ακολουθία του Εσπερινού όσο και στη Θεία Λειτουργία, διότι, αποκλειστικά, ψάλλονται σε Συλλείτουργο Ιερέων (1). Μόνο σε Συλλείτουργο ιερέων, λοιπόν.
Ως προς το ερώτημα, τώρα, «πότε λογίζεται Συλλείτουργο ιερέων», ο μακαριστός Βιολάκης τονίζει ότι για να υπάρξει «κανονικό» Συλλείτουργο ιερέων πρέπει στην ακολουθία του Εσπερινού να ιερουργήσουν τουλάχιστον τρεις από τους ιερείς που θα συλλειτουργήσουν και την επομένη το πρωί, στη Θεία Λειτουργία (2).
Ακολούθως, την επομένη το πρωί, στη Θεία Λειτουργία, δηλαδή, εάν έχουμε Συλλείτουργο ιερέων, οι ιερείς ψάλλουν μόνο, ως αναφέραμε παραπάνω, «Εισοδικό», «Απολυτίκιο», «Κοντάκιο» και το τρίτο «Άγιος ο Θεός». Μάλιστα! Πόσες φορές το «Άγιος ο Θεός;» Τρεις (3), προσοχή, τρεις φορές και όχι πέντε! Πέντε ψάλλεται μόνο στην περίπτωση που χοροστατεί και ιερουργεί Αρχιερέας (3). Δεν είναι της παρούσης, έχω την αίσθηση, να αναφερθώ και στην περίπτωση ιερέων που δεν έχουν γνώση μουσικών ή, ακόμη χειρότερα, δεν έχουν φωνητικές ικανότητες να αποδώσουν τα πρέποντα (φάλτσοι, κακόφωνοι κ.ά.). Σε αυτές τις περιπτώσεις, καλόν είναι, να μην παρεμβαίνουν, καθώς, όχι μόνο χάνεται η μουσική βάση, πολύ δε περισσότερο και ο ήχος του τρισαγίου, αλλά και απεμπολείται η λειτουργική ευρυθμία και συνοχή (και, ασφαλώς, εξαντλείται απόλυτα και η υπομονή των ιεροψαλτών!).
Εισέτι, μετά την Μικρά Είσοδο, πάντοτε, βέβαια, στην περίπτωση που έχουμε Συλλείτουργο ιερέων, ο προεξάρχων ιερέας θυμιατίζει την Αγία Τράπεζα και, εξερχόμενος στην Ωραία Πύλη, θυμιατίζει με σειρά τις εικόνες του Τέμπλου και, ακολούθως, το λαό. Μια συνήθεια, που πρέπει να γίνεται και στην περίπτωση που ιερουργεί μόνος ο ιερέας, είναι να θυμιατίζει ο ιερέας ή ο διάκονος, ακριβώς, την ώρα που ο αναγνώστης ή ο ιεροψάλτης λέγει το Αποστολικό ανάγνωσμα. Την Αγία Τράπεζα, τις εικόνες του Τέμπλου ξανά και με σειρά και, τέλος, το εκκλησίασμα. Η διαφορά στην παρούσα περίπτωση είναι ότι η θυμιάτιση εδώ, γίνεται αυστηρώς αθόρυβα. Αυστηρώς!
Παραπομπές:
- Πρβλ., Γεωργίου Βιολάκη, Τυπικόν της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, Κων/πολις 1888.
- Ο φίλος αναγνώστης, δύναται στο ως άνω σύγγραμμα, να εντοπίσει ουκ ολίγες πληροφορίες και στοιχεία της τυπικής διατάξεως που ακολουθείται απαράβατα στη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, στην Κωνσταντινούπολη, ένα τυπικό, το οποίο, έστω και αν δεν τηρείται απόλυτα, ακολουθεί και έχει υιοθετήσει η Ορθόδοξος Ανατολική Εκκλησία.
- Γ. Βιολάκη, Τυπικόν της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, σελ. 432.