Τελείται τις καθημερινές ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, εκτός του Σαββάτου και της Κυριακής και καμία άλλη φορά τον υπόλοιπο χρόνο. Παλαιότερα ετελείτο και τη Μεγάλη Παρασκευή, την Τετάρτη και Παρασκευή της Τυρινής, τις οποίες δεν επιτρέπεται να τελεσθεί Θεία Λειτουργία, εκτός εάν υπάρχει εορταζόμενος Άγιος, όπως έτυχε και εφέτος την 24η Φεβρουαρίου με την εορτή της Α και Β ευρέσεως της Tιμίας Κάρας του Προδρόμου. Αυτή όμως η τάξη δεν επικράτησε. Η Προηγιασμένη Λειτουργία συνδυάζεται με την ακολουθία του Εσπερινού και περιλαμβάνει τη μεταφορά του Αγίου Άρτου, δηλαδή του Σώματος του Κυρίου, την τοποθέτηση του στο Δισκάριο, την ένωσή του στο Άγιο Ποτήριο και τη μετάληψη των φρικτών του Χριστού μυστηρίων. Δεν είναι λειτουργία με την κύρια έννοια του όρου, δηλαδή προσφορά θυσίας, επειδή δεν περιέχει Αναφορά και συνεπώς δεν πρόκειται για την τέλεση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Είναι εσπερινή σύναξη με κύριο σκοπό τη μετάληψη του Σώματος και Αίματος του Κυρίου.
Συγγραφείς αυτής της Λειτουργίας θεωρούνται αρκετοί, όπως ο Μέγας Βασίλειος, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Άγιος Επιφάνιος Κύπρου, αλλά συνηθέστερα ο Πάπας Ρώμης Γρηγόριος ο Διάλογος, χωρίς να μπορούμε να το υιοθετήσουμε αυτό με ασφάλεια.
Θα αναρωτηθεί κανείς γιατί τελείται αυτή η Λειτουργία και όχι οι συνηθισμένες, ήτοι του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και του Μεγάλου Βασιλείου; Οι λόγοι είναι δύο κυρίως. Ο πρώτος λόγος είναι ότι ο χαρακτήρας της Λειτουργίας είναι Αναστάσιμος, χαρούμενος, άρα δεν μπορεί να συμβιβασθεί με τον πένθιμο χαρακτήρα των ημερών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ο δεύτερος λόγος είναι για να μην απομείνουν οι πιστοί για μία εβδομάδα χωρίς την μετάληψη του Σώματος και Αίματος του Χριστού.
Αρχικά, η Θεία Λειτουργία ετελείτο μόνο το Σάββατο και την Κυριακή. Το Σαββάτο ετελείτο η Λειτουργία του Ιερού Χρυσοστόμου και την Κυριακή του Μεγάλου Βασιλείου, η οποία έμεινε ως η επίσημη λειτουργία της Εκκλησίας. Οι πιστοί, όμως, είχαν την επιθυμία να μεταλάβουν και μέσα στην εβδομάδα. Έτσι, η Εκκλησία, με την σοφία που την διέπει και την καθοδήγησή της από το Άγιο Πνεύμα, θέσπισε την Προηγιασμένη Λειτουργία κατά τις 2 ημέρες (Τετάρτη και Παρασκευή).
Όταν πρόκειται να τελεσθεί η Προηγιασμένη Λειτουργία, ήδη από την προηγούμενη Κυριακή ή Σάββατο ο ιερεύς, εκτός από τον Αμνό της Λειτουργίας που τελεί εκείνη την ημέρα, εξάγει Αμνούς για όσες Προηγιασμένες θα τελέσει εντός της Εβδομάδος και τους τοποθετεί στο Άγιο Δισκάριο. Κατά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων ευλογεί και υψώνει όλους τους Αμνούς, ώστε να μεταβληθούν σε Σώμα Χριστού. Μελίζει, (τεμαχίζει) όμως, μόνο τον πρώτο Αμνό, για τη Λειτουργία εκείνης της ημέρας, ενώ τους υπόλοιπους Αμνούς τους εμβάπτει στο Άγιο Ποτήριο και τους τοποθετεί μετά πολλής προσοχής στο Άγιο Αρτοφόριο, το οποίο ευρίσκεται πάνω στην Αγία Τράπεζα, ώστε να τους χρησιμοποιήσει για τις Προηγιασμένες Λειτουργίες της εβδομάδος. Να αναφερθεί ότι δεν επιτρέπεται η μεταφορά του Αμνού από ένα ναό σε άλλο, παρά μόνο στο ναό που καθαγιάσθηκε.
Συγκεφαλαιώνοντας, μέσα στον ουράνιο και ανεξάντλητο πλούτο της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, συμπεριλαμβάνεται και η Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία. Ας εκκλησιασθούμε πιο εντατικά αυτή την περίοδο, ώστε να γνωρίσουμε και να βιώσουμε περά από τις άλλες ακολουθίες (Όρθρο, Ώρες, Εσπερινό, Απόδειπνο, Χαιρετισμούς) και την λειτουργία αυτή αφού μόνο για 5 εβδομάδες του έτους τελείται. Να ζήσουμε και να μάθουμε τα πολύτιμα μαργαριτάρια που διαθέτει η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, η Εκκλησία των Ορθοδόξων.
Ραφαήλ Χ. Μισιαούλης
Φοιτητής Θεολογίας ΑΠΘ
πηγή: Εκκλησία Κύπρου