Από την παιδική μας ηλικία έχουμε συνηθίσει να ακούμε ότι την περίοδο της Σαρακοστής πρέπει να νηστεύουμε περισσότερο, να προσευχόμαστε πιο πολύ, να πηγαίνουμε στην Εκκλησία στα Απόδειπνα, στους Χαιρετισμούς, στις Προηγιασμένες Λειτουργίες και γενικά να είμαστε πιο προσεκτικοί εν συγκρίσει με το υπόλοιπο λειτουργικό έτος.
Βέβαια, αυτές οι σκέψεις λειτούγησαν στον καθένα χωριστά, ανάλογα με τα βιώματα του και τις ανάλογες αντιδράσεις οι οποίες πολλαπλασιάζονται ιδιαίτερα αυτό τον καιρό που οι συνθήκες άλλαξαν. Την ίδια στιγμή, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα ισοπέδωσε τα πάντα, ενώ οι οικογενειακοί δεσμοί αμβλύνθηκαν. Οπότε, το ερώτημα που προβάλλει είναι το κατά πόσο μπορούν οι μεγάλες, κοπιαστικές και πολύωρες ακολουθίες αυτών των ημερών της Μεγάλης Σαρακοστής να αφήσουν αισθήματα χαράς και γλυκύτητας σε όποιον έχει αγαθή προδιάθεση και θέλει να αγωνισθεί πνευματικά, ή, αντίθετα, να προκαλέσουν ένα στείρο πειθαναγκασμό που θα είναι επιζήμιος;
Ορθά έχει ειπωθεί ότι αυτή η περίοδος είναι ένα σχολείο μετανοίας, απευθύνοντας ανοικτή πρόσκληση που συγχρόνως γίνεται και πρόκληση σε όποιον θέλει να ξαναβρεί τον εαυτό του, κάνοντας την απαιτούμενη αυτοκριτική, χωρίς προαπαιτούμενα. Βέβαια, εδώ ελλοχεύει ο κίνδυνος να κλεισθεί κάποιος ερμητικά στο καβούκι του, δηλαδή στον εαυτό του, με την φθηνή δικαιολογία ότι έτσι αποφεύγει τους πειρασμούς. Αυτό όμως αναιρεί την διαχρονική φωνή των Πατέρων που θέλουν να αγωνιζόμαστε δυναμικά και μεθοδικά: «Έπαρον τοὺς πειρασμοὺς, καὶ ουδεὶς ο σωζόμενος», λέει ο Μέγας Αντώνιος ως αληθινός ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής. Άρα, μήπως άθελά μας, όταν αυτοεγκλωβιζόμαστε, δημιουργούμε περισσότερους πειρασμούς; Μήπως πρέπει να αγωνιζόμαστε με πιστότητα και σύνεση ακόμη και εάν οι δυσκολίες μας είναι καθημερινές;
Νομοτελειακά, καθετί που συμβαίνει στη ζωή μας έχει και αξία και σημασία, αρκεί να το βλέπουμε πνευματικά. Ούτε να το υποτιμούμε, αλλά ούτε και να το υπερτιμούμε. Ο άνθρωπος που θωρακίζεται και δυναμώνει εσωτερικά με τις αρετές που λέει η ευχή αυτής της περιόδου, δηλαδή με το πνεύμα της σωφροσύνης, της ταπεινοφροσύνης, της υπομονής και της αγάπης, δεν έχει να φοβηθεί κάτι. Διαχρονικά, κάθε χριστιανός πάντοτε χαίρεται γι’ αυτό που είναι και γι’ αυτό που κάνει. Δεν υστερεί έναντι αυτών που θέλουν να βαυκαλίζονται ότι τα ξέρουν όλα, ενώ στην πραγματικότητα κολοβώνουν τον όλο άνθρωπο. Όταν π.χ. νηστεύει, το κάνει αυτό όχι από ανάγκη ή επειδή κάποιοι τού το επιβάλλουν, αλλά από την ελεύθερη βούλησή του να αγωνισθεί για να νοιώσει την πραγματική αγάπη και χαρά. Αλίμονο στον χριστιανό που δεν νοιώθει αυτή την πνευματική χαρά της νηστείας και της προσευχής! Έχει αφετηριακά αποτύχει όση καλή θέληση κι αν διαθέτει, γιατί πολύ απλά θα προσποιείται και θα βασανίζεται. Γι’ αυτό και ο Θεός ξέρει να κάνει ουράνιες ρίψεις και να στέλνει τη θεïκή Του παρηγοριά σε αυτούς που την έχουν ανάγκη και την επιζητούν.
Εν κατακλείδι, ας μην πάει χαμένη και αυτή η ωραία εκκλησιαστική περίοδος που είναι μία ευκαιρία ανασυντάξεως πνευματικής για τον καθένα μας. Με πίστη και αγάπη, με προσευχή και νηστεία, με καθαρή μετάνοια και εξομολόγηση ας προχωρήσουμε στην πνευματική μας ζωή σιωπηλά και ευεργετικά, γνωρίζοντας ότι η σιωπή δεν είναι μόνο χρυσός αλλά και Χριστός. Δεν είναι μία παθητική στάση, αλλά μία δυνατότητα ομιλίας δηλαδή συναναστροφής με τον Θεό. Θα αρπάξουμε την ευκαιρία;