Το Εκδοτικό έργο της Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας: εξ όνυχος τον λέοντα
Του Δρος Μ. Βαρβούνη
Είναι γνωστό πανελληνίως και πανορθοδόξως το σπουδαίο εκδοτικό έργο που χρόνια τώρα προσφέρει η Ιερά Μητρόπολις Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, οικοδομώντας πνευματικά και εμπλουτίζοντας παραλλήλως την ελληνική θεολογική επιστημονική βιβλιογραφία. Στο έργο αυτό εκτενής και πλήρης αναφορά είναι αδύνατο να γίνει στα όρια των άρθρων μας εδώ, λόγω της ποσότητας και της ποιότητας των εκδόσεων που περιλαμβάνει. Γι’ αυτό και θα περιοριστούμε σε δύο μόνο πρόσφατες εκδόσεις, οι οποίες, κατά την παλαιά παροιμία «εξ όνυχος τον λέοντα», μπορούν να μας ιδεάσουν κάπως για το τεράστιο αυτό έργο.
Η πρώτη έκδοση με την οποία θα ασχοληθούμε έχει τίτλο «Ιερά Μητρόπολις Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας – ΚΖ΄ Παύλεια, Ιούνιος 2021, Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου «Ο Απόστολος Παύλος και οι πνευματικές διεργασίες πριν το 1821 (Βέροια, 25-26 Ιουνίου 2021)» (Βέροια 2021, σελ. 200). Προνοία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμονος, στα πλαίσια μιας πολύχρονης προσπάθειας που έχει τιμηθεί και με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, ο παρών τόμος περιλαμβάνει τα πρακτικά του επιστημονικού συνεδρίου με το οποίο, όπως κάθε χρονιά, ολοκληρώθηκαν τα 27α «Παύλεια» στη Βέροια, το 2021.
Μετά τον πρόλογο (σ. 7), το πρόγραμμα του συνεδρίου (σ. 9), το πρόγραμμα των λατρευτικών εκδηλώσεων (σ. 17) και τα μηνύματα και τους χαιρετισμούς της έναρξης του συνεδρίου (σ. 21), στον τόμο αυτό περιλαμβάνονται τα πλήρη κείμενα έξι εισηγήσεων, σχετικών με την άνθιση του μοναχισμού στα χρόνια της τουρκοκρατίας (σ. 79), με το Ψαλτήριο ως πνευματικό και εσχατολογικό ανάγνωσμα την ίδια εποχή (σ. 99), τους νεομάρτυρες της Βέροιας και της Νάουσας (σ. 117), την Καινή Διαθήκη ως μέσο παρηγορίας κατά την τουρκοκρατία (σ. 131), την χριστιανική τέχνη ως μέσο παιδαγωγίας την ίδια περίοδο (σ. 159) και τους νεομάρτυρες ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αγιότητας κατά τους χρόνους της οθωμανικής κατάκτησης και κυριαρχίας (σ. 183).
Ο τόμος ολοκληρώνεται με τα περιεχόμενα (σ. 199), και διακρίνεται τόσο για την καλαίσθητη τυποτεχνική του εμφάνιση, όσο και για το άρτι επιστημονικό περιεχόμενό του. Αποτελεί δε δείγμα της υψηλής ποιότητας της επιστημονικής και εν γένει πνευματικής εργασίας που γίνεται, χρόνια τώρα, στην Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, με την καθοδήγηση, την ευλογία και την ενεργό συμμετοχή του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ. Παντελεήμονος, ενός σοφού και πεπνυμένου ιεράρχη, στον οποίο τόσο η επιστήμη και το Γένος, όσο και η Ορθόδοξη Εκκλησία γενικότερα οφείλουν πολλά, δεδομένου ότι κάθε χρονιά και τα «Παύλεια», αλλά και το επιστημονικό συνέδριο που τα ολοκληρώνει είναι καλύτερα από τα προηγούμενα, αποτελώντας βασικό βήμα διεθνώς για τη μελέτη του Αποστόλου των Εθνών και της παύλειας θεολογίας γενικότερα.
Ο δεύτερος τόμος έχει τίτλο «Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας Παντελεήμων Καλπακίδης, Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος. Αφιέρωμα στην επέτειο των 200 χρόνων από το Ολοκαύτωμα της Ναούσης» (Βέροια 2022, έκδ. Ιερά Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, σελ. 420). Επιβλητικός, καλοτυπωμένος, περιεκτικός, πνευματοφόρος και επιστημονικότατος τόμος, που συνδυάζει την ιστορική έρευνα με την ορθόδοξη πνευματική οικοδομή. Μετά τον πρόλογο (σ. 9), ο λόγιος ιεράρχης συγγραφέας του ασχολείται σε διαδοχικά κεφάλαια με την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση της Νάουσας (σ. 17), την αγιοκατάταξη των Νεομαρτύρων της Νάουσας (σ. 31), τις σχετικές εορταστικές εκδηλώσεις για την αγιοκατάταξη αυτή (σ. 119), το προανάκρουσμα της θυσίας τους μέσα από την περίπτωση των αγίων πέντε ιερομαρτύρων (σ. 147), τον τόπο της θυσίας μέσα από τις ομιλίες του συγγρ. στον εσπερινό των αγίων νεομαρτύρων (σ. 171), την μνήμη του ολοκαυτώματος μέσα από ομιλίες της Κυριακής του Θωμά (σ. 201), τις εκδηλώσεις για την επέτειο των 200 χρόνων από την έναρξη της Επαναστάσεως του 1821 (σ. 215) και τις εκδηλώσεις για την επέτειο των 200 χρόνων από το ολοκαύτωμα της Νάουσας (σ. 281), ενώ στο τέλος παρατίθενται οι ακολουθίες των Ναουσαίων νεομαρτύρων (σ. 319) και σχετικό φωτογραφικό υλικό (σ. 393).
Έτσι, ο τόμος αυτός συνδυάζει την ιστορική μνήμη με την τιμή των μαρτύρων, την ιστορία με το ορθόδοξο πνευματικό βίωμα και την εκκλησιαστική ζωή, όπως πάντοτε συνέβαινε στο Γένος μας, καθώς η Εθναρχούσα Εκκλησία βρισκόταν – και βρίσκεται – στην πρωτοπορία της κοινής μας επιστημονικής, πνευματικής και κοινωνικής ζωής. Ο Σεβασμιώτατος κ. Παντελεήμων με σαφήνεια, επιστημονική ακρίβεια, αλλά και γλαφυρότητα και καλλιέπεια διαζωγραφίζει τα γενόμενα, διασώζοντας την μνήμη, προβάλλοντάς την στις νεότερες γενιές και συνεχίζοντας την παράδοση των λογίων ιεραρχών του Γένους και της Εκκλησίας μας, την οποία έχει μελετήσει και εγκολπωθεί με όλο το πολυσχιδές και σημαντικότατο, μοναδικό στις ποικίλες πνευματικές και εθνικές διαστάσεις που έχει, έργο του. Και είναι σίγουρο ότι το βιβλίο αυτό θα αποτελέσει σταθμό στη σχετική βιβλιογραφία μας.
Νομίζω ότι όσα προαναφέρθηκαν είναι απολύτως ενδεικτικά για την διαπίστωση με την οποία ξεκινήσαμε γύρω από την ποιότητα και την σημασία του εκδοτικού έργου, το οποίο, συν τοις άλλοις, συντελείται στην σπουδαία και υποδειγματική αυτή Ιερά Μητρόπολη της Μακεδονίας μας.
