ΣΕΡΑΦΕΙΜ Μητροπολίτης Καστορίας
Για όλους εμάς που κατοικούμε στο μετερίζι αυτό της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού, την ελληνικότατη κα αιματοβαμμένη Μακεδονία μας, ο μήνας Οκτώβριος είναι ένας ξεχωριστός μήνας. Είναι ο μήνας του Μυροβλήτου, αφού τιμάται η μνήμη του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου, του προστάτου της Θεσσαλονίκης και εφόρου ολόκληρης της Οικουμένης. Γι’ αυτό και παλαιότερα τον μήνα αυτό τον ονόμαζαν «Αη-Δημήτρη». Με επίκεντρο το Ναό του μαρτυρίου του στην Θεσσαλονίκη, τελείται μία ιδιαίτερη σειρά Ακολουθιών, η Μεγάλη Εβδομάδα του Αγίου Δημητρίου, καθώς και το Ψυχοσάββατο του Αγίου Δημητρίου. Πραγματοποιούνται ακόμη πολλές εκδηλώσεις πολιτιστικού περιεχομένου, τα λεγόμενα Δημήτρια.
Φορτισμένος ο μήνας Οκτώβριος, αφού μας θυμίζει στιγμές που ανέβασαν την πατρίδα μας σε κορυφές δόξης και ενθουσιασμού. Εμείς που αντικρίζουμε τον Γράμμο και τα χιονισμένα βουνά της Πίνδου και της Βορείας Ηπείρου, θυμόμαστε τις θρυλικές μάχες και το άφθαστο μεγαλείο του Έλληνα της εποχής εκείνης.
Ο μήνας Οκτώβριος μάς θυμίζει ακόμη και τους νικηφόρους πολέμους του 1912- 1913, γι’ αυτό και πολλές πόλεις της Μακεδονίας γιορτάζουν τον μήνα αυτό τα Ελευθέριά τους, με πρώτη την θεοφύλακτο Θεσσαλονίκη, την συμπρωτεύουσα και συμβασιλεύουσα, που ελευθερώθηκε την ημέρα της μνήμης του προστάτου της, Αγίου Δημητρίου.
Ο μήνας Οκτώβριος στην Καστοριά είναι συνδεδεμένος με το θάνατο, στις 13 Οκτωβρίου του έτους 1904, ενός αληθινού παλικαριού, του Παύλου Μελά, που έλαβε χώρα στην Στάτιστα, τον σημερινό Μελά του Νομού Καστοριάς. Σαν λίγα φθινοπωρινά λουλούδια στον απέριττο τάφο του και στα οστά του που αναπαύονται στον ιστορικό Ναό των Ταξιαρχών, ας εκληφθούν οι πιο κάτω αναφορές στον αγνό αυτόν ήρωα, αφού φέτος συμπληρώνονται 110 χρόνια από τον θάνατό του.
Καταρχάς, θα πρέπει να αναφέρουμε πώς ο Μακεδονικός Αγώνας, στον οποίο πρωτοστάτησε ο Παύλος Μελάς, αποτελεί μια από τις πιο ένδοξες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και είναι γραμμένη με αίμα μαρτύρων και ηρώων, με θυσίες, αγώνες και δάκρυα. Ο Μακεδονικός Αγώνας χαρακτηρίστηκε από την επιτυχημένη εθνική και πνευματική προσπάθεια του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου, να αναχαιτίσει την με βία και δόλια προπαγάνδα εξαναγκαστική προσχώρηση των ορθόδοξων ελληνικών πληθυσμών στη βουλγαρική εξαρχία και τον επαπειλούμενο, ως εκ τούτου, εκβουλγαρισμό τους. Αποτέλεσε δηλαδή τον υπέρτατο αγώνα του ελληνοχριστιανικού Πολιτισμού και της ελληνορθόδοξης Παραδόσεως, απέναντι στις ισοπεδωτικές δυνάμεις του εθνοφυλετισμού, του εθνικισμού και του πανσλαβισμού αλλά και στις πολιτικές επιδιώξεις οικονομικών, εθνικών και γεωστρατηγικών συμφερόντων εις βάρος του έθνους μας.
Σ’ αυτήν την προσπάθεια έρχεται αρωγός ο Παύλος Μελάς.
Και πρώτον. Ονομάζει τον εαυτό του υποχρεωμένο για την ιερή υπόθεση της Μακεδονίας. Γράφει στις 21 Αυγούστου του 1904 από τη Λάρισα : «Αναλαμβάνω αυτόν τον αγώνα με όλη μου την ψυχή…ότι είμαι υποχρεωμένος να τον αναλάβω. Έχω την ακράδαντο πεποίθηση ότι δυνάμεθα να εργασθώμεν εν Μακεδονία και να σώσουμε πολλά πράγματα…έχω και υπέρτατο καθήκον να θυσιάσω το παν όπως πείσω την κυβέρνησιν περί τούτο.» Να γιατί η Μακεδονία οφείλει τόσα πολλά στον μάρτυρα αυτό. Να γιατί ένα διαμέρισμα της πατρίδος μας χρωστάει την ελευθερία του σε έναν άνθρωπο ο οποίος, όχι μόνο αφύπνισε, αλλά κυρίως πότισε το χώρο αυτό με το αίμα του.
Δεύτερον. Τον χαρακτήριζε η αγάπη του προς τον άνθρωπο. Μέχρι σήμερα έχουν γραφεί δυστυχώς πολλά αρνητικά για το πρόσωπό του. Μέσα όμως από τις επιστολές του φαίνεται ξεκάθαρα και αυθεντικά το πνεύμα που τον διέκρινε. Ήρθε στο χώρο αυτό, όχι για να τιμωρήσει, αλλά για να βοηθήσει, να ενισχύσει, να οργανώσει, να τονώσει το ηθικό και να προστατεύσει από τις αδικίες και τους φόνους τον απροστάτευτο πληθυσμό του. Γράφει σε μια επιστολή του στην γυναίκα του : «Αδελφοί, ημείς που ήλθαμεν από τας Αθήνας δια να σας βοηθήσωμεν, εφέραμε μαζί μας μόνον αγάπην, πατριωτισμόν και παλληκαριά … Θα σας βοηθήσωμεν να υπερασπισθήτε κατά των ατιμιών των Βουλγάρων και, αν είναι ανάγκη, και κατά των ατιμιών των Τούρκων. Ημείς δεν θα σας βιάσωμεν να μας ακολουθήσετε, όπως σας έκαμαν οι Βούλγαροι. Αυτοί … το καλοκαίρι δια της βίας σας εσήκωσαν μόνον και μόνο δια να δείξουν εις την Ευρώπην ότι η Μακεδονία είναι βουλγαρική και ολόκληρος επανεστάτησε και … άφησαν τους Τούρκους και έκαψαν τα χωριά σας. Εμείς όπλα θα δώσωμεν δωρεάν εις όσους μας ζητήσουν. Αλλά και εκείνους που δεν θα μας ζητήσουν, θα τους αγαπώμεν και θα τους προστατεύωμεν … θα πολεμούμε στήθος με στήθος και πρώτα θα πέφτωμεν ημείς και έπειτα σεις.»
Τρίτον, αυτήν την μαρτυρική μορφή, την τόσο αγνή, την διέκρινε και η αγάπη του προς τη μητέρα μας Εκκλησία και προς το πρόσωπο του Χριστού.
- Αγαπούσε την Εκκλησία.
- Σεβόταν τους ποιμένες της Εκκλησίας.
- Συμμετείχε στην ζωή της Εκκλησίας.
Γράφει σε μία επιστολή του με ημερομηνία 28 Αυγούστου 1904, τα εξής χαρακτηριστικά : «Χθες, όταν ετελείωσα το γράμμα μου, επήγα εις την εκκλησίαν της μονής με τους άνδρας μου. Ακούσαμε τον εσπερινόν πρώτα και κατόπιν μας μετέλαβεν ο γέρων χωρικός ιερεύς της μονής. Ουδέποτε με τόσην κατάνυξιν μετέλαβα. Ο νους μου διαρκώς εστρέφετο προς Εκείνον, ο οποίος χάριν ημών και της θείας θρησκείας Του υπέστη το μαρτύριον. Το μέγεθος της θυσίας Του, το μέγεθος της αποστολής Του με έκαμναν να αισθάνωμαι πόσον μικροί και πόσον μακράν Αυτού ευρισκόμεθα, αλλά και συγχρόνως με ενεθάρρυναν.»
13 Οκτωβρίου 1904. Στη Στάτιστα ο Παύλος και οι άνδρες του δέχονται πυρά από τουρκικό απόσπασμα που τους εντόπισε. Μια σφαίρα τον πήρε στη μέση. Αφού έπεσε κάτω, έβγαλε το σταυρό του και τον παρέδωσε στον Πύρζα, τον αχώριστο σύντροφό του λέγοντας : «Τον σταυρό να τον δώσεις στη γυναίκα μου και το τουφέκι μου, όπως σου είπα, του Μίκη και να τους πεις ότι το καθήκον μου έκαμνα» και σε λίγο άφησε την ψυχή του στα χέρια του Θεού.
Τα οστά του, μαζί με αυτά της γυναίκας του Ναταλίας, αναπαύονται στον βυζαντινό Ναό των Ταξιαρχών και κοντά σε αυτόν, του Εθνεγέρτου Γερμανού Καραβαγγέλη. Είναι και οι δυο οι βιγλάτορες της Καστοριάς που υπενθυμίζουν στον κάθε ευλαβή προσκυνητή το ιερό καθήκον προς την πατρίδα μας σήμερα. Και αυτό δεν σημαίνει ρατσισμός, αλλά αγάπη πρός τη μάνας μας «την θρέψασαν και την ενέγκασαν». Άλλωστε, όποιος αγαπάει τη μάνα του, δεν σημαίνει ότι μισεί όλες τις άλλες μάνες.
Αυτός ο ήρωας μάς δίνει ένα μήνυμα παρμένο από τον συντοπίτη μας , Ίωνα Δραγούμη :
«Καιρός να σώσουμε την ιδιοπροσωπία μας».
Να θυμηθούμε την πατρίδα μας, την λεβεντιά μας, το ήθος μας.
Καιρός να ξυπνήσουμε και να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να σώσουμε ότι απέμεινε με αίσθημα ευθύνης απέναντι στον πολιτισμό μας και στην Ορθοδοξία μας.
«Γιατί ιστορία είναι να νοιώθεις την καταγωγή σου, τη συνέχεια του εθνικού εγώ σου, την ιστορία που σου κάνει συνειδητό το πέρασμα του έθνους σου μέσα στους αιώνες». (Ι. Δραγούμης)