Το πρόβλημα του Θεού
Του Χρήστου Γιανναρά
Αν διερωτηθούμε, πωσ ϊρχιςαν οι ϊνθρωποι να μιλϊνε για το Θεό, πωσ μπόκε ςτη ζωό τουσ αυτό το πρόβλημα, θα διαπιςτώςουμε μϊλλον τρεισ βαςικϋσ αφετηρύεσ, τισ ςπουδαιότερεσ:
α. Θρηςκευτική αφετηρία
Πρώτη αφετηρύα, η θρηςκευτική ανάγκη. Υπϊρχει μϋςα ςτον ϊνθρωπο, ςτην ύδια τη «φύςη» του όπωσ λϋμε, μια αυθόρμητη ανϊγκη να αναφερθεύ ςε κϊτι που τον ξεπερνϊει, ςε κϊποια ύπαρξη πολύ ανώτερη από τη δικό του. Ίςωσ αυτό η ανϊγκη να ξεκινϊει από το φόβο του ανθρώπου μπροςτϊ ςε φυςικϋσ δυνϊμεισ που εύναι απειλό και κύνδυνοσ για τη ζωό του. Θϋλει να
εξευμενύςει αυτϋσ τισ δυνϊμεισ, να ςυμφιλιωθεύ μαζύ τουσ και ϋτςι να αναχαιτύςει το φόβο που του προξενούν. Ο τρόποσ του για να το κϊνει εύναι να τουσ αποδώςει λογικό, να τισ θεωρόςει λογικϋσ υπϊρξεισ που μπορούν να τον ακούςουν, να τον καταλϊβουν, να δεχθούν τα δώρα του
που με θυςύεσ τουσ προςφϋρει. Έτςι βλϋπει ο ϊνθρωποσ μια λογικό ύπαρξη, ανώτερη, που ρύχνει τουσ κεραυνούσ και αναταρϊζει τισ θϊλαςςεσ και ςεύει τη γη και γονιμοποιεύ τα ςπϋρματα και διαιωνύζει τη ζωό. Αυτό η δύναμη τη λϋει Θεό και ςυχνϊ την πολυμερύζει, βλϋπει μϋςα ςτον
κόςμο τόςουσ θεούσ όςεσ και οι δυνϊμεισ που τον εντυπωςιϊζουν.
Αν αυτό εύναι η πιθανότερη αφορμό για τη γϋνεςη τησ θρηςκεύασ, δεν το ξϋρουμε. Σύγουρα όμωσ ϋνα τϋτοιο επύπεδο θρηςκευτικότητασ το ςυναντϊμε ςυχνϊ μϋςα ςτισ ανθρώπινεσ κοινωνύεσ, ακόμα και ςόμερα. Εύναι μια ανθρωποκεντρικό θρηςκευτικότητα: θϋλει να εξαςφαλύςει και να κατοχυρώςει τον ϊνθρωπο ςτην αδυναμύα του, να καταςιγϊςει τουσ φόβουσ του. Γι’ αυτό και δεν περιορύζεται ςε μια θεωρητικό μόνο πύςτη ςε ανώτερεσ δυνϊμεισ αλλϊ προςφϋρει ςτον ϊνθρωπο και ςυγκεκριμϋνουσ, πρακτικούσ τρόπουσ γι’ αυτό την εγωκεντρικό εξαςφϊλιςη και την ψυχολογικό του ϊμυνα. Του προςφϋρει μια λατρεύα με αυςτηρϊ
καθοριςμϋνουσ τύπουσ, που εξαςφαλύζουν κϊποια επικοινωνύα και με τον εξευμενιςμό του θεύου, όπωσ του προςφϋρει και μια ηθικό, δηλαδό ϋναν κώδικα εντολών και υποχρεώςεων-τι εύναι αρεςτό ςτο Θεό και τι δεν εύναι.
Αν ο ϊνθρωποσ ακολουθεύ με ςυνϋπεια τουσ τελετουργικούσ τύπουσ και εφαρμόζει με ακρύβεια την ηθικό που επιβϊλλει η θρηςκεύα του, τότε πια «έχει το Θεό στην τσέπη του», εύναι δηλαδό εφηςυχαςμϋνοσ ότι καλϊ τα καταφϋρνει ςτη ςχϋςη του με το θεύο. Δεν φοβϊται τιμωρύα, αντύθετα, περιμϋνει αμοιβϋσ και εξυπηρετόςεισ από τον Θεό. Συνόθωσ αυτόσ ο τύποσ του θρηςκευτικού ανθρώπου ϋχει μεγϊλη ϋπαρςη για την ευςϋβεια και την αρετό του και γύνεται ςκληρόσ για όςουσ ςυνανθρώπουσ του δεν ϋχουν να επιδεύξουν ανϊλογα θρηςκευτικϊ και ηθικϊ κατορθώματα.
Πηγή: «Το Αλφαβητάρι τησ πίςτησ»
