«Ζώντας την ορθόδοξη λατρεία, διδασκόμαστε τις βασικές αλήθειες της πίστης, αλλά, συγχρόνως, μαθαίνουμε να ζούμε με τον Θεό και τους αγίους. Η Εκκλησιαστική ζωή και η ορθόδοξη λατρεία δεν αποτελούν κάτι το ξεχωριστό. Ταυτίζονται απόλυτα. Όταν λοιπόν συζητάμε για τη συμμετοχή των νέων στη θεία λατρεία, συζητάμε για τη γενικότερη σχέση τους με την Εκκλησία», αναφέρει, μεταξύ άλλων, ο μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Δαμασκηνός στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας».
Ο κ. Δαμασκηνός, σε Συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ.τ.Ο.», αναφέρθηκε στο φαινόμενο του ¨Γεροντισμού¨ που ταλανίζει τον εκκλησιαστικό χώρο, καθώς και στην ¨εκκοσμίκευση¨, τονίζοντας την έλλειψη πνευματικών προτύπων και προσωπικοτήτων «που με καθημερινό αγώνα μορφώνουν την παρουσία του Χριστού στη ζωή τους», ενώ αναφερόμενος στους νέους σημείωσε ότι αποτελούν «το αύριο του τόπου μας».
- Κ.τ.Ο.: Πού οφείλεται σήμερα η περιορισμένη συμμετοχή των νέων στη θεία λατρεία;
- κ. Δαμασκηνός: Η λατρεία της Εκκλησίας μας είναι η ίδια η πίστη μας, εκφρασμένη με μουσικό ήχο, εικόνα, κίνηση και λόγο, πεζό και ποιητικό. Κυρίως, όμως, αποτελεί τον πυρήνα της ορθόδοξης κατήχησης, γεγονός που δεν αναφέρεται συχνά. Ζώντας την ορθόδοξη λατρεία, διδασκόμαστε τις βασικές αλήθειες της πίστης, αλλά, συγχρόνως, μαθαίνουμε να ζούμε με τον Θεό και τους αγίους. Η Εκκλησιαστική ζωή και η ορθόδοξη λατρεία δεν αποτελούν κάτι το ξεχωριστό. Ταυτίζονται απόλυτα. Όταν λοιπόν συζητάμε για τη συμμετοχή των νέων στη θεία λατρεία, συζητάμε για τη γενικότερη σχέση τους με την Εκκλησία. Και, βεβαίως, έχετε δίκιο, όταν αναφέρεστε σε μια περιορισμένη συμμετοχή, μόνον που το φαινόμενο αυτό δεν είναι γενικευμένο. Σε ενορίες με έντονη ενοριακή και πνευματική ζωή, οι νέοι συμμετέχουν, και μάλιστα όχι μόνον κατά την κυριακάτικη Θεία Λειτουργία, αλλά και σε άλλες ακολουθίες. Η αιτία είναι απλή: Όπου οι νέοι άνθρωποι αισθάνονται πατρική παρουσία και διαρκή διαθεσιμότητα του ιερέα να ακούσει, να συμβουλεύσει, να συμπαρασταθεί και να καθοδηγήσει, η ενορία σφύζει από ζωή και αυτό αμέσως αποτυπώνεται και στη συμμετοχή στη θεία λατρεία. Το πρόσωπο του ιερέα δηλαδή, αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα της ενοριακής ζωής, αλλά και της δημιουργίας ζωντανών σχέσεων μεταξύ των ενοριτών, κάτι που αποζητούν ιδιαίτερα οι νέοι μας σήμερα. Όπου λοιπόν μια ενορία είναι ζωντανή και δραστήρια, εκεί και η συμμετοχή είναι αυξημένη, αλλά και συνειδητή. Υπάρχει όμως και μία ακόμη πρωτοβουλία, η οποία μπορεί να βοηθήσει. Χωρίς αμφιβολία, ο τρόπος, αλλά και η έκφραση της λατρείας μας διαφέρουν πολύ από την καθημερινότητα των νέων μας. Για τον λόγο αυτό, πρέπει να αναζητηθούν σύγχρονοι τρόποι ορθόδοξης λατρευτικής κατήχησης . Ως παράδειγμα, αναφέρω τα εντυπωσιακά αποτελέσματα που έχει η τέλεση υποδειγματικής Θείας Λειτουργίας για μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου σε πολλές ενορίες της τοπικής μας Εκκλησίας. Αυτό μας ενθαρρύνει να αναζητήσουμε, ως Εκκλησία, παρόμοιους τρόπους κατήχησης, οι οποίοι, οπωσδήποτε θα προσφέρουν πλούσιους καρπούς.
- Κ.τ.Ο.: Θεωρείτε ότι ο «Γεροντισμός» αποτελεί πρόβλημα, σήμερα, στο σώμα της Εκκλησίας;
- κ. Δαμασκηνός: Είναι καίριο το ερώτημά σας και δυστυχώς πολύ επώδυνο, ιδιαίτερα στους καιρούς μας. Ενώ ο όρος «γέροντας», εκφράζει την πνευματική καθοδήγηση και μία πατρική σχέση εμπιστοσύνης, ευθύνης, αλλά και ελευθερίας, ο γεροντισμός αποτελεί αλλοτρίωση αυτής της σχέσης. Τι εννοώ; Ο γέροντας, ή, αλλιώς, ο πνευματικός, αποτελεί πρόσωπο το οποίον εμφανίζεται από τις πρώτες κιόλας περιόδους της χριστιανικής ζωής. Δεν είναι απλώς κάποιος που διδάσκει αλλά που καλεί σε έναν τρόπο ζωής τον οποίον πρώτα αυτός ο ίδιος εφαρμόζει. Είναι ο πατέρας ο οποίος μεταβάλλει μια ανθρώπινη ύπαρξη σε τέκνο φωτός μιας άλλης ζωής, υπερκόσμιας και επουράνιας. Κυρίως όμως είναι το πρόσωπο εκείνο το οποίο δείχνει διαρκώς την οδό προς την αγκαλιά του Θεού, του κοινού πατέρα όλων μας. Όσο καίριος και ευεργετικός είναι ο ρόλος ενός τέτοιου γέροντα στη ζωή μας, τόσο καταστροφικός μπορεί να γίνει όταν το πρόσωπο αυτό προβάλλει ως κέντρο τον εαυτό του. Στην περίπτωση αυτή, απαιτεί να θεωρείται ως το απόλυτο πρότυπο κι ο αλάνθαστος καθοδηγητής, δεσμεύοντας την ελεύθερη βούληση των πνευματικών του τέκνων στην δική του επιρροή. Κάθε εκκλησιαστική ή πνευματική δράση που έχει ως κέντρο ένα ανθρώπινο πρόσωπο, αποτελεί αιτία εμφάνισης της νοσηρής κατάστασης το γεροντισμού. Για τον λόγο αυτό, ο διορατικός αλλά και ταπεινός πνευματικός πατέρας αποτελεί, κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, μέγιστο θείο δώρο και καρπό θερμής προσευχής. Παράλληλα, ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος τονίζοντας τη σοβαρότητα με την οποίαν πρέπει να αναζητηθεί πνευματικός, αλλά και τη σημασία της προσωπικής ευθύνης, συμβουλεύει: «Μελέτα την Αγία Γραφή και τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων, ιδιαίτερα τα πρακτικά τους κεφάλαια. και φρόντιζε να βλέπεις σαν σε καθρέφτη (στην ζωή και συμπεριφορά συγκρίνοντας την διδασκαλία τους με την διδασκαλία και την διαγωγή του δασκάλου σου και γέροντα σου), την ποιότητά του, για να καταλάβεις, πώς πρέπει να ενεργείς και συ. Εάν η διδασκαλία του συμφωνεί με την Αγία Γραφή, δέξου την, κάμε την δική σου, και συγκράτησέ την στον νου σου. Μα αν είναι κακή και λανθασμένη, να την απορρίψεις, για να μην πέσεις σε πλάνη (Φιλοκ. τόμ. Γ’, σ. 242, κεφ. λγ’). Στις μέρες μας, όπου κυριαρχεί ο πειρασμός της ευκολίας και της αποφυγής της προσωπικής ευθύνης, ο γεροντισμός αποτελεί, για το σώμα της Εκκλησίας, διαρκή κίνδυνο αλλοίωσης της Ορθόδοξης πνευματικότητας και, δυστυχώς, ακόμη και εμφάνισης ιδιόμορφων σχισμάτων. Απαιτείται λοιπόν συνειδητή πνευματική ζωή και προσωπική πνευματική καλλιέργεια, κυρίως, όμως, εμπιστοσύνη στην συνοδική λειτουργία της Εκκλησίας μας, ώστε η γνώμη των προσώπων να εναρμονίζεται με την γνώμη της Εκκλησίας ως σώματος Χριστού.
- Κ.τ.Ο.: Εκκοσμίκευση: ποια είναι τα όρια εκείνα που προφυλάσσουν την ορθόδοξη πίστη και τη θεία λατρεία από την εκκοσμίκευση των ημερών;
- κ. Δαμασκηνός: Για να απαντηθεί το ερώτημά σας, πρέπει, κατ΄ αρχάς, να αποσαφηνιστεί ο όρος εκκοσμίκευση. Η εκκοσμίκευση λοιπόν, αποτελεί έναν από τους ισχυρότερους και διαχρονικότερους πειρασμούς της Εκκλησίας και μια από τις βασικότερες αιτίες των ποιμαντικών προβλημάτων της. Συμβαίνει, όταν στην εκκλησιαστική ζωή διεισδύσουν πρακτικές και νοοτροπίες, οι οποίες διαμορφώνονται από τα εκάστοτε κοινωνικά και ιστορικά δεδομένα. Όπως επισημαίνει ο μακαριστός καθηγητής Ηλίας Βουλγαράκης, («Χριστιανισμός και κόσμος», εκδ. Αρμός, σ. 68-73), βασικό χαρακτηριστικό της εκκοσμίκευσης της Εκκλησίας είναι η πεποίθηση πως το κήρυγμά της δεν είναι σε θέση να αντιπαρατεθεί στην λογική, τις μεθόδους και τους σκοπούς του κόσμου τούτου. Η εκκοσμίκευση μεταβάλλει τον πιστό, ή και ακόμη ολόκληρη την Εκκλησία του Χριστού, σε μέρος ή σε εξάρτημα, μιας κοινωνίας ή ενός πολιτικού συστήματος με προτεραιότητες διαφορετικές από εκείνες που έθεσε ο Χριστός με το κήρυγμα, τη ζωή και τη θυσία Του.
Η εκκοσμίκευση έχει ως αιτία, κυρίως, την αποκοπή από τις πηγές της Ορθόδοξης πίστης, με πρώτη την Αγία Γραφή και δεύτερη, όχι μικρότερης σημασίας, την Ιερά Παράδοση, δηλαδή, την πίστη και το ήθος των Αγίων, όπως κατοχυρώθηκαν από τις Οικουμενικές Συνόδους και τα συγγράμματα των Πατέρων της Εκκλησίας. Εκείνο όμως που ιδιαιτέρως απομακρύνει την Εκκλησία από τον σκοπό και την αποστολή της είναι η έλλειψη πνευματικών προτύπων, δηλαδή προσωπικοτήτων που με καθημερινό αγώνα μορφώνουν την παρουσία του Χριστού στη ζωή τους, ανθρώπων ανιδιοτελούς και θυσιαστικής αγάπης, ανθρώπων αγίων. Η εκκοσμίκευση εμφανίζεται όταν κυριαρχεί στην Εκκλησία ένα αίσθημα κατωτερότητας και μία ηττοπάθεια, σύμφωνα με την οποία, η Εκκλησία πρέπει να προσαρμοστεί στα δεδομένα τής σύγχρονης κοινωνίας για να επιβιώσει. Τα όπλα κατά του μεγάλου αυτού πειρασμού, βρίσκονται στο θησαυροφυλάκιο της Ορθόδοξης πνευματικής ζωής. Η σχέση με τον Θεό γεμίζει την ψυχή με αυτοπεποίθηση νίκης κατά των δυνάμεων του κόσμου τούτου, αλλά και με φρόνημα αγάπης προς τον σύγχρονο άνθρωπο. Η Εκκλησία παραμένει διαρκώς κοντά στα σύγχρονα προβλήματα, εκφράζει άποψη και συχνά συνεργάζεται με άλλους κοινωνικούς χώρους για την επίλυσή τους. Αυτό όμως πρέπει να συμβαίνει χωρίς καμμία αβαρία και κανέναν συμβιβασμό ως προς το περιεχόμενο και τον σκοπό της ορθόδοξης διδασκαλίας. Χωρίς την πιστότητα στη παράδοσή της, η Εκκλησία θα άγεται και θα σύρεται σε κοσμικές πρακτικές και επιδιώξεις. Τότε η εκκοσμίκευση ριζώνει στη ζωή της Εκκλησίας, επιφέροντας πολλές και επώδυνες παρενέργειες.
- Κ.τ.Ο.: Πείτε μας δυο λόγια για τις Κατασκηνώσεις ή τις νεανικές δραστηριότητες της μητροπόλεώς Σας;
- κ. Δαμασκηνός: Με αφορμή την ερώτησή σας, θα αναφερθώ με τρόπο επιγραμματικό σε κάτι ευρύτερο: Η νεολαία αποτελεί για κάθε Μητρόπολη αλλά και ευρύτερα, για την Εκκλησία, πολύτιμο στοιχείο. Οι νέοι μας είναι το αύριο. Σε αυτούς θα παραδοθεί η σκυτάλη της παράδοσής μας και το όραμα ενός καλύτερου κόσμου. Γι΄ αυτό και πρέπει να λαμβάνουμε πολύ σοβαρά υπόψη τις ανάγκες τους και τον τρόπο με τον οποίον λειτουργούν. Οι νέοι μας ζητούν δράσεις που ενεργοποιούν σε ισορροπία τη νόηση, το συναίσθημα και το σώμα τους. Είναι έτοιμοι να αφοσιωθούν σε υψηλά ιδανικά. Κυρίως όμως αισθάνονται την ανάγκη να ανήκουν σε μία κοινότητα και να αισθάνονται μέλη μιας ευρύτερης οικογένειας. Για τους λόγους αυτούς, η κατασκηνωτική ζωή αποτελεί πολύτιμο παιδαγωγικό, κατηχητικό και εκκλησιαστικό εργαλείο. Επιπλέον μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως μία καλά προετοιμασμένη κατασκηνωτική περίοδο, με πλούσια ερεθίσματα και ισορροπία πνευματικών, λατρευτικών και αθλητικών δραστηριοτήτων, δημιουργεί προϋποθέσεις μίας πιο ενεργής συμμετοχής των νέων ανθρώπων στη ζωή της Εκκλησίας για όλη τη χρονιά που θα επακολουθήσει. Δόξα τω Θεώ, οι κατασκηνώσεις της Μητροπόλεως στη Ρίζα Ναυπακτίας είναι ικανές να εξασφαλίσουν άρτιες υποδομές στους κατασκηνωτές και μια πλούσια κατασκηνωτική εμπειρία. Απόδειξη αποτελεί η μεγάλη ανταπόκριση από αγόρια και κορίτσια όλων των ηλικιών. Στόχος μας είναι αντίστοιχες δομές νεανικών δράσεων να δημιουργηθούν και σε κεντρικές ενορίες της Μητροπόλεως, διότι σκοπός είναι να λειτουργήσουν χώροι, ώστε να πραγματοποιούνται σε ενοριακό επίπεδο όσο το δυνατόν περισσότερες νεανικές δραστηριότητες, με υψηλή ποιότητα και με σαφή πνευματικό προσανατολισμό.
- Κ.τ.Ο.: Ποιο μήνυμα θέλετε να στείλετε σε όσους ετούτη την ώρα διαβάζουν τις γραμμές αυτές και λογισμοί δυσπιστίας καταλαμβάνουν το νου τους;
- κ. Δαμασκηνός: Θα ήθελα να τους παρακαλέσω να παραμείνουν δύσπιστοι. Η δυσπιστία αποτελεί δώρο Θεού και Εκείνος μας την έδωσε για να αξιολογούμε τα στοιχεία, να ασκούμε κριτική σε οτιδήποτε έρχεται να εισβάλει στο νου και την ψυχή μας και να χρησιμοποιούμε αυστηρά κριτήρια στην αναζήτηση της αλήθειας. Ο απόστολος Θωμάς υπήρξε, όχι άπιστος αλλά δύσπιστος. Στις μαρτυρίες των αδελφών του πως εμφανίστηκε ο Διδάσκαλός τους, αμφέβαλε. Η δυσπιστία του όμως αυτή έγινε αφορμή για μία ακόμη εμφάνιση του Αναστημένου Ιησού, ο οποίος, με προθυμία, άπλωσε τα τρυπημένα χέρια Του και έδειξε την πληγωμένη πλευρά Του. Όσο για την πιθανή δυσπιστία, όπως λέτε, όσων διαβάζουν την συνέντευξη αυτή, θα ήθελα να τους παρακαλέσω να συνεχίσουν να αναζητούν την αλήθεια, όχι τόσο στα λόγια των ανθρώπων αλλά στο Ευαγγέλιο και στη ζωή των αγίων. Δεν έχω καμία αμφιβολία πως η ζωντανή σχέση με τον Θεό θα διαλύσει κάθε τους δυσπιστία. Η ορθόδοξη πνευματική ζωή δεν είναι κάτι το αφηρημένο αλλά κάτι το απτό και πρακτικό. Όποτε ο άνθρωπος συντόνισε τη ζωή του με τις εντολές του Ευαγγελίου και τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος, ποτέ δεν διαψεύστηκε. Όποιος ζητά επίμονα απαντήσεις, θα τις λάβει. Όποιος κρούει επίμονα την θύρα, θα ανοίξει. Ο μακαριστός πατήρ Γεώργιος Μεταλληνός έλεγε πως η πνευματική ζωή της ορθόδοξης πίστης μας θα έπρεπε να ανήκει στις θετικές επιστήμες, γιατί τα αποτελέσματά της αποδεικνύονται με πλειστούς όσους τρόπους. Θα έλεγα όμως και κάτι περισσότερο: Κάθε φορά που η δυσπιστία επαληθεύεται και, όντως, οι ανθρώπινες αδυναμίες καθιστούν εμάς τους ανθρώπους κατώτερους του θησαυρού του Ευαγγελίου που κρατάμε στα χέρια μας, δίδεται στους δύσπιστους η ευκαιρία να αναλάβουν εκείνοι πρωτοβουλίες και να ενταχθούν με πιο ενεργό τρόπο στην οικογένεια της Εκκλησίας, όπου όλοι έχουν θέση και όλοι είναι πολύτιμοι.
Πηγή: Κιβωτός της Ορθοδοξίας