Κεντρικό θέμα της εκδήλωσης, που ήταν αφιερωμένη στα δέκα χρόνια από την εκδημία του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστιδούλου, ήταν «Ορθόδοξοι Άγιοι: Κλήρος και Λαός στον Πόλεμο, την Κατοχή και το Ολοκαύτωμα». Στην εκδήλωση παρέστησαν ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας κ. Γεώργιος Καλατζής, ο διαπρεπής Γερμανός αντιναζιστής Χανς Ράινερ Ες, εγγονός του στρατοπεδάρχη του Άουσβιτς Ρούντολφ Ες και πλήθος κόσμου.
Πρώτος ομιλητής ήταν ο Σεβ. Μητροπολίτης Σισανίου & Σιατίστης κ. Παύλος, ο οποίος μίλησε με θέμα «Ο Χριστιανικός ανθρωπισμός απέναντι στη νεοναζιστική πρόκληση». Ο Σεβασμιώτατος επεσήμανε ότι «ο Ναζισμός έχει μόνον θύματα, είναι συνδεδεμένος με την αγριότητα. Αν μια χώρα που έχει την φρικτή εμπειρία του Ναζισμού, που κάθε χρόνο μνημονεύει τα θύματά του ακόμη και στα πιο μικρά χωριά, επιστρέψει σ’ αυτόν, έχει τελειώσει». Ο κ. Παύλος επεσήμανε, επίσης, ότι «στον αντίποδα, ο χριστιανικός ανθρωπισμός έχει σταθερές βάσεις. Ξεκινά από το γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι εικόνα και δημιούργημα του Θεού. Αυτό έχει μια και μοναδική αξία για το ανθρώπινο πρόσωπο, διότι, κατά την χριστιανική αντίληψη, ο Θεός είναι δομικό στοιχείο του ανθρώπου, του κάθε ανθρώπου, ανεξάρτητα από τη φυλή, τη θρησκεία, το χρώμα του δέρματός του ή τη γλώσσα που μιλάει…». Ο Σεβασμιώτατος τόνισε ότι τα βασικά γνωρίσματα του Ναζισμού είναι «η βία, ο φανατισμός, ο στιγματισμός και ο ρατσισμός» και παρατήρησε ότι «είναι ειρωνικό και τραγελαφικό, ο φασισμός και η απανθρωπία να χρησιμοποιούνται στο όνομα του πατριωτισμού. Πόση σχέση έχει ένα ναζιστικό μόρφωμα με την Ελλάδα;», αναρωτήθηκε. «Πόση σχέση μπορεί να έχει ο Ναζισμός με την ορθόδοξη χριστιανική πίστη και παράδοση; Πόση σχέση έχει ο διάβολος με τον Θεό; Καμία απολύτως!» και κατέληξε: «το μεγαλείο της Ελλάδας, ο πολιτισμός και η παράδοσή μας, από τη μια, και, από την άλλη, η θεολογία της ορθόδοξης Εκκλησίας είναι τελείως αντίθετες με τη νοοτροπία του Ναζισμού. Στώμεν, λοιπόν, καλώς και στώμεν με εγρήγορση απέναντι σε ένα φαινόμενο που, αν παραβλέψουμε, τότε μπορεί να κινδυνεύσουμε. Αν, όμως, δράσουμε, με το λόγο, με την ευθύνη, με τη σωστή πράξη, με την αποδόμηση αυτής της νοοτροπίας, ενεργώντας μέσα στην κοινωνία και την παιδεία, τότε το κάθε ναζιστικό μόρφωμα θα παραμείνει ένας προσωρινός εφιάλτης που θα περάσει».
Ακολούθησε η συγκλονιστική ομιλία της τελευταίας μη Εβραίας, Ελληνίδας επιζήσασας από το εργοστάσιο του θανάτου, το ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς, κας Βάσως Σταματίου, η οποία μίλησε με θέμα «Μια ελληνίδα στο Άουσβιτς».
Η κ. Σταματίου εξέφρασε την ικανοποίησή της, γιατί «τα τελευταία χρόνια πλησιάζουμε, με πιο γοργά βήματα, στην κατανόηση του κορυφαίου εγκλήματος της ανθρωπότητας: τα Ναζιστικά στρατόπεδα… Για πάμπολλα χρόνια το ότι είχε βρεθεί στο Άουσβιτς μια Ελληνίδα Χριστιανή ήταν αδιανόητο». Σε άλλο σημείο της ομιλίας της η κ. Σταματίου επεσήμανε ότι «δυστυχώς, στην Ελλάδα, το γεγονός ότι η Ορθοδοξία πλήρωσε στο βωμό του Ναζισμού – έστω και με μικρή συμμετοχή – πέρασε μέχρι σήμερα απαρατήρητο. Αγνοήθηκε από την πατρίδα και τον κόσμον και οι κατεστραμμένοι επαγγελματικά και ψυχικά αγωνιστές δεν δικαιώθηκαν με μια ζεστή αγκαλιά από την πατρίδα τους, την Ελλάδα. Εγώ προσωπικά δεν έχω πάρει ούτε καν την αντιστασιακή μικρή σύνταξη, που είχε καθοριστεί με την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης. Η πληγή από τη μαχαιριά αυτή δεν έχει επουλωθεί μέχρι σήμερα, που κοντεύω τα 93 χρόνια μου. Σας το εξομολογούμαι σήμερα με διπλό παράπονο, γιατί βλέπω το τέρας του φασισμού να απειλεί την ανθρωπότητα και οι κινήσεις που γίνονται είναι πολύ χαλαρές, με αραιές επετειακές ομιλίες για το ολοκαύτωμα του Άουσβιτς. Δεν είναι μόνο το Άουσβιτς και τα υπόλοιπα στρατόπεδα που λειτούργησαν στην καρδιά της πολιτισμένης Ευρώπης. Τα δικά μας Ελληνικά ολοκαύτωμα ποιος τα ξέρει; Σε πιο σχολικό βιβλίο αναφέρονται; Τα Ελληνικά ολοκαυτώματα είναι 102 χωριά αφανισμένα!».
Ολοκληρώνοντας την συγκλονιστική ομιλία της η κ. Σταματίου έκανε έκκληση δραματική: «Ένα έχω να σας πω. Μιλήστε στα παιδιά για το Άουσβιτς. Μιλήστε για τον φασισμό. Μη φοβάστε πως θα τα πληγώσετε. Θα έχετε επιτελέσει το ωραιότερο έργο της ζωής σας. Να πλάσετε σωστούς πολίτες, Χριστιανούς, με εφόδιο την αγάπη για τον άνθρωπο».
Επόμενος ομιλητής ήταν ο ιστορικός κ. Γεώργιος Πηλιχός, ο οποίος μίλησε για την προσφορά της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην διάσωση των Ελλήνων Εβραίων, κατά την περίοδο της Κατοχής, ενώ πρόβαλε συγκλονιστικό οπτικοακουστικό υλικό από το στρατόπεδο του θανάτου Άουσβιτς.
Την εκδήλωση έκλεισε ο Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος, ο οποίος επεσήμανε ότι σφράγισε την ζωή του η επίσκεψή του στο Άουσβιτς το 2016 και περιέγραψε τις συγκλονιστικές εμπειρίες του από εκείνο το προσκύνημα. Τόνισε, όμως, ότι δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι τα εγκλήματα που έγιναν εκεί «προήλθαν από έναν λαό πολιτισμένο, με μεγάλη μουσική Παιδεία, με φιλοσοφία, με τεχνολογικά επιτεύγματα. Κι όμως, παρασύρθηκε σε μια περίοδο κρίσης, όταν βρέθηκε ο κατάλληλος άνθρωπος, που οικοδόμησε τον φασισμό και έκανε τον λαό του να αιματοκυλίσει τον κόσμο όλο. Γι΄ αυτό, χρειάζεται εγρήγορση, γιατί σήμερα σ’ όλη την Ευρώπη εμφανίζονται σύννεφα, λες και θέλουν κάποιοι να επανέλθουν, λησμονώντας την ιστορία. Εμείς, στο όνομα του Θεού και των προκατόχων μας, που αγωνίστηκαν κατά του φασισμού, διακηρύσσουμε ότι κάθε άνθρωπος είναι μια ζωντανή εικόνα του Θεού. Το κακό αυτό δεν θα ξανασυμβεί, αν κρατήσουμε την ιστορία και την πίστη μας ζωντανή». Ο κ. Ιγνάτιος ευχαρίστησε τους εκλεκτούς ομιλητές και απευθυνόμενος, ειδικά, στην κ. Σταματίου, είπε ότι «στο πρόσωπό σας τιμούμε όλους τους θυσιασθέντες της ναζιστικής θηριωδίας».
