Τα μάτια μας δακρύζουν όταν είμαστε συγκλονισμένοι από ισχυρά συναισθήματα. Κάποτε δακρύζουν από χαρά και αγαλλίαση. Τις περισσότερες φορές δακρύζουν από λύπη, στενοχώρια, πόνο, αδικία, συκοφαντία. Ελάχιστες, όμως, φορές δακρύζουν από αίσθημα μετανοίας, γιατί με την αμαρτωλή μας ζωή έχουμε λυπήσει τον Σωτήρα μας Χριστό.
Δακρύζουμε από χαρά ευγνωμονούντες τον Θεό μας όταν συναντούμε πρόσωπα αγαπημένα που έχουμε μεγάλο χρονικό διάστημα να τα δούμε ή όταν ζούμε στιγμές μοναδικές και πρωτόγνωρες. Δακρύζει η λεχώ όταν βαστάει για πρώτη φορά στην αγκαλιά της το νεογνό της, γιατί την αξίωσε ο Θεός να γίνει μητέρα. Δακρύζει η μάνα, όταν υποδέχεται τον στρατιώτη γιό της που γυρνάει από την μάχη. Δακρύζουν οι συγγενείς, όταν υποδέχονται τους αποδήμους τους, τα ξενάκια τους. Δακρύζουν οι γυναίκες, όταν περιμένουν στην προκυμαία τους ναυτικούς συζύγους τους. Δακρύζουν οι ξενιτεμένοι μας, όταν σφίγγουν στις αγκαλιές τους τους αγαπημένους τους, τους γερασμένους γονιούς τους, τα μικρά παιδιά τους. Δακρύζουμε όλοι μας, όταν υψώνεται σε διεθνείς αγώνες η σημαία του έθνους μας.
Τα δάκρυα της χαράς είναι γλυκά δάκρυα, δάκρυα φωτισμού και εκφράζουν την χαρά για την αγάπη του Θεού προς εμάς, την ευχαριστία μας για τις ευεργεσίες Του και την άπειρη ευγνωμοσύνη μας, για την αποκατάστασή μας στην υιοθεσία του Θεού, της οποίας δεν είμαστε άξιοι. Τέτοια είναι τα δεύτερα δάκρυα του Ασώτου για την χαρά της γιορτής στο σπίτι του πατέρα του.
Δακρύζουμε άλλοτε από θλίψη, και αποτελούν τα δάκρυά μας αυτά μέσον παρηγοριάς και ανακουφίσεως από τα βαριά σύννεφα που σκεπάζουν συνήθως τον ουρανό της ψυχής μας. Έτσι, όταν ανοίγουν οι ποταμοί των δακρύων, η ψυχή μας γαληνεύει, όπως ξαστερώνει και ο ουρανός μετά την καταιγίδα.
Τα δάκρυα του πόνου είναι δάκρυα πικρά. Αποτελούν μια μορφή εξαγνισμού και εκφράζουν συντριβή, λύπη για την πτώση μας στην αμαρτία, θλίψη για το χωρισμό μας από τον Θεό. Είναι τα δάκρυα του Αδάμ που θρηνεί έξω από τις πύλες του Παραδείσου, είναι τα δάκρυα των Ισραηλιτών επί των ποταμών Βαβυλώνος, για τις χαμένες πατρίδες τους. Είναι τα πρώτα δάκρυα του Ασώτου, όταν εκείνος βρισκόταν αυτοεξόριστος και θρηνούσε για τα αγαθά που δεν απολάμβανε εξ αιτίας της αυτονομήσεώς του.
Τα δάκρυα τέλος της μετανοίας μοιάζουν με το αίμα που τρέχει από τις πληγές της ψυχής μας και αναβλύζουν από θλίψη για τις αμαρτίες μας και για την από αυτές πικρία που δώσαμε στον αγαπημένο μας Σωτήρα και Κύριο. Τα δάκρυα αυτά δίδονται από τον Θεό μας ως δώρο σε αυτούς που βιώνουν την πραγματική μετάνοια. Είναι ουράνιο χάρισμα και δεν δίδεται σε όλους μας. Ο Άγιος Αθηναγόρας λέει, ότι αυτό δίδεται σε εκείνους τους ανθρώπους που έχουν στρέψει τον νου τους στον ουρανό και έχουν νεκρώσει τα μέλη τους με το να είναι υπερόπτες των γηΐνων.
Δακρύζουμε όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση μετανοίας και τα πνευματικά δάκρυα δεν σχετίζονται με τις δικές μας προσπάθειες, αλλά μόνο με την προσευχή μας. Τα δάκρυα αυτά μας οδηγούν στην καινούρια ζωή της Αναστάσεως. Οι Άγιοι ασκητές της ερήμου έχυναν δάκρυα μετανοίας, αλλά συγχρόνως και αγαλλιάσεως, όταν συνομιλούσαν με τον Θεό.
Τα δάκρυα είναι ξεχωριστό χάρισμα του Θεού, αν και πολλοί από εμάς αυτό το χάρισμα δεν το θέλουμε, το αποφεύγουμε. Δεν θέλουμε να κλαίμε, να στενοχωριόμαστε, να στερούμαστε, να δοκιμαζόμαστε. Έτσι, μάθαμε και τα παιδιά μας, γι’ αυτό τα έχουμε «μη στάξει και μη βρέξει» και δημιουργήσαμε άβουλα παιδιά και ευάλωτα στις επιθέσεις του εχθρού, απαιτητικά, αχόρταγα και αχάριστα.
Όλα τα δάκρυα είναι δοσμένα από τον Θεό. Και γεννάται το ερώτημα: Γιατί ο Θεός μάς έδωσε τα δάκρυα;
Τα δάκρυα μάς δόθηκαν για να καταπραΰνουμε τον αισθηματικό μας κόσμο, αλλά και ως μέσον ψυχικής καθάρσεως, αφού, όπως η φωτιά καθαρίζει το μέταλλο από την σκουριά, έτσι και τα δάκρυά μας καθαρίζουν την συνείδησή μας και την καρδιά μας από τον ρύπο της αμαρτίας. Τα δάκρυα της μετανοίας είναι τα κατ’ εξοχήν δάκρυα καθάρσεως και μελλοντικής απολαύσεως των αγαθών του ουρανού. Όταν μετανοούμε, βαπτιζόμαστε στην κολυμβήθρα των δακρύων μας, όπως ο Δαυίδ που ομολογούσε: «Λούσω καθ’ εκάστην νύκτα την κλίνην μου, εν δάκρυσί μου την στρωμνήν μου βρέξω» (Ψαλμ. 6,7). Και η Κασσιανή που παρακαλούσε τον Κύριο λέγοντας: «Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων, ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ».
Σε κάθε ψυχή που ποτίζεται από την βροχή των δακρύων φυτρώνει το άνθος της χαράς. Γι’ αυτό και το χάρισμα των δακρύων λέγεται και «χαροποιόν πένθος».
Ο μετανοημένος Χριστιανός ζητά επιτακτικά από τον Θεό μας, να του δώσει το χάρισμα των δακρύων. Ο μακαριστός Μητροπολίτης Χαλκίδος, Νικόλαος Σελέντης, μια σύγχρονη αγία μορφή, έγραφε: «Όπως η βροχή γονιμοποιεί τα σπέρματα των καρπών στην γη, έτσι και το δάκρυ τα σπέρματα των αρετών στην ψυχή». Και προσευχητικά παρακαλούσε: «Κύριε, δώσε μου το χάρισμα των δακρύων, γιατί Συ μόνος ξέρεις πόση λάσπη κρύβω μέσα μου. Ναι, ακούω τη φωνή Σου να μου λέει: «Λούσου στα δάκρυά σου, για να καθαριστείς»».
Από τον εαυτό μου κάθε μέρα απογοητεύομαι. Έρχου, Κύριε!
Τα δάκρυα της μετανοίας έχουν τόση δύναμη ώστε ο Νικήτας Στηθάτος να γράφει: «Τα δάκρυα της μετανοίας είναι σαν ποτάμι, που πλημμυρίζει και ξεθεμελιώνει όλα τα κάστρα της αμαρτίας». Είναι ένα ζεματιστό νερό, ένα άλλο «υγρό πυρ», που κατακαίει το κακό και καθαρίζει την καρδιά. Και για να δείξει την αξία μιάς σταγόνας από δάκρυ, ο Σατωβριάνδος παρετήρησε: «Χρειάζονται χρόνια μετανοίας, για να σβήσουμε ένα πταίσμα μας από την μνήμη των ανθρώπων. Για τον Θεό, όμως, αρκεί ένα και μόνο στιγμιαίο δάκρυ». Η φλόγα της αμαρτίας, αν και είναι πολύ δυνατή, σβήνει με λίγο δάκρυ, μας βεβαιώνει ο Άγιος Ιωάννης, ο Χρυσόστομος.