Γιώργος Φερδής
Με την επίσημη υποδοχή τμήματος του Ιερού Λειψάνου του Αγίου Ευγενίου του Τραπεζουντίου στον ιερό ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Σουρμένων, Ελληνικού, εορτάστηκαν τα 90 χρόνια από την ίδρυση της Ενώσεως Ποντίων Σουρμένων.
Το ιερό λείψανο μετέφερε ο Μητροπολίτης Ρόδου κ. Κύριλλος ο οποίος υπό τον ήχο της ποντιακής λύρας το προσέφερε στον Μητροπολίτη Γλυφάδος κ. Παύλο που το τοποθέτησε στο κέντρο του ναού προς προσκύνηση για τον πιστό κόσμο της Μητροπόλεως.
Πλήθος κόσμου, εκπρόσωποι ποντιακών σωματίων, άρχοντες της τοπικής κοινωνίας περίμεναν στην πλατεία του Ιερού ναού με λάβαρα και σημαίες για να υποδεχθούν το τεμάχιο του ιερού λειψάνου το οποίο θα μείνει μόνιμα στον ιερό ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ελληνικού.
Λίγα λόγια για τον Άγιο Ευγένιο από την Τραπεζούντα
“Ο Άγιος Ευγένιος ήταν και θα είναι ο πολιούχος Άγιος της Τραπεζούντας και γι’ αυτό επονομάζεται ο Τραπεζούντιος. Συνδέεται με την πόλη στην οποία γεννήθηκε, έζησε, δίδαξε και μαρτύρησε και οι πιστοί είναι περήφανοι για την καταγωγή του, αναφέροντας συνεχώς την πόλη της καταγωγής του. Μαρτύρησε στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. (21 Ιανουαρίου 290), στην ίδια πόλη κατά την διάρκεια των μεγάλων διώξεων που υπέστησαν οι Χριστιανοί επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μία εποχή όπου ο χριστιανισμός εμφανίστηκε κι άρχισε να εξαπλώνεται στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου, υπό την αυτοκρατορία των Διοκλητιανού και Μαξιμιανού.
Σε μία περίοδο σκληρών, ίσως και των σκληρότερων, διωγμών απέναντι στους Χριστιανούς, όταν οι έπαρχοι της Καππαδοκίας και Αρμενίας, Λυσίας και Αγρικόλαος, έκαναν πράξη το απάνθρωπο διάταγμα να θανατώνουν κάθε πιστό της νέας θρησκείας, ο Άγιος Ευγένιος έζησε και μαρτύρησε, μαχόμενος κάθε στιγμή υπέρ της βαθιάς του πίστης στον Ιησού Χριστό και το κήρυγμά Του.
Ο Άγιος Ευγένιος μαρτύρησε με τους συναθλητές του Ουαλεριανό, Κάνδιδο και Ακύλα την 21η Ιανουαρίου 290 μ.Χ. οπότε τιμάται η μνήμη και των τεσσάρων μαρτύρων. Το σκήνωμα του Αγίου ενταφιάστηκε πλησίον του τόπου του μαρτυρίου του, οπότε και χτίστηκε ο ναός προς τιμή του.
Η τιμή του Αγίου άρχισε να εξαπλώνεται στην Τραπεζούντα τον 5ο αιώνα. Αργότερα οι μεγάλοι Κομνηνοί τον καθιέρωσαν προστάτη τους, γεγονός που εξηγεί και τη συχνή απεικόνισή του σε νομίσματα και σε εμβλήματα της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας.”
Αμέσως μετά την υποδοχή τελέστηκε πανηγυρικά ο Εσπερινός χοροστατούντος του Μητροπολίτου Ρόδου κ. Κυρίλλου συμπαραστατουμένου του Μητροπολίτου Γλυφάδος κ. Πάυλου και ιερέων της Μητροπόλεως.
Έτσι με το ιστορικό Ταφικό έθιμο των Ποντίων θα κορυφωθούν αύριο Κυριακή του Θωμά οι εκδηλώσεις της Διακαινησίμου εβδομάδας στην περιοχή Σουρμένων του Ελληνικού.
Το Ταφικό Έθιμο λέγεται σύμφωνα με την παράδοση ότι είναι το δεύτερο μεγαλύτερο γεγονός των Ποντίων μετά τον εορτασμό της Παναγίας Σουμελά τον Αύγουστο.
Λίγα λόγια για το Ταφικό Έθιμο των Ποντίων
Τα ομηρικά έπη αναφέρουν πολλές λεπτομέρειες για ταφές και ταφικά έθιμα, που συνδέονται με τους πρώτους ιστορικούς χρόνους: θρήνους πριν από την καύση του νεκρού, πλύσιμο των οστών και εναπόθεση τους σε αγγείο, ίδρυση τύμβου πάνω από τον τάφο, τέλεση επιτάφιων αγώνων και προσφορά γευμάτων.
Στους τάφους των νεκρών οι συγγενείς άφηναν προσφορές σε τακτά χρονικά διαστήματα. «Στην ταφή του Διονυσίου από τον Κολλυτό υπήρχε ένας λάκκος προσφορών ο οποίος περιείχε περί τα 100 αγγεία, ενώ περισσότερες από 80 χάλκινες αιχμές βελών, η σημασία των οποίων παραμένει ασαφής. Οι προσφορές χρονολογούνται στην εποχή του θανάτου του Διονυσίου, περίπου μεταξύ του 345 και του 338 π.Χ.».
Στην νεότερη ιστορία το ταφικό έθιμο το διέσωσαν και το φέρανε οι Πόντιοι μαζί τους από την χαμένη πατρίδα. Έθιμο με τις αρχαιοελληνικές ρίζες και συνδεδεμένο άρρηκτα με την ποντιακή παράδοση.
Στην ευρύτερη περιοχή κυρίως της Τραπεζούντος του Πόντου, την Κυριακή του Θωμά διοργανώνονταν στα κοιμητήρια των χωριών και των κωμοπόλεων γεύμα προς τιμή των νεκρών.
Την Κυριακή του Θωμά όλοι οι κάτοικοι των ελληνικών κοινοτήτων φρόντιζαν να είναι παρόντες στο γεύμα προς τιμή των νεκρών.
Συγκεντρώνονταν στο νεκροταφείο όπου τελούσαν τρισάγιο και στη συνέχεια άπλωναν τραπεζομάνδηλα πάνω στους τάφους με ποικίλα εδέσματα ενώ ακολουθούσε τραγούδι και χορός κάτω από τους ήχους της Ποντιακής Λύρας.
Πίστευαν ότι οι ψυχές των νεκρών ανεβαίνουν στον επίγειο κόσμο από τον Άδη την ημέρα της Ανάστασης για να παραμείνουν έως την ημέρα του Αγίου Πνεύματος.
Την Κυριακή του Θωμά η παράδοση μας θέλει να την περνάμε μαζί με τους χαμένους φίλους, συγγενείς και συνανθρώπους μας, να παρευρισκόμαστε εκείνη μέρα στους τάφους των ανθρώπων που αγαπάμε.Το έθιμο σημαίνει τιμή στην μνήμη των νεκρών δικών μας ανθρώπων, στη μνήμη των προγόνων μας.
Στον Πόντο την ημέρα αυτή όπως επίσης και την ημέρα του Αγίου Πνεύματος σε κάποιες άλλες περιοχές με συμμετοχή όλων των κατοίκων των οικισμών και των πόλεων επισκέπτονταν τα μνήματα όπου πολλές φορές έπαιζαν και λύρα, τραγουδούσαν, δηλαδή ήταν μια μέρα χαράς, αντάλλασαν ευχές και με αφορμή το Πάσχα, αλλά γενικότερα θα έλεγα.
Πιστεύουν εξάλλου οι Πόντιοι ότι με το αναφέρεις ένα νεκρό είναι σα να τον ζωντανεύεις. Έτσι λοιπόν είναι μία προσπάθεια να ξαναζήσεις με ένα δικό σου άνθρωπο.
