Ιερά Μονή Παναγίας Αβάσσου
Το 1916, σύμφωνα με τον αρχιμανδρίτη Φιλάρετο Βιτάλη, η Μονή Αβάσσου έγινε μετόχι της Μονής Ζαλόγγου και όλη η περιουσία της περιήλθε σε αυτή.
Ο Ναός της Ιεράς Μονής Αβάσσου είναι αφιερωμένος στην Παναγία. Πρόκειται για μοναστήρι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, που βρίσκεται εντός των ορίων του χωριού Ανω Κοτσανόπουλο Πρέβεζας, αλλά στην ουσία ανήκει στα χωριά Βρυσούλας και Ανω Ράχης, αφού έχει χτιστεί στα όρια των τριών κοινοτήτων και σε αυτό έχουν πρόσβαση όλοι.
Σε έναν τουριστικό οδηγό της Νέας Ελλάδας, που έχει συνταχθεί μετά την απελευθέρωση της Ηπείρου από τους Τούρκους, αναφέρεται: «…και μετά 45΄ του χωρίου Άνω και Κάτω Κοτσανόπουλο, οπόθεν μετά 60΄ διερχόμεθα της Μονής Βασιώτη επ᾿ αριστερά και φθάνομεν εις χωρίον Ζερμή, παρ᾿ ω άφθονα ύδατα, 3,5 ώραι εκ Λούρου».
Βεβαίως, οι αποστάσεις τώρα δεν έχουν καμία σχέση με αυτές 100 χρόνια πριν. Η μονή απέχει από τον Λούρο μόλις 15΄ με το αυτοκίνητο. Ο παραπόταμος έχει ελάχιστο νερό και οι παρεμβάσεις που έχουν γίνει έχουν δημιουργήσει έναν χώρο λατρείας αλλά και αναψυχής. Σύμφωνα με τον μητροπολίτη Αρτης, Σεραφείμ Ξενόπουλο ή Βυζάντιο, «…η Ιερά Μονή Αβάσσου, κειμένη εν τω τμήματι της Λακοπούλας εις τας υπωρείας του χωριού Ζερμή, εντός δασώδους τόπου και τιμωμένη επί τη κοιμήσει της Θεοτόκου, ωκοδομήθη το πρώτον κατά τα αρχάς του παρελθόντος αιώνος, κατασαθρωθείσα δε και κατερημωθείσα υπό των αλβανικών στιφών, ανεκαινίσθη εν έτει 1853, δι’ εράνου των χριστιανών. Ελαβε το όνομα Αβάσσου, γνωματεύομεν, ως εκ της οικογενείας του σωζομένου ήδη εις ρωσικήν γην, εμπορευομένου Αβασσιώτου, εχούσης, ως φαίνεται, την θέσην ταύτην ως ιδιόκτητον».
Αναφορές στο μοναστήρι έχουν γίνει και από τον Αραβαντινό: «Το του Αβάνου (σ.σ.: πρόκειται για τυπογραφικό λάθος), όπερ κτίσμα αρχαίον, ον διατηρείται εν τη καταστάσει σεμνυνόμενον επί τη ενδόξω της Θεοτόκου Κοιμήσει, κείται δε εν τη περιοχή της Λάμαρης».
Η Μονή κατά τον Λαμπρίδη είχε αρκετή περιουσία και διέθετε πολλά χρήματα για τα σχολεία των γύρω χωριών: «Η του Αβάσσου (μονή) γρόσια 1.000 διέθετε υπέρ των σχολείων τριών πέριξ αυτής κοινοτήτων». Σύμφωνα με τον Σεραφείμ Βυζάντιο, «και αύτη η μονή εδεκατίσθη υπό των Αλβανών, κέκτηται δε ήδη μικρόν μέρος αγρών, ολίγα ελαιόδεντρα, έναν μύλον και ολίγα ποίμνια, εν αυτή ιεράτευεν ή ηγουμένευεν εκ της οικογενείας ορμώμενος των Αβασσιωτών, εν ων την επωνυμίαν έλαβεν».
Το 1916, σύμφωνα με τον αρχιμανδρίτη Φιλάρετο Βιτάλη, η Μονή Αβάσσου έγινε μετόχι της Μονής Ζαλόγγου και όλη η περιουσία της περιήλθε σε αυτή.
