Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ
Ο Τίμιος Σταυρός αποτελε[ι ένα από τα σημαντικότερα θέματα της θεολογίας και της ευσεβείας της Εκκλησίας, αφού κατά τον κορυφαίο απόστολο Πέτρο, “Αυτός σήκωσε τις αμαρτίες μας με το ίδιο του το σώμα στο σταυρό” (Α΄ Πέτρου β΄ 24).
Ο εσταυρωμένος Κύριος είναι το περιεχόμενο του κηρύγματος των αγίων Αποστόλων κατά την ομολογία του αποστόλου των εθνών Παύλου: “Γιατί σκοπός μου δεν ήταν να σας κάνω να γνωρίσετε κάτι άλλο, παρά μόνο τον Ιησού Χριστό, και μάλιστα σταυρωμένο” (Προς Κορινθίους Α΄ β΄ 2).
Με καύχηση ο μέγας απόστολος του Χριστού Παύλος αναφερόταν στην σταυρική θυσία του Λυτρωτού και Σωτήρος μας Κυρίου μας Ιησού Χριστού: “Όσο για μένα, δε θέλω άλλη αφορμή για καύχηση εκτός από το σταυρό του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, το σταυρό που πάνω του πέθανε ο κόσμος για μένα κι εγώ για τον κόσμο” (Προς Γαλάτας στ΄ 14).
Οι ανά τους αιώνες άγιοι και θεοφόροι Πατέρες μας και εκκλησιαστικοί συγγραφείς εμελέτησαν ποικιλοτρόπως τα περί του Πάθους και τον επί του σταυρού θάνατο του Σωτήρος μας. Στην διδασκαλία τους, ο σταυρικός θάνατος συσχετίσθηκε με πολλά γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης, που θεωρούνται τύπος ή προεικόνιση του. Η Καινή Διαθήκη όχι μόνον επιτρέπει, αλλά και συνηθίζει να αναζητεί στην Παλαιά Διαθήκη τύπους των μελλόντων γεγονότων, όπως θα αποδεχθεί στην συνέχεια. Από τους ιερούς συγγραφείς της Καινής Διαθήκης ερμηνεύονται τα γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης.
Ιδιαιτέρως ο απόστολος Παύλος στο προς Κορινθίους Α΄ α΄ 19, εξαγγέλλει ότι το κήρυγμα της σταυρικής θυσίας του Κυρίου μας εξαφάνισε κάθε ανθρώπινη σοφία, που την κατέστησε ανωφελή και άχρηστη, όπως είχε προφητευθεί από τον Ησαΐα στο κθ΄ 14.
Ο ίδιος ο Κύριος μας επικαλέσθηκε γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης που επαληθεύθηκαν από γεγονότα της ζωής Του:
Συσχέτισε το λυτρωτικό με σταύρωση θάνατό Του με την ιστορία του χάλκινου φιδιού στην έρημο: “Όπως ο Μωυσής ύψωσε το χάλκινο φίδι στην έρημο, έτσι πρέπει να υψωθεί ο Υιός του Ανθρώπου, ώστε όποιος πιστεύει σ’ αυτόν να μη χαθεί αλλά να ζήσει αιώνια” (Ιωάννου γ΄ 14 -15).
Ο άγιος και θεοφόρος πατέρας μας Γρηγόριος ο Παλαμάς (1296-1359 μ.Χ.), αρχίζει την ομιλία του στον Τίμιο Σταυρό ως εξής: “Σταυρός του Χριστού προαναγγελλόταν και προτυπωνόταν μυστικώς από παλαιές γενεές, και κανείς ποτέ δεν συμφιλιώθηκε με τον Θεό χωρίς τη δύναμι του Σταυρού” (Ομιλία ΙΑ΄ εις τον Τίμιον και Ζωοποιόν Σταυρόν. PG 151,124).
Το “ξύλον το εν τω παραδείσω”
Κατά το βιβλίο της Γενέσεως β΄ 16-17, ο Θεός έδωσε εντολή στους Πρωτοπλάστους να μη γευθούν από του ξύλου, δηλαδή από τους καρπούς του δένδρου, της γνώσεως του καλού και του κακού.
Ο άγιος Φιλόθεος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (τέλη ιγ΄ αιώνος -1379 μ.Χ.), θεωρεί ότι το ξύλο, το δένδρο δηλαδή, που ευρίσκετο στον Παράδεισο προτύπωσε τον Σταυρό του Κυρίου μας.
Αντιπαραθέτει ως εξής το ξύλο το εν τω παραδείσω με το ξύλο του Σταυρού: “Το ξύλον του παραδείσου αιχμάλωτον και γυμνόν εποίησε τον Αδάμ και κρυβήναι αυτόν παρεσκεύασε το ξύλον του σταυρού τον νικητήν Χριστόν αφ’ υψηλού πάσιν εδείκνυεν” (Λόγος εις την ύψωσιν του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού P.G.154,726).
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός θεωρεί το εν τω παραδείσω ξύλο τύπο του Σταυρού: “Επειδή διά μέσου του ξύλου ο θάνατος προήλθε, έπρεπε διά μέσου του ξύλου να δωρηθούν η ζωή και η ανάσταση” (“Έκδοσις ακριβής περί ορθοδόξου πίστεως ”στο ια΄ (πδ΄) κεφάλαιο “Περί σταυρού, εν ω έτι και περί πίστεως” P.G. 94, 1132). Ο άγιος Ανδρέας ο Κρήτης (660-740 μ.Χ.), αυτούς τους συμβολισμούς: “Σταυρού τύπον επλήρου ….Ισαάκ, τα ξύλα της θυσίας αναλαβών και τω πατρί θυσίαν εαυτόν επειγομένω προτροπάδην εχόμενος” (“Εις την παγκόσμιον Ύψωσιν του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού” P.G. 97, 1032). Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, η ράβδος του Μωϋσή προεικονίζει τον Σταυρό (Ενθ’ ανωτέρω, P.G. 94, 1132-1133).
Για τον μαθητή του Χριστού ισχύει πάντοτε ο λόγος Του: “Όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού, και ακολουθείτω μοι” (Μάρκου η΄ 34).
Με την εκούσια αυτή νέκρωση των παθών και της αμαρτίας ,αξιωνόμαστε της αιωνίου ζωής κατά την υπόσχεσή Του: “Γιατί όποιος θέλει να σώσει τη ζωή του, θα τη χάσει, όποιος όμως εξαιτίας μου χάσει τη ζωή του, θα τη βρεί” (Ματθαίου ιστ΄ 25).