Καισαριανής Δανιήλ: «Το πάθος της φιλοδοξίας και η θεραπεία του»
Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Βύρωνος, Καισαριανής και Υμηττού κ. Δανιήλ
«Δος ημίν, ίνα εις εκ δεξιών σου και εις εξ ευωνύμων σου, καθίσωμεν εν τη δόξη σου» (Μάρκου 10, 37)
Ένα από τα πολλαπλά δώρα, με τα οποία προίκισε ο Θεός τον άνθρωπο, είναι και η προοδευτικότητα. Η ευγενική δηλαδή εκείνη τάση, που ωθεί πάντα τον άνθρωπο για κάτι υψηλότερο και τελειότερο. Μόνο ο άνθρωπος, ο ακούραστος αγωνιστής, αδιάκοπα κινείται με νέο τρόπο στο στάδιο της ζωής, ζητώντας την καλυτέρευση της τύχης του, τον πλουτισμό των γνώσεών του, την απόκτηση μεγαλυτέρας δόξης.
Κι εφόσον η τάση αυτή δεν ξεπερνά τα όρια της ηθικής, δεν έχει τίποτα το αξιοκατάκριτο, και τότε λογαριάζεται αρετή, που βοηθεί στη συντήρηση και βελτίωση του είδους. Όταν όμως προσεταιρίζεται τον εγωισμό και εκφυλίζεται, τότε καταντά το καταραμένο πάθος της φιλοδοξίας.
Η φιλοδοξία δεν έχει καμιά σχέση με την άμιλλα, αλλ’ απέχει απ’ αυτή όσο ο ουρανός από τη γη. Από την μελέτη του Ευαγγελίου της Κυριακής, Ε΄ Νηστειών-Μαρίας Αιγυπτίας (Μάρκου 10, 32-45), θα επισημάνουμε καίρια στοιχεία που αφορούν στην φιλοδοξία, προς ενίσχυση της πνευματικής προκοπής μας.
Τα γνωρίσματα της φιλοδοξίας
α) Η έλλειψη συμπόνιας και κατανόησης. Περίλυπος ανέβαινε ο Ιησούς για τελευταία φορά στην Ιερουσαλήμ, γιατί προέβλεπε ότι σε λίγο θ᾽ αποχωριζόταν τους αγαπημένους του μαθητές. Ξαφνικά, σταμάτησε μες το δρόμο κι άρχισε να τους λέγει με όλες τις λεπτομέρειες τι τον περίμενε στην Ιερουσαλήμ. Τότε παρουσιάσθηκαν ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης, τα παιδιά του Ζεβεδαίου, σε μια στιγμή τόσο τραγική να του μιλήσουν για πρωτοκαθεδρίες χωρίς να σκεφθούν διόλου να συμπονέσουν τον καλό τους Διδάσκαλο. Η έλλειψη συμπόνοιας και κατανόησης λοιπόν, είναι το πρώτο γνώρισμα της φιλοδοξίας. Ο φιλόδοξος για ένα πράγμα μόνο ενδιαφέρεται, για τη δική του την εξύψωση και επιτυχία. Αδιαφορεί και ξεχνά τους άλλους.
β) Η χ α μ έ ρ π ε ι α. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος, συμπληρώνοντας τον Μάρκο, λέγει ότι τα φιλόδοξα παιδιά του Ζεβεδαίου δεν παρουσιάσθηκαν μόνα τους στον Ιησού, αλλά προηγουμένως αποτάθηκαν στη μητέρα τους Σαλώμη και μαζί της και πίσω της, σα να ήθελαν να κρυφθούν, ήρθαν και γονάτισαν μπρός στον Κύριο και του φίλησαν τα κράσπεδα.
Η χ α μ έ ρ π ε ι α, αυτό είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό του φιλόδοξου. Τα πάντα μηχανεύεται ο φιλόδοξος. Προστρέχει σε μέσα νόμιμα και παράνομα. Ταπεινώνεται εξευτελιστικά και υπερηφανεύεται. Κολακεύει και απειλεί, αποθαρρύνεται κι ελπίζει, Ανοίγει τις πόρτες με τα παρακάλια ή με τις απειλές, Επαινεί τους ίδιους ανθρώπους μπροστά τους και κρυφά τους κατηγορεί.
γ) Το α κ ό ρ ε σ τ ο. Τι έλειπε στους δυο δοξομανείς; Αυτοί ήταν από τους πιο αγαπημένους, Τους είχε πάρει μαζί του ο Κύριος στο Θαθώρ και είδαν τη δόξα Tου. Τους είχε υποσχεθεί ότι θα καθίσουν σε δώδεκα θρόνους να κρίνουν τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ, τους είχε καλέσει φίλους και δικούς Tου. Κι όμως, όλη αυτή η εύνοια και η προτίμηση δεν τους φθάνει. Ζητούν περισσότερα. Η τελευταία φράση του Ιησού «και τη τρίτη ημέρα αναστήσεται», τους ηλέκτρισε. Είδαν με τη φαντασία τους τον Κύριο να εγκαθιδρύει το βασίλειό του και φοβήθηκαν μη τους πάρουν τις δυο πρώτες θέσεις, που τις θέλουν για τον εαυτό τους. «Θέλωμεν, ίνα ο εάν αιτήσωμεν, ποιήσης υμίν». «Τα ραπίσματα, οι μαστιγώσεις, ο σταυρός, ο θάνατος», που αναγγέλει ο Κύριος δεν τους ενδιαφέρουν. Αυτά, σκέπτονται, αφορούν τον Κύριο. Εμείς πρέπει να γίνουμε μέτοχοι της δόξης. Εκείνος μας υποσχέθηκε ότι «εν τη παλιγγενεσία, όταν καθίσει ο Υιός του ανθρώπου επί θρόνου δόξης αυτού» θα καθίσουμε και μείς σε δώδεκα θρόνους για να κρίνουμε τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Αλλά εμείς, θρόνους απλούς δε δεχόμαστε. Ζητούμε να είμασθε ανώτεροι όλων, να ερχόμασθε έπειτα από Σένα. «Δος ημίν ίνα εις εξ δεξιών σου και εις εξ ευωνύμων σου καθίσωμεν εν τη δόξη σου».
Ιδού το τρίτο γνώρισμα του φιλοδόξου. Το α κ ό ρ ε σ τ ο. Ποτέ ο φιλόδοξος δε λέγει φθάνει. Μια άσβεστη δίψα τον καίει και ποτέ δεν ικανοποιεί. Δεν παύει ν’ αγωνίζεται για την απόκτηση μεγαλυτέρας δόξης.
δ) Το π α ν α ν θ ρ ώ π ι ν ο. Το Ευαγγέλιο παρατηρεί ότι και οι άλλοι μαθητές δεν ήταν εντελώς απηλλαγμένοι από τη φιλοδοξία. «Και ακούσαντες οι δέκα, λέγει, ήρξαντο αγανακτείν περί Ιακώβου και Ιωάννου». Αγανακτούν οι μαθηταί. Γιατί; Διότι η φιλοδοξία τους κατέτρωγε, όπως κατέτρωγε τους δυο μαθητάς. Πόσο λοιπόν το πάθος της φιλοδοξίας είναι κοινό σε όλους, αφού από δώδεκα ούτε ένας δεν έμεινε απρόσβλητος. Πολλοί νομίζουν ότι φιλόδοξοι είναι μόνο οι κυβερνήτες και οι αρχηγοί, ενώ σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας, σε όλες τις ηλικίες υπάρχουν φιλόδοξοι.
Τα μέσα θεραπείας της φιλοδοξίας.
α) Η α υ τ ο γ ν ω σ ί α. Βαριά πληγώθηκε ο Κύριος με τη διαγωγή των δυο μαθητών. Λυπημένος, τούς λέγει: «Ουκ οίδατε τι αιτείσθε». Απατάσθε αν νομίζετε ότι είναι για το συμφέρον σας και την τιμή σας μία τέτοια θέση. Αν σας έκανα ό,τι μου ζητάτε, θα είσθε πολύ ζημιωμένοι. Τη θέση που μου ζητείτε θα την πάρουν δυο ληστές. «Ουκ οίδατε τι αιτείσθε». Αυτό είναι το πρώτο αντιφάρμακο, που προσφέρει ο Χριστός στους φιλοδόξους. Να μάθουν τι ζητούν. Είμαι αδύνατος, δεν ξέρω ποιο είναι το αληθινό μου συμφέρον. Ό,τι λάμπει, το νομίζω χρυσό. Απλώνω το χέρι σε ό,τι φωσφορίζει. Ματαιότης λοιπόν, όλα τα ανθρώπινα, όταν δε γίνονται σύμφωνα με το πνεύμα του Χριστού και τα σχέδια της Θείας Προνοίας.
β) Α ξ ι ο λ ό γ η σ η κ α ι π ρ ο τ ε ρ α ι ό τ η τ ε ς. Δεν πρέπει να ξεχνώ ότι η ζωή είναι ένα στάδιο αγώνων, όχι θριαμβευτική αψίδα, απ᾽ όπου θα περάσω παρασημοφορημένος. Η ζωή είναι αμφιθέατρο, μαρτύριο, Γολγοθάς. Στον ουρανό θα θριαμβεύσω. Το λέγει ο Χριστός στους μαθητάς του: «Δύνασθε πιείν το ποτήριον, ο εγώ πίνω και το βάπτισμα, ο εγώ βαπτίζομαι θαπτισθήναι».
Κατά την ασκητική παράδοση και εμπειρία:
Η φιλοδοξία συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των οκτώ πρώτων και κυριάρχων παθών και λογισμών. Πρόκειται περί πολυμόρφου πάθους. Ο πιστός για την πνευματική κατάρτισή του και ενίσχυση στον πνευματικό αγώνα του, ειδικά την τρέχουσα περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής και εν όψει λίγο πριν την έλευση της Μεγάλης Εβδομάδας, οφείλει να μην επιδεικνύει κενοδοξία και υπερηφάνεια, αλλά ταπείνωση, αυτογνωσία και προτεραιότητα στην εν Χριστώ βιοτή μας.
