Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ
Ο κατ’ εξοχήν σοφός είναι έμπειρος στην τέχνη του ευ ζην. Ρίχνει στον κόσμο που τον περιβάλλει ένα καθαρό και χωρίς ψευδαισθήσεις βλέμμα. Γνωρίζει τα ελαττώματά του, αλλά αυτό δεν σημαίνει, ότι τα αποδέχεται. Γι’ αυτούς αναφέρει ο λόγος του Θεού: “Ένας κάνει τον πλούσιο και τίποτα δεν έχει· και άλλος φαίνεται φτωχός κι έχει αγαθά πολλά” (Παροιμιών ιγ΄ 7). Ο σοφός είναι γνώστης της ψυχής του ανθρώπου, διότι γνωρίζει τι κρύβεται στην ανθρώπινη καρδιά, τι είναι γι’ αυτή η χαρά και η λύπη, “ο θάνατος είναι το τέλος κάθε ανθρώπου κι ο άνθρωπος πρέπει να το θυμάται αυτό όσο ζει…Οι σοφοί βρίσκονται εκεί που οι άνθρωποι πενθούν και οι ανόητοι εκεί που γλεντούν…Καλύτερα ν’ ακούει κανείς την επίπληξη ενός σοφού, παρά τους επαίνους των ανοήτων” (Εκκλησιαστής ζ΄ 2-6).
Ο άνθρωπος δεν παραμένει όμως σ’ αυτό το ρόλο του παρατηρητή, χαράζει τους κανόνες της ζωής σύμφωνα με το θεϊκό θέλημα, όπως σύνεσιη μετριοπάθεια στις επιθυμίες, εργασία, ταπεινοφροσύνη, ισορροπία, σεμνότητα, εντιμότητα γλώσσας κ.λπ. Όλη η ηθική του Δεκαλόγου διέρχεται απ’ αυτές τις πρακτικές συμβουλές.
Η σοφία του Θεού πλάθει τον άνθρωπο ελεήμονα κατά την εντολή: “Και πτωχώ έκτεινον την χείρα σου, ίνα τελειωθή η ευλογία σου …μη όκνει (δηλ. μην αμελείς) επισκέπτεσθαι άρρωστον…εν πάσι τοις λόγοις σου μιμνήσκου τα έσχατά σου, και εις τον αιώνα ουχ αμαρτήσεις” (Σοφία Σειράχ ζ΄ 32).
Επίσης, τού επιβάλλει να σέβεται την δικαιοσύνη “εκείνος που τον ένοχο τον αθωώνει κι εκείνος που καταδικάζει τον αθώο, είναι κι οι δύο εξίσου μισητοί στον Κύριο” (Παροιμιών ια΄ 1, ιζ΄ 15) και να αγαπά τους πτωχούς: “Αν καταπιέζεις τον φτωχό, τον πλάστη του προσβάλλεις, ενώ όταν το φτωχό ελεείς, τον πλάστη του τιμάς” (Παροιμιών ιδ΄ 31).
Η προσωποιημένη σοφία του Θεού.
Η σοφία του Θεού καθορίζει στον άνθρωπο τους σοφούς κανόνες της ζωής. Η αναζήτηση της σοφίας και η κατάκτησή της οδήγησε τον κινούμενο από τον Θεό ανήσυχο άνθρωπο να προσωποποίησει την σοφία. Μελετώντας τα κείμενα της θείας αποκαλύψεως, έκπληκτοι διαπιστώνουμε, ότι η προσωποιημένη σοφία είναι η πολυαγαπημένη που την γυρεύει κάποιος άπληστα “πίσω της τρέχει σαν ανιχνευτής και στήνει για το διάβα της καρτέρι” (Σοφία Σειράχ ιδ΄ 22). Είναι η προστάτρια μητέρα και τροφοδότισσα σύζυγος “που σαν μάνα θα βγει να τον προϋπαντήσει και σαν παρθένα νύφη θα τον καλοδεχθεί. Της φρονιμάδας το ψωμί θα τον ταΐσει και της σοφίας θα τον ποτίσει το νερό. Ο ευσεβής επάνω της θα στηριχθεί και δεν θα λυγίσει. Θα την κρατήσει σταθερά και θα προσκολληθεί σ’ αυτήν και έτσι δεν θα ντροπιασθεί ποτέ. Θα τον ανυψώσει υπεράνω από τους ανθρώπους και εν μέσω συνάξεως του λαού θα ανοίξει το στόμα του για να μιλήσει τα πρέποντα. Η σοφία θα δώσει ως κληρονομία της σ’ αυτόν χαράν, στέφανον αγαλλιάσεως και όνομα αιώνιον και ένδοξον” (βλ. Σοφία Σειράχ ιε΄ 2).
Είναι η φιλόξενη οικοδέσποινα που προσκαλεί στο συμπόσιό της: “Η Σοφία έχτισε το σπίτι της με τους εφτά ωραίους στύλους του. Τα ζώα της έσφαξε, το κρασί της ανάμειξε κι έστρωσε το τραπέζι της. Έστειλε τις δούλες της και καλεί πάνω από τα ψηλώματα της πόλης. Ο αμαθής ας έρθει κατά ’δω!» και στους ανόητους λέει: «Ελάτε, φάτε απ’ το ψωμί μου και πιέστε απ’ το κρασί που ανάμειξα! Εγκαταλείψτε την αμάθεια και θα ζήσετε· βαδίστε ίσια στης νόησης το δρόμο»” (Παροιμιών θ΄ 1-6).
Όλα αυτά σημαίνουν ότι η σοφία που αναζητεί ο άνθρωπος έχει θεϊκή πηγή. Ο Θεός μπορεί να την μεταδώσει σ’ όποιον Εκείνος θέλει, επειδή ο Ίδιος είναι ο Σοφός.
Οι ιεροί συγγραφείς θαυμάζουν στο Θεό αυτή την Σοφία, από την οποία απορρέει η σοφία του ανθρώπου. Είναι η θεϊκή πραγματικότητα που υπάρχει προαιωνίως και θα υπάρχει αιωνίως: «Ο Κύριος με δημιούργησε πριν από όλα τα έργα του» (Παροιμιών η΄ 22). Αυτή η Σοφία είναι απόρροια του στόματος του Υψίστου, όπως η ανάσα και ο Λόγος Του (Σοφίας Σολομώντος ζ΄ 25). Αυτή η Σοφία κατοικεί στον ουρανό (Σοφία Σειράχ κδ΄ 4), μοιράζεται τον θρόνο του Θεού (Σοφίας Σολομώντος θ΄ 4), και ζει πολύ κοντά στον Θεό (Σοφία Σολομώντος η΄ 3). Αυτή η Σοφία δεν είναι ένα αδρανές αξίωμα, διότι έχει σχέση με τις ενέργειες του Θεού στον κόσμο.
Αυτή η Σοφία είναι για τους ανθρώπους ένας θησαυρός ανώτερος απ’ όλους τους άλλους.