Μία «βεντάλια» νέων υποπαραλλαγών κορονοϊού – όλες της «οικογένειας» της μετάλλαξης Όμικρον – έχει μπει κάτω από το μικροσκόπιο των επιστημόνων, καθώς τουλάχιστον μία ή και περισσότερες από αυτές, θα μας απασχολήσουν τους επόμενους κρίσιμους χειμερινούς μήνες.
Μετά από πολλούς μήνες παγκόσμιας κυριαρχίας της υποπαραλλαγής της Όμικρον 5 (ΒΑ.5) του κορονοϊού, μια σειρά νεότερων στελεχών της Όμικρον αναδύονται και εξαπλώνονται διαρκώς τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στην Ευρώπη.
Αν και η Όμικρον ΒΑ.5 εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει πάνω από το 60% των νέων κρουσμάτων στις ΗΠΑ και το 67.9% στην Ευρώπη, τα ποσοστά αυτά έχουν αρχίσει να μειώνονται.
Οι νέες υποπαραλλαγές που… έρχονται
Νέες παραλλαγές του κορονοϊού (που εξακολουθεί να μεταλλάσσεται με ρυθμό που ξεπερνά κάθε προηγούμενο ιό) έχουν αρχίσει να διεκδικούν τον “χώρο” τους στον πλανήτη. Απειλούν μάλιστα να κυριαρχήσουν έναντι της Όμικρον 5.
Πρόκειται για τις ανερχόμενες υποπαραλλαγές της Όμικρον: BQ.1 και BQ.1.1, BF.7, BA.4.6 και XBB, με πιο ανησυχητικές από αυτές τις: BQ.1, BQ.1.1 και XBB.
Για τη BQ.1 και την κοντινή της BQ.1.1 μάλιστα, ο Καθηγητής Δημοσθένης Σαρηγιάννης, δήλωσε χθες 23/10 στο iatropedia.gr, πως έχει τη δυναμική “να κατασπαράξει” τις υπάρχουσες παραλλαγές.
Σε αντίθεση με τα προηγούμενα κύματα της πανδημίας, ωστόσο, όπου η μία παραλλαγή διαδεχόταν την άλλη και επικρατούσε σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει παραλλαγή που να έχει αντικαταστήσει την BA.5.
Αντίθετα παρατηρείται το ασυνήθιστο φαινόμενο, πολλά και ανεξάρτητα στελέχη του “γενεαλογικού δέντρου” της Όμικρον να αυξάνονται ταυτόχρονα σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, υπάρχουν αυτή τη στιγμή πέντε υποπαραλλαγές που αναπτύσσονται παράλληλα τις τελευταίες εβδομάδες.
Μεταλάσσεται γρήγορα
Είναι χαρακτηριστικό το σχόλιο που μοιράστηκε με το κοινό του στο Twitter, Αμερικανός ερευνητής στον τομέα της βιοασφάλειας: «Καλώς ήρθατε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Όμικρον».
“Νομίζαμε ότι ο κορονοϊός μεταλλάσσεται αργά – Είχαμε κάνει λάθος”
Μέλη της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας επιτηρούν στενά την εξέλιξη των υποπαραλλαγών της Όμικρον, καθώς κάποιες από αυτές δεν αποκλείεται να απασχολήσουν τις υγειονομικές αρχές το επόμενο διάστημα.
Επιστήμονας της Επιτροπής, μιλώντας στο iatropedia.gr, υποστηρίζει πως από τον Φεβρουάριο του 2020 -όταν εντοπίστηκαν οι πρώτες “αλλαγές” στο DNA του κορονοϊού σε επιβάτες του κρουαζιερόπλοιου Diamond Princess– και μέχρι σήμερα, ο ιός έχει υποστεί πολλές και σημαντικές παραλλαγές.
“Όντως μεταλλάσσεται αρκετά γρήγορα. Ενώ στην αρχή λέγαμε ότι μεταλλάσσεται αργά, τελικά διαπιστώσαμε πως δεν συμβαίνει αυτό. Το αντίθετο. Και η γρίπη κάνει συχνά παραλλαγές, αλλά ο κορονοϊός κάνει πιο συχνά και περισσότερες παραλλαγές από τη γρίπη. Φυσικά επιτηρούμε καλύτερα τον κορονοϊό, ενώ τη γρίπη δεν την παρακολουθούσαμε τόσο λεπτομερώς”, αναφέρει.
Προσθέτει πως υπάρχει πάντα αγωνία. “Για να πούμε την αλήθεια κανείς δεν ξέρει προς ποια κατεύθυνση θα μας πάνε οι μεταλλάξεις. Το πιο πιθανό είναι να εξελιχθούν σε πιο μεταδοτικές και λιγότερο παθογόνες, αλλά αυτό δεν γίνεται πάντα. Η Δέλτα για παράδειγμα ήταν και περισσότερο μεταδοτική και το ίδιο παθογόνα με την προηγούμενη”, τονίζει.
Σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει η μείωση της ανοσίας, καθώς “όταν μειώνεται ακόμη και με το ίδιο στέλεχος -εάν λίγο μεταλλαχθεί- μπορεί να κάνει νέα διασπορά”, όπως λέει ο ειδικός.
Σίγουρα με την Όμικρον έχουμε περάσει σε μια άλλη εποχή, όπου οι παραλλαγές εξελίσσονται προς το ηπιότερο, όμως, κανείς δεν αποκλείει την περίπτωση διαφορετικής εξέλιξης:
“Κανείς δεν το αποκλείει αυτό. Το πιο πιθανό είναι να συνεχίσουμε έτσι: με μεταλλάξεις που έχουν μέτρια σοβαρότητα, όπως αυτή που υπάρχει σήμερα. Αλλά δεν μας υπογράφει κανείς συμβόλαιο”, καταλήγει ο επιστήμονας.
Το επόμενο κύμα μπορεί να προέλθει από πολλές παραλλαγές
Οι απόψεις των περισσότερων επιδημιολόγων φαίνεται να συγκλίνουν με την άποψη πως ένας ή περισσότεροι συνδυασμοί παραλλαγών της Όμικρον θα φέρουν ένα αναπόφευκτο νέο κύμα -ή πολλαπλά κύματα- κρουσμάτων σε ΗΠΑ και Ευρώπη τους επόμενους μήνες.
Η ένταση, ωστόσο, του φαινομένου είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Οι νέες παραλλαγές δεν είναι ο μόνος παράγοντας που οδηγεί σε νέα κρούσματα, αλλά και το κρύο που αυξάνεται συνεχώς, αλλά και η εγκατάλειψη των μέτρων προστασίας.
Υπάρχει επίσης έντονη ανησυχία, ότι κάποιες από αυτές τις νέες παραλλαγές μπορεί να βάλλουν ευθέως ενάντια στις θεραπείες με μονοκλωνικά αντισώματα, τις οποίες μπορεί να καταστήσουν από λιγότερο έως πλήρως αναποτελεσματικές.
Μια νέα πολύπλοκη φάση της πανδημίας είναι προ των πυλών.
BQ.1, ΒQ.1.1 και XBΒ: Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι είναι πιο λοιμογόνες
Αυτό που είναι επίσης αξιοσημείωτο για τις νέες παραλλαγές είναι ότι δείχνουν σημάδια “συγκλίνουσας εξέλιξης”, δηλαδή αν και είναι διαφορετικά στελέχη, μοιράζονται παρόμοιες μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη ακίδα, η οποία ευθύνεται για την ανοσολογική διαφυγή και την “κατάρριψη” του τείχους ανοσίας των ανθρώπων.
Για παράδειγμα, τέσσερα από τα πιο σημαντικά νέα στελέχη (BA.4.6, BF.7, BQ.1.1 και BA.2.75.2) μοιράζονται την ίδια μετάλλαξη στην πρωτεΐνη ακίδα R346T, η οποία έχει συνδεθεί με μεγαλύτερη ανοσολογική διαφυγή.
Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι κάποιο από αυτά είναι περισσότερο λοιμογόνο από τα προηγούμενα στελέχη.
Ανθεκτικές απέναντι στα μονοκλωνικά
Η μεγαλύτερη ανησυχία για αυτή τη νέα ομάδα υποπαραλλαγών είναι ότι πολλές από αυτές φαίνονται ανθεκτικές στις υπάρχουσες θεραπείες μονοκλωνικών αντισωμάτων.
Πιο συγκεκριμένα, οι πέντε — BA.2.75.2, BA.4.6, BF.7, BQ.1.1 και XBB — έχει αποδειχθεί από μελέτες ότι είναι πιο ανθεκτικές στο Evusheld, που αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές θεραπείες για την προστασία ανοσοκατεσταλμένων ατόμων.
Επίσης, οι δύο μεταλλάξεις— XBB και BQ.1.1 — έχουν αποδειχθεί επίσης ανθεκτικές στη θεραπεία Bebtelovimab.
Ποια νέα υποπαραλλαγή είναι η πιο ανησυχητική;
Οι δύο παραλλαγές που έχουν συγκεντρώσει τη μεγαλύτερη προσοχή των επιστημόνων αυτή τη στιγμή, είναι οι υποπαραλλαγές της Όμικρον: BQ.1 (και η συγγενική της ΒQ.1.1) και η XBB.
Οι μεταλλάξεις που φέρουν στην πρωτεΐνη ακίδα, έχουν τη δυναμική να επιφέρουν καίριο “χτύπημα” στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων, αλλά όχι στην προστασία από τη βαριά νόσο που πιθανότατα θα παραμείνει ισχυρή.
Ως προς την προστασία από τη μόλυνση, ωστόσο, σημαντικό ρόλο αναμένεται να διαδραματίσει το ποσοστό της ανοσίας που θα έχει κάποιος σε σχέση με την ημερομηνία που έχει κάνει εμβόλιο ή είχε προσβληθεί ξανά από Covid-19.
Θα είναι αποτελεσματικές ή πιο αποτελεσματικές οι νέες δισθενείς αναμνηστικές δόσεις που είναι διαθέσιμες σε Ευρώπη, ΗΠΑ, αλλά και στη χώρα μας και οι οποίες προσαρμόστηκαν ειδικά για την προστασία απέναντι στις υποπαραλλαγές BA.4 και BA.5 ;
Πιθανώς ναι, λένε οι επιστήμονες, δεδομένου ότι οι περισσότερες από τις προηγούμενες νέες παραλλαγές αποτελούν εξέλιξη των BA.4 και BA.5.
Αλλά το πόσο πιο αποτελεσματικές θα είναι, μένει να αποδειχθεί.
Της Γιάννας Σουλάκη/iatropedia.gr