Προηγήθηκε Αρχιερατική θεία Λειτουργία που τέλεσε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Πρόδρομος, συμποσευχομένων των Σεβασμιωτάτων Εδέσσης κ. Ιωήλ και Βεροίας κ. Παντελεήμονος.
Μετά από το πρωινό και τον καφέ που προσφέρθηκε υπαιθρίως ξεκίνησαν οι εργασίες της Συνἀξεως.
Χαιρετισμούς απηύθυναν οι α) ο Πανοσιολογιώτατος Μοναχός Γεράσιμος Αγιοπαυλίτης, εκπρόσωπος της Ιεράς Κοινότητος Αγίου Όρους και β) ο Πρόεδρος του Σωματείου Παναγία Σουμελά κ. Γεώργιος Τανιμανίδης.
Ακολούθησε η προσλαλιά του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμονος, ο οποίος εισήγαγε το ακροατήριο εις το φετινό θέμα, δίδοντας το στίγμα και το νόημά του, και κήρυξε την έναρξη των εργασιών της Μοναχικής Συνἀξεως.
Στη συνέχεια ανέλαβε την προεδρία ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Πρόδρομος, ενώ εισηγήσεις έγιναν από τους: α) Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας κ. Ιωήλ με θέμα «Οι σύγχρονοι υμνογράφοι», β) Ιερομόναχο Αντίπα Αγιορείτη με θέμα «Υμνογραφία και Μοναχισμός», γ) Ιερομόναχο Αθανάσιο Σιμωνοπετρίτη με θέμα «Τα προβλήματα της σύγχρονης υμνογραφικής διακονίας», και δ) Μοναχό Πατάπιο Καυσοκαλυβίτη με θἐμα «Το υμνογραφικό έργο του Οσίου Γερασίμου του Μικραγιαννανίτου».
Ακολούθησε συζήτηση και ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βεροίας κ. Παντελεήμων κήρυξε τη λἠξη των εργασιὠν της Μοναχικής Συνάξεως και του Υμνογραφικού Συνεδρίου, αφού έκανε μια σύντομη ανασκόπηση των εισηγήσεων και παρουσίασε το νέο τόμο που εκδόθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, με την ευγενή χορηγία του Σωματείου Παναγία Σουμελά, και έχει ως τίτλο: «Ἐξεχύθη ἡ χάρις ἐν χείλεσί σου». Ο τόμος περιλαμβάνει τα κείμενα τριών εκδηλώσεων, οι οποίες διοργανώθηκαν και πραγματοποιήθηκαν από την Ιερά μας Μητρόπολη τον περασμένο χρόνο προς τιμήν του οσίου Γερασίμου του Υμνογράφου και Μικραγιαννανίτου με αφορμή την αναγραφή του στις Αγιολογικές δέλτους της Εκκλησίας μας, αλλά και των λατρευτικών εκδηλώσεων κατά την εορτή του αγίου ενδόξου αποστόλου Παύλου, οπότε και αναγνώσθηκε επίσημα στην Παλαιά Μητρόπολη της Βεροίας παρουσίᾳ των εκπροσώπων των πρεσβυγενών και νεωτέρων Πατριαρχείων, των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους και της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας η Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της Αγιοκατατάξεως του οσίου Γερασίμου, και ἐεέθη για πρώτη φορά σε προσκύνηση τμήμα του ιερού λειψάνου του οσίου.
Τις εργασίες συντόνισε με επιτυχία ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης Πορφύριος Προδρομίτης, καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Σκήτης Βεροίας.
Συμμετείχαν περισσότεροι από 200 Μοναχοί και Μοναχές από 40 Μονές της Μακεδονίας.
Προσλαλιά του Σεβασμιωτάτου
Μέ πολλή χαρά σᾶς καλωσορίζω στόν περικαλλῆ ναό τοῦ Ἱεροῦ Προσκυνήματος «Παναγία Σουμελᾶ», στόν Θεομητορικό οἶκο τῆς Μητέρας τοῦ Κυρίου μας καί μητέρας ὅλων τῶν χριστιανῶν, ἰδιαιτέρως ὅμως τῶν μοναχῶν, ὅπου φυλάσσεται ἡ ἱστορική καί θαυματουργή εἰκόνα τῆς Παναγίας τοῦ Πόντου, τῆς Σουμελιώτισσας.
Σᾶς καλωσορίζω στό ΙΑ´ Μοναχικό Συνέδριο, τό ὁποῖο ὀργάνωσε ἡ Ἱερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης καί Καμπανίας στό πλαίσιο τῶν Λ´ Παυλείων, μέ θέμα τή σχέση τῆς ῾Υμνογραφίας μέ τόν Μοναχισμό, καί ἐκφράζω τίς θερμές εὐχαριστίες καί τήν ἄπειρη εὐγνωμοσύνη μου πρός ὅλους τούς Σεβασμιωτάτους Ἀρχιερεῖς, τούς πανοσιολογιώτατους Καθηγουμένους καί τίς ὁσιώτατες Καθηγουμένες τῶν Ἱερῶν Μονῶν τῆς πατρίδος μας, τίς ὁποῖες ἐκπροσωπεῖτε καί μέ τήν ἄδεια καί εὐλογία τῶν ὁποίων εὑρίσκεσθε σήμερα, οἱ μοναχοί καί οἱ μοναχές μας, συμμετέχοντας στή Σύναξή μας καί τιμώντας μαζί μας τόν πρωτοκορυφαῖο καί μέγιστο ἀπόστολο Παῦλο, τόν ἱδρυτή τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας ἀλλά καί ἀπόστολο τῆς Ἑλλάδος.
Τό θέμα τῶν φετινῶν Παυλείων, τά ὁποῖα συμπληρώνουν τριάντα χρόνια ἀνελλιποῦς διοργανώσεως στήν Ἱερά μας Μητρόπολη, εἶναι ἡ λειτουργική ζωή τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἕνα θέμα πού, ὅπως εἶπα καί χθές, κατά τό Ὑμνογραφικό Συνέδριο τῶν ἱεροψαλτῶν, συνδέεται ἄμεσα μέ τόν μέγα ἀπόστολο Παῦλο, διότι ἡ λειτουργική ζωή εἶναι τρόπος μέ τόν ὁποῖο βιώνει ὁ πιστός τήν ἐν Χριστῷ ζωή.
Συγχρόνως ἡ λειτουργική ζωή εἶναι ἡ ἔκφραση τῶν βιωμάτων καί αἰσθημάτων τοῦ ἀνθρώπου πού ζεῖ τήν ἐν Χριστῷ ζωή, ζεῖ τήν ἕνωσή του μέ τόν Χριστό, ὅπως τήν περιγράφει καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγοντας: «Ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δέ ἐν ἐμοί Χριστός».
Στό πλαίσιο τῆς λειτουργικῆς ζωῆς σημαίνουσα θέση ἔχει ἀσφαλῶς ἡ Ὑμνογραφία, τήν ὁποία ἀνέκαθεν διακονεῖ ὁ Ὀρθόδοξος μοναχισμός, τόσο ὡς πρός τόν λόγο ὅσο καί ὡς πρός τό μέλος. Ὁ λόγος τοῦ ψαλμωδοῦ Δαβίδ «ψαλῶ τῷ Θεῷ μου ἕως ὑπάρχω» περιγράφει ἀλλά καί νοηματοδοτεῖ τή μοναχική ζωή καί παρακινεῖ τόν μοναχό νά διακονήσει, ἀνάλογα μέ τό τάλαντο πού ἔχει λάβει ἀπό τόν Θεό εἴτε συνθέτοντας ὕμνους εἴτε ψάλλοντας καί καλλιεργώντας τή βυζαντινή ἐκκλησιαστική μουσική.
Ἀναρίθμητα εἶναι τά ὀνόματα τῶν μοναζόντων, οἱ ὁποῖοι ἀνεδείχθησαν «κάλαμοι γραμματέως ὀξυγράφου» ἤ γλυκύφθογγες κινύρες, πού ἔψαλαν «μέλη ἐναρμόνια θεολογίας» στά καθολικά τῶν ἱερῶν μονῶν τους, πλουτίζοντας καί αὐτοί τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μέ ἀμύθητους θησαυρούς πίστεως καί ἀγάπης πρός τόν Θεό, ἀλλά καί κλίμακες οὐρανοδρόμους, διά τῶν ὁποίων ἔχουν τή δυνατότητα καί οἱ δι᾽ αὐτῶν προσευχόμενοι καί ὑμνοῦντες τόν Θεό, τήν Κυρία Θεοτόκο καί τούς ἁγίους νά ἀνέλθουν.
Ἡ διαχρονική καί ἀκατάλυτη σχέση τῶν μοναχῶν μέ τήν Ὑμνογραφία εἶναι φυσική καί αὐτονόητη, καθώς ἡ λειτουργική ζωή ἀποτελεῖ γιά τούς μοναχούς κατ᾽ ἐλάχιστον τό ἕνα τρίτο τοῦ ἡμερονυκτίου, ἀλλά καί διότι ἡ ἀγάπη τους πρός τό ἀκρότατον τῶν ἐφετῶν, τόν Θεό, στόν ὁποῖο ἀφιέρωσαν τήν ὕπαρξη καί τή ζωή τους, ὅπως καί ἡ ἀγάπη τους πρός τήν Παναγία Μητέρα, τήν διά βίου προστάτιδά τους, καί τούς ἁγίους καί τούς ὁσίους, «τούς καλῶς ἀθλήσαντας καί τελειωθέντας», τούς παρακινεῖ νά ἀναζητοῦν διαρκῶς νέους τρόπους καί νέους ὕμνους γιά νά τούς ὑμνήσουν καί νά τούς παρακαλέσουν, ἀλλά καί γιά νά ἔχουν περισσότερες εὐκαιρίες νά εὑρίσκονται πλησίον τους, ψάλλοντας ἱερές παρακλήσεις, χαιρετισμούς, ἐγκώμια, μεγαλυνάρια, καί ἀκόμη τροπάρια καί ἀκολουθίες εἰδικά γιά ἱερές εἰκόνες καί θαύματα τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καί τῶν ἁγίων, τῶν προστατῶν τῆς μονῆς τους ἤ αὐτῶν πού εὐλαβοῦνται ἰδιαιτέρως.
Ἡ σχέση τῶν μοναχῶν μέ τήν Ὑμνογραφία δέν εἶναι ὅμως, ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά πῶ, μόνο μία σχέση ἀνθρώπινη, δέν εἶναι μόνο μία σχέση διανοητική ἤ μία σχέση συναισθηματική. Διότι οἱ ὕμνοι πού συγκροτοῦν τόν τεράστιο θησαυρό τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας Ὑμνογραφίας δέν εἶναι ἔργα ἀνθρώπων. Εἶναι ἔργα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, ἔργα τοῦ Παναγίου Πνεύματος, τό ὁποῖο φωτίζει τόν νοῦ καί σοφίζει τή γλώσσα τοῦ πιστοῦ του θεράποντος γιά νά ὑμνήσει τόν Θεό καί τούς ἁγίους. Εἶναι ἀπόδειξη τῆς προνοίας τοῦ Θεοῦ γιά τήν Ἐκκλησία του καί γιά τή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.
Γι᾽ αὐτό σέ κάθε γενεά εὑρίσκει ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ τούς ἀξίους της καί προσφέρει κατά τή θεία κρίση καί εὐαρέσκεια τό τάλαντο τῆς ὑμνογραφίας σέ ὅσους γνωρίζει ὅτι δέν θά τό κρύψουν οὔτε θά τό καταθέσουν στούς τραπεζίτες τοῦ κόσμου, ἀλλά θά τό καλλιεργήσουν στά βάθη τῆς ψυχῆς τους, θά τό ποτίσουν μέ τά δάκρυα τῆς ἀγάπης καί τῆς μετανοίας τους, ὥστε νά βλαστήσει καί νά δώσει καρπούς, οἱ ὁποῖοι θά αὐξηθοῦν καί θά ὡριμάσουν ὑπό τήν εὐεργετική ἐπίδραση τοῦ θείου φωτός, τό ὁποῖο καταυγάζει τίς ψυχές, ὅσων ἀγωνίζονται γιά νά εὐαρεστήσουν τόν Θεό καί νά ἁγιασθοῦν μέ τή χάρη του.
Αὐτό γίνεται ἐμφανές ἀπό τίς περιπτώσεις τῶν συγχρόνων Ὑμνογράφων τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως τοῦ κατά τό παρελθόν ἔτος καταταγέντος στό Ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας μας Μεγάλου Ὑμνογράφου της, ὁσίου Γερασίμου τοῦ Μικραγιαννανίτου.
Καί ἐάν εἴχαμε ἀφιερώσει τό περσινό, δέκατο, Μοναχικό μας Συνέδριο στήν ὁσιακή βιοτή του,
τό ὑμνογραφικό του χάρισμα καί τό ἐντυπωσιακότατο ὑμνογραφικό του ἔργο πού θησαυρίζεται σέ 48 τόμους τῶν 800 σελίδων μεγάλου σχήματος, ὑπῆρξε ἡ ἀφορμή γιά νά ἀφιερώσουμε τό φετινό Συνέδριο στήν Ὑμνογραφία. Διότι, στήν πραγματικότητα, εἶναι ἀδύνατο νά διαχωρίσει κανείς τή μοναχική ἰδιότητα καί τή ζωή τοῦ ὁσίου Γερασίμου ἀπό τό ὑμνογραφικό του ἔργο.
Ὁ ὅσιος Γεράσιμος ἔζησε ἀπό τήν ἀρχή τῆς μοναχικῆς του ζωῆς σέ ἕναν τόπο ἐρημικό καί ἀπαράκλητο, στή Μικρή Ἁγία Ἄννα, μέσα σέ μεγάλες δυσκολίες καί ἐπικίνδυνες γιά ἕναν νέο μοναχό καταστάσεις, ὅπως ἡ διαμάχη γιά τό νέο ἡμερολόγιο, ἡ ὁποία εἶχε ὡς συνέπεια ὁ Γέροντάς του νά ἀποφασίσει νά ἐγκαταλείψει τό Ἅγιο Ὄρος καί νά ζητήσει καί ἀπό τόν νεαρό τότε ὑποτακτικό του νά τόν ἀκολουθήσει στόν κόσμο.
Ἡ ἐπιλογή τοῦ ὁσίου Γερασίμου νά μήν ἐπιλέξει τόν φαινομενικά ὀρθό δρόμο τῆς ὑπακοῆς στόν Γέροντά του, ἀλλά νά ἐπιλέξει τόν δυσκολότερο τῆς ὑποταγῆς στήν κλήση τοῦ Θεοῦ καί νά παραμείνει μόνος στήν Καλύβη του ἐμπιστευόμενος τή ζωή του καί τήν πορεία του στόν Θεό καί στήν ἔφορο τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τήν Κυρία Θεοτόκου, τοῦ χάρισε, μετά ἀπό μία τριετῆ περίοδο πειρασμῶν καί δοκιμασιῶν, τή θεία παρηγορία καί τήν ἄνωθεν παράκληση. Τόν ἀξίωσε νά δεῖ καί νά ἀκούσει τόν Χριστό καί «νά χαίρει ἔκτοτε χαράν μεγάλην».
Μέ αὐτόν τόν ἀγώνα «πρός τάς ἀρχάς, πρός τάς ἐξουσίας, πρός τόν κοσμοκράτορα τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος, πρός τά πνευματικά τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις» ὁ ὅσιος Γεράσιμος ἔλαβε τό χάρισμα τῆς Ὑμνογραφίας σέ πολύ νεαρή ἡλικία, σέ ἡλικία 24 περίπου ἐτῶν. Καί τό χάρισμα αὐτό δέν περιορίσθηκε τά ἑπόμενα χρόνια, οὔτε ὑπῆρξε ποτέ περίοδος τῆς ζωῆς του κατά τήν ὁποία ὁ ὅσιος δέν συνέθετε ὕμνους.
Ἀντίθετα τό ὑμνογραφικό του ἔργο αὐξανόταν διαρκῶς μέ τό πέρασμα τῶν χρόνων, ὅπως αὐξανόταν καί ὁ ἀγώνας τοῦ ὁσίου καί ὁ ζῆλος του καί ἡ ἀγάπη του πρός τόν Θεό, διότι «τῷ … ἔχοντι … δοθήσεται καί περισσευθήσεται», κατά τήν ὑπόσχεση τοῦ Κυρίου.
Ὅσο, λοιπόν, ὁ ὅσιος προήγετο στήν ἀρετή καί τήν ἁγιότητα, τόσο αἰσθανόταν τήν πλημμυρίδα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία κατέκλυζε τόν νοῦ του μέ ὕμνους, ὥστε τό χέρι δέν προλάβαινε νά τούς γράψει, ἤ, ὅπως ἔλεγε ὁ ἴδιος ὁ ὅσιος, «ἀπό τήν εὐπορία» πάθαινε «ἀπορία», καί δέν ἤξερε τί νά πρωτογράψει.
Ἔχει ἐκφρασθεῖ, ἄλλωστε, ἐπανειλημμένα γιά τόν ὅσιο Γεράσιμο ἡ ἄποψη ὅτι ἦταν σπουδαῖος ὑμνογράφος, γιατί ἦταν ἕνας ἀγωνιστής μοναχός. Καί αὐτό εἶναι ἀλήθεια. Θά μποροῦσε ὁ ὅσιος Γεράσιμος νά εἶχε ἐπιλέξει μία κοσμική σταδιοδρομία. Θά μποροῦσε ἀκόμη νά ἀποδεχθεῖ τήν πρόταση τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν, οἱ καθηγητές τῆς ὁποίας τιμώντας τό ὑμνογραφικό του ἔργο τόν κάλεσαν νά διδάξει στούς φοιτητές τό μάθημα τῆς Ὑμνογραφίας. Ἐκεῖνος ὅμως ἀρνήθηκε τήν τιμητική ὄντως πρόσκληση μέ τό ἐπιχείρημα ὅτι προτιμᾶ τό ταπεινό ράσο τοῦ μοναχοῦ ἀπό τήν ἀκαδημαϊκή τήβεννο.
Μέ ἀνάλογο τρόπο δέν ἀποδέχθηκε οὔτε τήν τιμητική πρόταση τοῦ μακαριστοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρα, ὁ ὁποῖος θαυμάζοντας τό ἔργο τήν προσωπικότητά του καί τήν προσφορά του στό Ἅγιο Ὄρος, ἤθελε νά τόν χειροτονήσει Ἐπίσκοπο.
Ὅμως καί σέ αὐτήν τήν πρόταση, ὁ ὅσιος ἀπήντησε ταπεινά ὅτι προτιμᾶ νά παραμείνει ἁπλός μοναχός.
Αὐτή τήν ἑκούσια ἀποποίηση κάθε ἀνθρωπίνης τιμῆς ἤ διακρίσεως ἀντιστάθμισε ὁ Χριστός μέ τό δικό του μέτρο, προσφέροντας στόν ὅσιο Γεράσιμο τόν Μικραγιαννανίτη, ὅπως καί σέ ἄλλους ὑμνογράφους τοῦ μοναχικοῦ καταλόγου, τό χάρισμα τοῦ ὑμνογράφου. Γιατί ἄν ὁ μέγας καί πρωτοκορυφαῖος ἀπόστολος Παῦλος, τό «στόμα τοῦ Χριστοῦ», ὅπως τόν ὀνομάζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἀδυνατοῦσε νά περιγράψει ὅσα εἶδε καί ἄκουσε, ὅταν «ἡρπάγη ἕως τρίτου οὐρανοῦ», ὅταν ἀξιώθηκε δηλαδή νά δεῖ ἕνα μέρος τῆς θείας δόξης, αὐτῆς μέσα στήν ὁποία ζεῖ ἡ Κυρία Θεοτόκος, οἱ ἅγιοι ἄγγελοι καί ὅλοι οἱ ἅγιοι, πῶς θά ἦταν δυνατόν νά τά περιγράψει ἤ ἔστω νά κατανοήσει καί νά ἀποδώσει κατ᾽ ἐλάχιστον ἕνας συνήθης χοϊκός ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος δέν ἔχει καμία πνευματική ἐμπειρία, οὔτε ἀκόμη καί ἐξ ἀκοῆς;
Γι᾽ αὐτό καί εἶναι πιό φυσικό νά ὑμνογραφοῦν περισσότερο οἱ μοναχοί πού ζοῦν μέσα σέ μία πνευματική ἀτμόσφαιρα, πού ζοῦν περισσότερο μέσα στήν παρουσία τῶν ἁγίων, ἤ καί μέσα στή διαρκῆ εὐωδία τῶν ἱερῶν λειψάνων τους, ὅπως μοῦ εἶπε ὁ ὅσιος Γεράσιμος σχετικά μέ τήν ἄρρητη εὐωδία, πού αἰσθάνθηκα νά ἐξέρχεται ἀπό τό σπήλαιο τῶν ὁσίων προστατῶν τῆς Μικρᾶς Ἁγίας Ἄννης, τῶν ὁσίων Διονυσίου τοῦ ρήτορος καί Μητροφάνους τοῦ πνευματικοῦ, μία ἀπό τίς πρῶτες φορές πού βρέθηκα ἐκεῖ, νεαρός ἀκόμη μαθητής: «Μέσα σ᾽ αὐτή τήν εὐωδία ζοῦμε καθημερινά ἐμεῖς, παιδί μου».
Αὐτή ἡ πνευματική εὐωδία ἀναδύεται καί ἀπό τούς ἀναρίθμητους ὕμνους, τούς ὁποίους συνέθεσε ὁ ὅσιος Γεράσιμος. Καί αὐτήν ἀπολαμβάνουμε καί ἐμεῖς δοξάζοντας τόν Θεό καί τήν Κυρία Θεοτόκο, γιατί καί στίς ἡμέρες μας, κατά τίς ὁποῖες «ἐψυχράνθη ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν», ὑπάρχουν ὑμνογράφοι πού καλλιεργοῦν φιλοπόνως τό τάλαντο πού τούς ἐμπιστεύθηκε ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.
Ἐργάζονται προσευχόμενοι καί προσεύχονται ἐργαζόμενοι γιά νά ὑμνήσουν τόν Θεό καί τούς ἁγίους του, γιά νά μᾶς κάνουν καί ἐμᾶς μετόχους, παρόλη τή μεγάλη ἀπόσταση πού μᾶς χωρίζει ἀπό αὐτούς, τῶν οὐρανίων θεαμάτων, καί νά μᾶς δώσουν φωνή καί λόγο «ἐν ἀνοίξει τοῦ στόματός» μας γιά νά ἀπευθυνθοῦμε πρός τόν Θεό, ἀλλά καί γιά νά μᾶς βοηθήσουν νά τόν προσεγγίσουμε καί νά ζήσουμε τήν ἐν Χριστῷ ζωή.
Στήν Ὑμνογραφία καί στούς ὑμνογράφους εἶναι ἀφιερωμένο, λοιπόν, τό φετινό, ἑνδέκατο Μοναχικό Συνέδριο, στό ὁποῖο ἔχω τήν χαρά νά σᾶς καλωσορίζω μέ πολλή ἀγάπη, μοναχούς καί μοναχές ἀπό πολλές μονές τῆς πατρίδος μας, πού καί φέτος, μέ τήν ἄδεια καί τήν εὐλογία τῶν Ἐπισκόπων καί τῶν καθηγουμένων σας, ἤλθατε στή Μοναχική μας Σύναξη, ἡ ὁποία πραγματοποιεῖται, ὅπως καί πέρσυ, στό Ἱερό Προσκύνημα τῆς Παναγίας Σουμελᾶ.
Ἤλθατε γιά νά συμπνευματισθοῦμε ἀκούοντας καί συζητώντας γιά θέματα πού ἀποτελοῦν μέρος ἀναπόσπαστο τῆς ζωῆς μας, γιά τούς ὕμνους πού ψάλλουμε καί ἐμεῖς στά Καθολικά καί τούς ναούς τῶν μοναστηριῶν μας, καί τούς ὁποίους ἔγραψαν μέ τή χάρη τοῦ Παναγίου Πνεύματος ὄχι μόνο κάποτε οἱ ἱεροί ὑμνογράφοι, ἀλλά καί στίς ἡμέρες μας. Τούς ἔγραψαν ὑμνογράφοι πού γνωρίσαμε καί ζοῦν ἀνάμεσά μας, γιατί τό πνεῦμα τοῦ Κυρίου «ὅπου θέλει πνεῖ» καί διαιρεῖ τά χαρίσματα, ὅπως Ἐκεῖνος κρίνει, πάντοτε «εἰς οἰκοδομήν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, μέχρι καταντήσωμεν εἰς πάντες εἰς τήν ἑνότητα τῆς πίστεως». Γιά ὅλους αὐτούς θά ἀκούσουμε στή συνέχεια ἀπό τούς ὁμιλητές μας.
Καλωσορίζω, λοιπόν, καί εὐχαριστῶ ἰδιαιτέρως καί ἀπό καρδίας τούς ἐκλεκτούς καί σεβαστούς ὁμιλητές μας, τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας κ. Ἰωήλ, τόν ὑμνογράφο, ἀλλά καί τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Πρόδρομο, ὁ ὁποῖος μᾶς λειτούργησε καί μᾶς ὁμίλησε σήμερα τό πρωί.
Εὐχαριστῶ ἀκόμη τόν Ὑμνογράφο τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, καί διάδοχο τοῦ ὁσίου Γερασίμου τοῦ Μικραγιαννανίτου, πανοσιολογιώτατο ἱερομόναχο π. Ἀθανάσιο Σιμωνοπετρίτη, τόν πανοσιολογιώτατο ἱερομόναχο π. Ἀντύπα Ἁγιορείτη καί τόν ὁσιολογιώτατο Μοναχό π. Πατάπιο Καυσοκαλυβίτη, οἱ ὁποῖοι θά μᾶς παρουσιάσουν τούς συγχρόνους μας ὑμνογράφους καί τή σχέση τοῦ Μοναχισμοῦ μέ τήν Ὑμνογραφία.
Σᾶς εὐχαριστῶ καί πάλι ὅλους, τούς μοναχούς καί τίς μοναχές, ἀπό καρδίας καί ἐκφράζω τίς εὐχαριστίες μου πρός τό Ἱερό Προσκύνημα «Παναγίας Σουμελᾶ», τό Διοικητικό Συμβούλιο καί τόν Πρόεδρό του γιά τή φιλοξενία, καθώς καί τόν πανοσιολογιώτατο καθηγούμενο Τιμίου Προδρόμου Σκήτης Βεροίας π. Πορφύριο, πού ἔχει τόν συντονισμό τῆς Συνάξεως.
Καί παραχωρῶ τό βῆμα στούς ὁμιλητές μας.
Ομιλία του Σεβασμιωτάτου στο τέλος της Συνάξεως
Μέ πολύ μεγάλο ἐνδιαφέρον παρακολουθήσαμε τίς εἰσηγήσεις τῶν ἐκλεκτῶν καί σεβαστῶν ὁμιλητῶν μας πού μᾶς παρουσίασαν, ὁ καθένας μέσα ἀπό τήν ὀπτική γωνία τοῦ θέματός του, τή σχέση τῆς Ὑμνογραφίας μέ τόν Μοναχισμό καί τούς μοναχούς.
Ἀκούσαμε πολλά καί εἴμεθα εὐγνώμονες γιά ὅλα. Ἀκούσαμε γιά τήν Ὑμνογραφία καί τήν καλλιέργειά της στόν χῶρο τοῦ Μοναχισμοῦ, στά μοναστήρια καί τίς Σκῆτες, ἐκεῖ ὅπου ὁ θεόπνευστος λόγος τῶν ἱερῶν ὑμνογράφων καί τό μέλος πού τόν συνοδεύει γίνεται στά χείλη τῶν εὐσεβῶν διακόνων καί διακονισσῶν τῶν ἱερῶν ἀναλογίων, ὕμνος κατανυκτικός καί παιάνας χαρμόσυνος, γίνεται κήρυγμα καί ὁδηγός πρός τόν Θεό, γίνεται δρόσος Ἀερμών πού δροσίζει τίς ψυχές τῶν ἀγωνιζομένων μοναχῶν.
Ἀκούσαμε ὅμως καί γιά τόν σχετικά ἄγνωστο στούς περισσοτέρους ὑμνογράφο καί ὅσιο τῆς Ἐκκλησίας μας, τόν ὅσιο Ἱερώνυμο τόν Σιμωνοπετρίτη, ἀλλά καί γιά τούς συγχρόνους μας ὑμνογράφους, oἱ ὁποῖοι συνεχίζουν μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ νά ὑμνοῦν τούς ἁγίους, παλαιοτέρους καί νεωτέρους, καί νά ἐπιβεβαιώνουν τό γεγονός ὅτι καί στίς ἡμέρες μας ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ εἶναι παροῦσα, εἶναι ἐνεργή καί δρῶσα στίς ψυχές πού εἶναι ἀνοικτές γιά νά τήν δεχθοῦν, ὅπως ἦταν καί ἡ ψυχή τοῦ ὁσίου Γερασίμου τοῦ Μικραγιαννανίτου, γιά τό ὑμνογραφικό ἔργο τοῦ ὁποίου ἀκούσαμε πρίν ἀπό λίγο, καί ἡ ἱερή μορφή του ἦταν ἡ ἀφορμή γιά τή διοργάνωση τῆς σημερινῆς Μοναχικῆς Συνάξεως.
Μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ καί τίς πρεσβεῖες τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ἀποστόλου Παύλου, τόν ὁποῖο τιμοῦμε καί μέ αὐτό τό Συνέδριο, τό ἑνδέκατο Μοναχικό Συνέδριο τῆς Ἱερᾶς μας Μητροπόλεως, φθάσαμε σχεδόν στό τέλος αὐτῆς τῆς εὐλογημένης συναντήσεως, ἀπό τήν ὁποία, πιστεύω, ὅτι ὅλοι ὠφεληθήκαμε πολύ, τόσο ἀπό τίς ἐξαιρετικές εἰσηγήσεις πού παρακολουθήσαμε καί τή συζήτηση πού ἀκολούθησε, ὅσο καί ἀπό τή μεταξύ μας ἀδελφική συναναστροφή.
Πρίν ὅμως νά ὁλοκληρώσουμε τή Σύναξή μας, θά ἤθελα νά σᾶς παρουσιάσω τόν νέο τόμο, τόν ὁποῖο ἐξέδωσε ἡ Ἱερά μας Μητρόπολη.
Ὁ τόμος ὑπό τόν τίτλο «Ἐξεχύθη ἡ χάρις ἐν χείλεσί σου» περιλαμβάνει τά κείμενα τριῶν ἐκδηλώσεων, οἱ ὁποῖες διοργανώθηκαν καί πραγματοποιήθηκαν ἀπό τήν Ἱερά μας Μητρόπολη τόν περασμένο χρόνο πρός τιμήν τοῦ ὁσίου Γερασίμου τοῦ Ὑμνογράφου καί Μικραγιαννανίτου μέ ἀφορμή τήν ἀναγραφή του στίς Ἁγιολογικές δέλτους τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλά καί τῶν λατρευτικῶν ἐκδηλώσεων κατά τήν ἑορτή τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ἀποστόλου Παύλου, ὁπότε καί ἀναγνώσθηκε ἐπίσημα στήν Παλαιά Μητρόπολη τῆς Βεροίας παρουσίᾳ τῶν ἐκπροσώπων τῶν πρεσβυγενῶν καί νεωτέρων Πατριαρχείων, τῶν Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας ἡ Πατριαρχική καί Συνοδική Πράξη τῆς Ἁγιοκατατάξεως τοῦ ὁσίου Γερασίμου, καί ἐτέθη γιά πρώτη φορά σέ προσκύνηση τμῆμα τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ ὁσίου.
Ἡ πρώτη ἐκδήλωση εἶναι ἡ Ἑσπερίδα ὑπό τόν γενικό τίτλο «Σύγχρονες μορφές τῆς Ἐκκλησίας», ἡ ὁποία πραγματοποιεῖται κάθε χρόνο στό πλαίσιο τῶν Παυλείων καί πέρσυ ἦταν ἀφιερωμένη στόν ὅσιο Γεράσιμο τόν Ὑμνογράφο. Ὅλοι οἱ ὁμιλητές τῆς Ἑσπερίδος κατέθεσαν τίς προσωπικές τους ἀναμνήσεις καί ἐμπειρίες ἀπό τόν νέο ὅσιο ἀλλά καί τήν προσωπική τους μαρτυρία γιά τήν προσωπικότητα καί τό ἔργο του.
Ἀφηγήσεις συγκινητικές, ἐξομολογήσεις μοναδικές, περιγραφές θαυμαστῶν γεγονότων, βιώματα συγκλονιστικά, πού δέν εἶχαν ἀποκαλύψει ποτέ στό παρελθόν οἱ ὁμιλητές, περιέχονται στίς ὁμιλίες τοῦ ἀρχιμανδρίτου π. Τιμοθέου Ἠλιάκη, Γενικοῦ Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Νέας Ἰωνίας καί Νέας Φιλαδελφείας, πού τόν γνώρισε κατά τήν πρώτη ἐπίσκεψή του ὡς μαθητής στό Ἅγιο Ὄρος, τοῦ ὁμοτίμου καθηγητοῦ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. κ. Γεωργίου Μαρτζέλου, πού τόν συνάντησε στή Θεσσαλονίκη, ὅταν ἦταν καί αὐτός μαθητής, καί συνδέθηκε μαζί του, τοῦ ἱερομονάχου π. Νεκταρίου Μικραγιαννανίτου, ὑποτακτικοῦ τοῦ ὁσίου καί κατά σάρκα ἀδελφοῦ τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Κινσάσας Νικηφόρου, ἐπίσης ὑποτακτικοῦ τοῦ ὁσίου, καθώς καί στήν ὁμιλία τῆς ἐλαχιστότητός μου.
Τῶν ὁμιλιῶν αὐτῶν προηγεῖται τό κείμενο τοῦ ἀρχιμανδρίτου τῆς Ἱερᾶς μας Μητροπόλεως π. Ἱερεμία Γεωργαλῆ, πού προλόγισε τήν Ἑσπερίδα.
Τή δεύτερη ἑνότητα ἀποτελοῦν οἱ ὁμιλίες τοῦ Ι´ Μοναχικοῦ Συνεδρίου τῆς Ἱερᾶς μας Μητροπόλεως, τό ὁποῖο πραγματοποιήθηκε πέρσυ, ἐδῶ, στό Ἱερό Προσκύνημα τῆς Παναγίας Σουμελᾶ, στό πλαίσιο τῶν ΚΘ´ Παυλείων, μέ θέμα: «Ὅσιος Γεράσιμος ὁ Ὑμνογράφος, μονήρους βίου ὑπόδειγμα», καί τό ὁποῖο κάποιοι ἀπό σᾶς παρακολουθήσατε.
Περιλαμβάνει τά Μηνύματα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου καί τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν, τόν Χαιρετισμό τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τίς ὁμιλίες τοῦ καθηγουμένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπεδίου Γέροντος Ἐφραίμ μέ τίτλο «Θεοπτία καί ἄσκηση στήν ζωή τοῦ Ἁγίου Γερασίμου Μικραγιαννανίτου», τοῦ καθηγουμένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σίμωνος Πέτρας Γέροντος Ἐλισαίου μέ τίτλο «Μαρτυρίες περί τοῦ Ὁσίου Γερασίμου τοῦ Μικραγιαννανίτου», τοῦ ἱεροκήρυκος τῆς Ἱερᾶς μας Μητροπόλεως ἀρχιμανδρίτου π. Χρυσοστόμου Παπαδάκη μέ τίτλο «Μεγάλες ἀρετές τοῦ ὁσίου Γερασίμου τοῦ Ὑμνογράφου», τοῦ ἱερομονάχου Θεοδοσίου Μικραγιαννανίτου μέ τίτλο «Ἐμπειρίες ἀπό τόν ὅσιο Γεράσιμο τόν Ὑμνογράφο», τῆς ἐλαχιστότητός μου μέ τίτλο «Ὅσιος Γεράσιμος ὁ Ὑμνογράφος, μονήρους βίου ὑπόδειγμα», καθώς καί τήν προσφώνηση τοῦ ἀρχιμανδρίτου τῆς Ἱερᾶς μας Μητροπόλεως π. Προδρόμου Γκριτζαλιώτη, πού εἶχε τόν συντονισμό τοῦ Συνεδρίου μας.
Στόν ὅσιο Γεράσιμο ἦταν ἀφιερωμένη καί ἡ μεγάλη καλλιτεχνική ἐκδήλωση λόγου καί μέλους τῶν ΚΘ´ Παυλείων. Στήν ἐκδήλωση παρουσιάσθηκε τό ἔργο τοῦ σπουδαίου μουσικοσυνθέτου Μάριου Τόκα «Θεογεννήτωρ Μαρία», ὁ ὁποῖος, ὅταν ἐπισκέφθηκε τή Μικρή Ἁγία Ἄννα τέσσερα χρόνια μετά τήν κοίμηση τοῦ ὁσίου, ἐντυπωσιάσθηκε τόσο πολύ ἀπό τό ἔργο του, ὥστε θέλησε νά μελοποιήσει κάποιους ἀπό τούς ὕμνους του γιά τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο.
Ἡ παρουσίαση τοῦ σπουδαίου αὐτοῦ μουσικοῦ ἔργου «Θεογεννήτωρ Μαρία» συνοδευόταν ἀπό τήν παράλληλη ἀνάγνωση κειμένων πού ἀφηγοῦντο τούς σημαντικότερους σταθμούς τῆς ζωῆς τοῦ ὁσίου Γερασίμου, καί τά ὁποῖα συνέγραψε ὁ ἀρχιμανδρίτης τῆς Ἱερᾶς μας Μητροπόλεως π. Ἀρσένιος Χαλδαιόπουλος, πού προλόγισε καί τήν ἐκδήλωση. Τά κείμενα αὐτά μαζί καί μέ τή δική μου καταληκτήρια ὁμιλία ἀποτελοῦν τήν τρίτη ἑνότητα τοῦ τόμου.
Στήν τελευταία, τέταρτη, ἑνότητα περιλαμβάνονται οἱ ὁμιλίες πού ἐκφωνήθηκαν κατά τίς λατρευτικές ἐκδηλώσεις πού προανέφερα: ἡ προσφώνηση τοῦ ἐκπροσώπου τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος καί οἱ δύο ὁμιλίες τῆς ἐλαχιστότητός μου κατά τή θεία Λειτουργία στήν Παλαιά Μητρόπολη καί κατά τόν Διορθόδοξο Ἑσπερινό Βῆμα τοῦ ἀποστόλου Παύλου, μέ τόν ὁποῖο ὁλοκληρώθηκαν τά ΚΘ´ Παύλεια καί οἱ ἐκδηλώσεις γιά τήν Ἁγιοκατάταξη τοῦ νέου ὁσίου τῆς Ἐκκλησίας μας.
Ὁ τόμος πλαισιώνεται, ὅπως εἶναι ἀναμενόμενο, καί ἀπό πλούσιο φωτογραφικό ὑλικό.
Θά ἤθελα ὅμως παρουσιάζοντάς τον νά εὐχαριστήσω ἀπό καρδίας ὅλους τούς ὁμιλητές πού μᾶς παραχώρησαν τά κείμενά τους. Καί ἀκόμη νά ἐκφράσω τίς εὐχαριστίες καί τήν ἄπειρη εὐγνωμοσύνη μου πρός τό Ἱερό Προσκύνημα καί τό Σωματεῖο «Παναγία Σουμελᾶ» καί πρός τόν Πρόεδρό του, τόν κ. Γεώργιο Τανιμανίδη, γιά τή ἀβραμιαία φιλοξενία τοῦ Μοναχικοῦ Συνεδρίου τῆς Ἱερᾶς μας Μητροπόλεως τόσο τόν περασμένο χρόνο ὅσο καί φέτος, ἀλλά καί πολύ περισσότερο γιά τή γενναιόδωρη χορηγία του, χάρη στήν ὁποία πραγματοποιήθηκε ἡ ἔκδοση τοῦ νέου αὐτοῦ τόμου, ὑπό τόν τίτλο «Ἐξεχύθη ἡ χάρις ἐν χείλεσί σου», ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ συνέχεια τοῦ τόμου «Διδακτός Θεοῦ», πού κυκλοφόρησε ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολή μας τό περασμένο ἔτος, μέ τά κείμενα τῆς Ἁγιοκατατάξεως τοῦ ὁσίου Γερασίμου.
Δοξάζουμε τόν Θεό καί γι᾽ αὐτή τή μεγάλη εὐλογία ἀλλά καί γιά τήν εὐλογία τῆς σημερινῆς Συνάξεως, καί εὐχαριστοῦμε καί πάλι ἀπό καρδίας τούς ὁμιλητές μας, ἀλλά καί τούς Σεβασμιωτάτους Ἀρχιερεῖς, τούς Καθηγουμένους καί τίς Καθηγουμένες ὅλων τῶν Ἱερῶν Μονῶν, τῶν ὁποίων μοναχοί καί μοναχές συμμετεῖχαν στή Σύναξή μας, γιά τήν ἄδεια καί τήν εὐλογία τους.
Εὐχαριστῶ θερμά καί ὅλους ἐσᾶς πού ἤλθατε ἀπό τόσες Ἱερές Μονές καί μᾶς δώσατε τή χαρά τῆς παρουσίας σας, ἀλλά καί ὅσους κοπίασαν γιά τή διοργάνωση καί τήν πραγματοποίηση τῆς Μοναχικῆς μας Συνάξεως.
Ὡς ἐλάχιστη ἀνταπόδοση ἀλλά μέ πολλή ἀγάπη προσφέρουμε τή νέα ἔκδοση πού μόλις παρουσιάσαμε στίς Ἱερές Μονές πού ἐκπροσωπεῖτε, μέ τήν ταπεινή εὐχή οἱ πρεσβεῖες καί ἡ χάρη τοῦ ὁσίου Γερασίμου τοῦ Ὑμνογράφου, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε ἡ ἀφορμή καί ἡ αἰτία καί τοῦ φετινοῦ ΙΑ´ Μοναχικοῦ Συνεδρίου μας, νά σᾶς ἐνισχύουν καί νά σᾶς εὐλογοῦν πάντοτε.