Αιμίλιος Χαρμπής
To 1972 υπογράφεται στο Παρίσι η σύμβαση για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, η οποία αποτελεί σήμερα πια ένα από τα πιο διαδεδομένα διεθνή νομικά κείμενα, με 184 χώρες να έχουν προσχωρήσει στις αρχές του. Τότε ήταν η ανάγκη να διασωθεί το νησί της Βενετίας, που κινητοποίησε τη διεθνή κοινότητα. Μισόν αιώνα αργότερα, εκπρόσωποι της UNESCO και άλλοι φορείς συγκεντρώνονται αυτές τις μέρες στους Δελφούς για τους εορτασμούς της επετείου, τον απολογισμό όσων έχουν έως τώρα επιτευχθεί, αλλά και τις ανάγκες που ανοίγονται στο μέλλον όσον αφορά τη διατήρηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς.
Πολιτιστική πολυμορφία
Τις εργασίες του συνεδρίου το πρωί της Πέμπτης άνοιξαν με τις ομιλίες τους ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. «Η ανάγκη για δραστικά μέτρα, μεταξύ των οποίων ένα ολοκληρωμένο κοινό σχέδιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη, σε όλους τους τομείς, με άμεση αναφορά και επίδραση στην παγκόσμια πολιτιστική και φυσική κληρονομιά, είναι επείγουσα και επιτακτική, προκειμένου το υλικό και άυλο πολιτιστικό κεφάλαιο της ανθρωπότητας να προστατευθεί και διαφυλαχθεί, για τις μελλοντικές γενιές, από φυσικές και ανθρωπογενείς απειλές, αλλά και να διασφαλιστούν η πολιτισμική πολυμορφία και ο πλουραλισμός, που αποτελούν θεμελιώδεις αξίες και στόχους της UNESCO», ανέφερε η κυρία Μενδώνη, εντοπίζοντας στη συνέχεια τις εν λόγω απειλές σε δύο βασικούς άξονες: την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή και το φαινόμενο του υπερτουρισμού.
Μίλησε επίσης για το σχετικό πρόγραμμα δράσεων του ΥΠΠΟΑ, ξεχωρίζοντας το εθνικό σχέδιο για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από την κλιματική κρίση· ιδιαίτερα δε τις προβλέψεις για τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους, οι οποίοι (και) τα τελευταία χρόνια έχουν απειληθεί επανειλημμένως από πυρκαγιές και πλημμύρες. Τη σκυτάλη πήρε στη συνέχεια ο πρωθυπουργός, ο οποίος εξειδίκευσε με παραδείγματα, αναφερόμενος στα εν εξελίξει αντιπλημμυρικά έργα στο Δίον και στα Μάλια, στα μέτρα αντιπυρικής προστασίας στους Φιλίππους και στον Μυστρά, καθώς και για την αποφυγή κατολισθήσεων στους ίδιους τους Δελφούς, σε ένα πρόγραμμα που συνολικά ξεπερνά τα 100 εκατ. ευρώ. Οσον αφορά τον υπερτουρισμό, έφερε το παράδειγμα της Σαντορίνης, όπου έχει εφαρμοστεί όριο στον ημερήσιο αριθμό επισκεπτών, αλλά και στον αριθμό των κρουαζιερόπλοιων που επιτρέπεται να προσεγγίσουν στο νησί.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως στην αρχή της ομιλίας του ο κ. Μητσοτάκης έστειλε και ένα μήνυμα σχετικά με μια διαφορετική απειλή, μιλώντας για «την πρόσφατη βεβήλωση ενός μνημείου που το έχουμε στην καρδιά μας, της Αγίας Σοφίας. Oσα έγιναν εκεί, σε αυτό το Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, αποτελούν μια θλιβερή και προκλητική υποχώρηση από τα ανθρωπιστικά ιδεώδη που αντιπροσωπεύει η σύμβαση για την παγκόσμια κληρονομιά».
Την ανάγκη για συνεργασία και αλληλοβοήθεια επισήμανε στην ομιλία της και η γενική διευθύντρια της UNESCO, Οντρεϊ Αζουλέ, εφιστώντας την προσοχή στις προκλήσεις του μέλλοντος. Μια τέτοια, όπως είπε, έχει να κάνει με το παράνομο εμπόριο πολιτιστικών αγαθών, όπως και το «ζήτημα της επαναφοράς – επιστροφής έργων στις χώρες όπου ανήκουν», κάτι το οποίο προφανώς αφορά άμεσα την Ελλάδα. Οσο για τα τρία σημαντικότερα πρότζεκτ που έχει να φέρει εις πέρας τα αμέσως επόμενα χρόνια ο οργανισμός, αυτά η κυρία Αζουλέ τα εντόπισε αρχικά στην Αφρική –ακολούθησε και ξεχωριστή στρογγυλή τράπεζα με τίτλο «Priority Africa Next 50»– όπου τα αναγνωρισμένα μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ακόμη σχετικά λίγα.
Επιπλέον, μίλησε για ένα ευρύ και φιλόδοξο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που έχει στόχο να μας γνωρίσει τα μνημεία όχι μόνον ως ονόματα, αλλά ως εμπειρίες μέσα από τα μάτια των ντόπιων πληθυσμών, όπως και για τη δημιουργία έως το 2024 μιας ψηφιακής πλατφόρμας αφιερωμένης στην Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά. Ενδιαφέρον είχε, τέλος, και η εισήγηση της κ. Ελενας Κουντούρη, προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων πόλης Αθηνών. Η κυρία Κουντούρη σκιαγράφησε ένα σχεδιασμό του ΥΠΠΟΑ γύρω από τρεις άξονες: την εποπτεία, την πρόληψη και τη θεραπεία. Συγκεκριμένα, μίλησε για ένα διαχειριστικό σχέδιο το οποίο αφορά 16 χώρους-μνημεία της UNESCO και που για πρώτη φορά ενσωματώνει με σαφήνεια τη μέριμνα για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.