Μονή Αγίου Νικολάου Λεμονιών στη Σαλαμίνα: To καταφύγιο καταδιωγμένων αγωνιστών
Η αρχική ονομασία της Μονής ήταν «Άγιος Νικόλαος στο Κανάκιανη». Το όνομα «Άγιος Νικόλαος Λεμονιών» οφείλεται στις πολλές λεμονιές που είχε φυτέψει ο τότε ηγούμενος της Μονής Ευδόκιος.
H Μονή Αγίου Νικολάου Λεμονιών βρίσκεται στις πλαγιές του βουνού Σταυρός, μέσα στο πευκοδάσος, και με ακριβώς δίπλα της τον ναΐσκο του Αγίου Ιωάννη του Καλυβίτη από τον 10ο αιώνα. Στο κωδωνοστάσιό της υπάρχει επιγραφή με χαραγμένη τη χρονολογία 1742, αλλά δεν είναι γνωστό αν πρόκειται για χρονιά ανακαίνισης ή ίδρυσης της μονής.
Η αρχική ονομασία της Μονής ήταν «Άγιος Νικόλαος στο Κανάκιανη». Το όνομα «Άγιος Νικόλαος Λεμονιών» οφείλεται στις πολλές λεμονιές που είχε φυτέψει ο τότε ηγούμενος της Μονής Ευδόκιος, γύρω στο 1800. Αυτού του είδους τα δέντρα ήταν τα μοναδικά στο νησί εκείνη την εποχή.
Η εκκλησία είναι αρχιτεκτονικού ρυθμού μονόκλιτος βασιλική, η τοιχοδομή της αποτελείται από μεγάλες πέτρες.
Η είσοδος στο ναό γίνεται από δύο θύρες. Το εσωτερικό του ναού είναι απλά διακοσμημένο. Οι μικροί έγχρωμοι σταυροί και αστέρες που διακοσμούν το θόλο είναι έργα του Νικολάου Ανδριανού, υιού και μαθητού του Σαλαμίνιου αγιογράφου Δημητρίου Ανδριανού.
Στο καθολικό της Μονής σήμερα, σώζονται στο τέμπλο τέσσερις φορητές εικόνες: του Αγίου Νικολάου, της Βρεφοκρατούσας Παναγίας, του ένθρονου Χριστού και του Αγίου Ιωάννη, έργα όλα του Αθηναίου ζωγράφου Ιωάννη Αθανασίου (18ος αιώνας). Επίσης σώζονται οι μικρές εικόνες του δωδεκαόρτου καθώς και η φορητή εικόνα του Μεγάλου Αρχιερέα στο νότιο τοίχο του καθολικού.
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης του 1821 στη Μονή του Αγίου Νικολάου των Λεμονιών έβρισκαν καταφύγιο καταδιωγμένοι αγωνιστές αλλά και άνθρωποι που προσπαθούσαν να αποφύγουν τον τουρκικό στρατό. Αργότερα, κατά τους χρόνους του Όθωνα, εγκαταλείφθηκε.
Το 1833 το νέο ιδρυθέν Ελληνικό κράτος με έκδοση βασιλικού διατάγματος όχι μόνο δεν αναγνώρισε την προσφορά της Μονής αλλά αποφάσισε την διάλυση της και εκποίηση της περιουσίας της.
Επαναλειτούργησε το 1966, ως μονή για γυναίκες. Κρυμμένο μέσα στο πράσινο, λίγο παρακάτω από το μοναστήρι βρίσκεται το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Καλυβίτη που χρονολογείται από τα τέλη του 10ου αιώνα.
Η Μονή γιορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου.
