Μονή Γενεσίου της Θεοτόκου: το κόσμημα του Αμβρακικού
Το κωδωνοστάσιο ανήκει στον τύπο του διάτρητου τοιχώματος και έχει πλάτος 2.90 μ. και ύψος 7,75 μ.
Η Μονή Γενεσίου της Θεοτόκου είναι μνημείο μεσοβυζαντινής περιόδου στο νησί της Κορωνησίας και για αιώνες έπαιξε σημαντικό ρόλο στην περιοχή του Αμβρακικού κόλπου.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 19ου αιώνα, το οποίο φέρει πλήθος ολόγλυπτων ανθικών και ζωϊκών διακοσμήσεων. Η δεσποτική εικόνα του Χριστού στο τέμπλο χρονολογείται από το 1854, ενώ οι υπόλοιπες δεσποτικές εικόνες είναι του 1884-1885. Κατά μήκος της βόρειας πλευράς του ναού υπάρχει επιμήκης στοά (χαγιάτι) με ξύλινη στέγη.
Το κωδωνοστάσιο ανήκει στον τύπο του διάτρητου τοιχώματος και έχει πλάτος 2.90 μ. και ύψος 7,75 μ. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, το κωδωνοστάσιο κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Προσαρτημένο στο ναό βρίσκεται ένα ερειπωμένο σήμερα κτίσμα που κατά το παρελθόν στέγαζε το ελαιοτριβείο της Μονής ενώ δίπλα υπήρχε η κούλια, όπου διέμεναν οι μοναχοί. Σύμφωνα με τις πηγές, το συγκεκριμένο κτίσμα ανακαινίσθηκε το 1870, από τον ηγούμενο αρχιμανδρίτη Αμβρόσιο Ραφαηλίδη.
Ο ναός κατασκευάστηκε στα τέλη του 10ου αιώνα. Ιστορικά η πρώτη πηγή που μας γνωστοποιεί την ύπαρξη της Μονής είναι δύο σημειώματα του 1193, στο Ευαγγέλιο της Μονής Μεγάλου Σπηλαίου όπου αναφέρεται ότι ηγούμενός ήταν ο Μεθόδιος. Ο Κυριακός ο Αγκωνίτης επισκέφθηκε την Άρτα το 1436 και μας πληροφορεί ότι παρακολούθησε τη λειτουργία που έγινε στο ναό της Παναγίας και φιλοξενήθηκε στη μονή.
Η Μονή της Κορωνησίας είχε μεγάλη κτηματική περιουσία, κυρίως στις ακτές της Αιτωλοακαρνανίας και ιχθυοτροφεία στο Καλογερικό Άρτας, ενώ ήταν ιδιαίτερα γνωστή για τα εκτροφεία χελιών που διέθετε στον Αμβρακικό κόλπο, εξαιτίας των οποίων οι μοναχοί δέχονταν απειλές από τους κατοίκους της Βόνιτσας. Αναφέρεται επιστολή του Πατριάρχη Ιερεμία Α΄, το 1530, προς τον επίσκοπο Βονίτσης, με την οποία έδινε εντολή να μην παρενοχλούν τους μοναχούς της Κορωνησίας.
Το 1603, ο Σουλτάνος Μουράτ απέστειλε ορισμό προς τον αρχηγό της σημαίας της Ακαρνανίας και τους καδήδες Άρτας, Αγίας Μαύρας και Βόνιτσας και ζήτησε να παύσουν οι στρατιωτικές αρχές να ενοχλούν τους μοναχούς και να σεβαστούν την περιουσία της μονής στο Μυρτάρι της Βόνιτσας. Το 1670 ανακαινίσθηκε ριζικά από τον ιερομόναχο Ευγένιο από τους Κωστακιούς, ο οποίος πήγε στο μοναστήρι της Κορωνησίας και έχτισε τα κελιά της μονής και συγκέντρωσε τους μοναχούς. Το 1860 η Οθωμανική κυβέρνηση έχτισε, για την προστασία των ιχθυοτροφείων της Μονής, ένα μικρό φρούριο, την Κούλια της Κορωνησίας. Το 1918 η Μονή Κορωνησίας σταμάτησε να λειτουργεί ως μοναστήρι και έγινε μετόχι του μοναστηριού του Προφήτη Ηλία στα Ηλιοβούνια Πρέβεζας και μετατράπηκε σε ενοριακό ναό. Το 1969 με υπουργική απόφαση ο ναός ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο.
