Μονή Βρονταμά Λακωνίας
Ένα μονύδριο κτισμένο περίπου το 1100 μ.Χ., αφιερωμένο στην Υπεραγία Θεοτόκο Ζωοδόχου Πηγής, αλλά και στους Αγίους Νικόλαο και μεγαλομάρτυρα Νικήτα.
Σε μια απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το χωριό Βρονταμά, μέσα σε ένα μαγευτικό τοπίο, μακριά από κάθε σημάδι σύγχρονου πολιτισμού, το θέαμα που αντικρίζει ο επισκέπτης είναι εντυπωσιακό. Μέσα σε ένα βράχο απόκρημνο, στη δυτική πλευρά της χαράδρας του ποταμού Ευρώτα, βρίσκεται το Παλαιομονάστηρο, ένα από τα πιο ιστορικά μνημεία στη Λακωνική γη.
Ένα μονύδριο κτισμένο περίπου το 1100 μ.Χ., αφιερωμένο στην Υπεραγία Θεοτόκο Ζωοδόχου Πηγής, αλλά και στους Αγίους Νικόλαο και μεγαλομάρτυρα Νικήτα.
Στο εσωτερικό του ναού συναντά κανείς διακόσμηση που παραπέμπει σε βυζαντινή τεχνοτροπία, αλλά και ασυνήθιστες σε σύλληψη τοιχογραφίες. Από την ποικιλομορφία των θεμάτων αλλά και την διαφορετικότητα στην ενδυμασία των Αγίων που απεικονίζονται, εικάζεται ότι οι τοιχογραφίες ανήκουν σε τέσσερις διαφορετικές εποχές. Αξιοσημείωτο είναι ότι, όλοι οι Αγιογράφοι καταφέρνουν με πλούσια χρώματα και παραστάσεις, να αποδώσουν έντονα και παραστατικά κάθε γεγονός, προσδίδοντάς του ιδιαίτερη ερμηνεία και έννοια, δείγμα εξαιρετικά καλλιεργημένης ζωγραφικής.
Τον Σεπτέμβριο του 1825, κατά τον απελευθερωτικό αγώνα και ενώ η Επανάσταση των Ελλήνων ενάντια στον τουρκικό ζυγό συνεχίζεται, ο Ιμπραήμ με την βοήθεια του πασά της Αιγύπτου Μωχάμετ Αλή, φθάνοντας στον Βρονταμά, αντικρίζουν ένα άδειο χωριό. Οι περίπου 300 με 400 κάτοικοι του χωριού, θέλοντας να σωθούν από τον πανίσχυρο τουρκοαιγυπτιακό στρατό, βρίσκουν καταφύγιο στο Παλαιομονάστηρο.
Δυστυχώς όμως, ο στρατός εντοπίζει τους Βρονταμίτες, χωρίς ωστόσο να μπορεί να καταλάβει το φυσικό οχυρό. Ο Ιμπραήμ πασάς τους ζητάει να παραδοθούν και να
υπογράψουν προσκυνοχάρτια με αντάλλαγμα την ελευθερία τους, αλλά εκείνοι, έχοντας πίστη στον Θεό και αγάπη για την πατρίδα, αντιστέκονται σθεναρά.
Το πρωί της 15ης Σεπτεμβρίου, μετά από τρεις ημέρες πολιορκίας, γράφεται ο μαρτυρικός επίλογος για τους υπερήφανους Βρονταμίτες, αφού οι Οθωμανοί καταφέρνουν να ανοίξουν οπές στη στέγη του σπηλαίου και να βεβηλώσουν τον ιερό χώρο, ανατινάζοντας το μοναστήρι, παραδίνοντας άντρες, γυναίκες και παιδιά στην λαίλαπα της φωτιάς.
Από το ολοκαύτωμα του Βρονταμά σώθηκαν, όλες κι όλες, δύο χριστιανές, οι οποίες εξαγοράστηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αλεξάνδρειας από Έλληνες εμπόρους και κατάφεραν ύστερα από χρόνια να επιστρέψουν στην πατρίδα.
Το Παλαιομονάστηρο χαρακτηρίσθηκε, το 1958 από την Ελληνική Πολιτεία, ως Ιστορικό Μνημείο.
