ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ: Υπάρχει κρίση στην ορθόδοξη πίστη
Για κρίση της ορθόδοξης πίστης, νόθευση της αλήθειας και εκκοσμίκευση στην Εκκλησία και την θεολογία στις μέρες μας έκανε λόγο στην ομιλία του στον Ι.Ναό Αγίου Σπυρίδωνος Πειραιώς όπου βρέθηκε, ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος.
Ο λόγιος Ιεράρχης στην ομιλία του, που δημοσιεύει ολόκληρη το RNN, αναφέρεται επίσης και σε δυο σημαντικές θεολογικές παραδόσεις που φανερώθηκαν στην Α΄Οικουμενική Σύνοδο στην οποία συμμετείχε ο Αγιος Σπυρίδωνας.
Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου
Ἕνα σημαντικό σημεῖο ἀπό τήν ζωή τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος εἶναι ἡ συμμετοχή του στήν Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, πού ἔγινε στήν Νίκαια τῆς Βιθυνίας τό ἔτος 325 μ.Χ., καί τό θαῦμα τό ὁποῖο ἐπετέλεσε μέ τό ὁποῖο τεκμηρίωσε τήν διδασκαλία τῶν Ἁγίων Πατέρων, καί ἰδιαιτέρως τοῦ Μ. Ἀθανασίου, ὅτι ὁ Θεός εἶναι Τριαδικός, Πατήρ, Υἱός καί Πνεῦμα, καί ὅτι ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι κτίσμα, ἀλλά Φῶς ἐκ Φωτός, Θεός ἀληθινός ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, ὅπως διεκήρυξαν στό Σύμβολο τῆς Πίστεως.
Στό Ἀπολυτίκιο τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος καταγράφεται αὐτό τό γεγονός: «Τῆς Συνόδου τῆς Πρώτης ἀνεδείχθης ὑπέρμαχος καί θαυματουργός Θεοφόρε Σπυρίδων πατήρ ἡμῶν». Ὁ ἅγιος Σπυρίδων πιάνοντας ἕνα κεραμίδι προσευχήθηκε θερμά καί χωρίσθηκαν τό χῶμα, ὁ ἀτμός καί τό νερό, ἀπό τά ὁποῖα ἀποτελέσθηκε, καί ἔτσι ἔδειξε τό μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος.
1. Ἐξετάζοντας τήν Ἱερά αὐτή Σύνοδο θέλω νά ἐντοπίσω τίς δύο θεολογικές παραδόσεις πού φανερώθηκαν ἐκεῖ κατά τήν διάρκεια τῶν συζητήσεων.
Ἡ πρώτη παράδοση ἐκφραζόταν ἀπό τόν Ἄρειο καί τούς ὁμόφρονές του, οἱ ὁποῖοι θεολογοῦσαν «ἀριστοτελικῶς», δηλαδή χρησιμοποιοῦσαν τήν λογική καί τόν στοχασμό καί γενικά τίς ἀπόψεις τοῦ Ἀριστοτέλους. Σύμφωνα μέ τόν Ἀριστοτέλη κάθε τί πού προέρχεται ἀπό τήν φύση εἶναι κατ’ ἀνάγκη. Ὁ Ἄρειος, ἔχοντας αὐτήν τήν ἄποψη, ὑπεστήριζε ὅτι ἀφοῦ τό κατά φύσιν εἶναι κατ’ ἀνάγκην, σημαίνει ὅτι ὁ Πατήρ δέν γέννησε τόν Λόγο ἀπό τήν φύση Του, ἀλλά Τόν δημιούργησε μέ τήν βούλησή Του καί ἑπομένως εἶναι κτίσμα, τό πρῶτο κτίσμα τῆς δημιουργίας.
Ἡ δεύτερη παράδοση ἐκφραζόταν ἀπό τούς ἁγίους Πατέρας, μέ πρόμαχο τόν Μ. Ἀθανάσιο, καί οἱ ὁποῖοι θεολογοῦσαν «ἁλιευτικῶς», ὅπως οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι πού ἦταν ἀγράμματοι ἁλιεῖς, ἀλλά ἔφθασαν στήν Πεντηκοστή καί εἶδαν ὅτι «Φῶς ὁ Πατήρ, Φῶς ὁ Λόγος, Φῶς καί τό Ἅγιον Πνεῦμα» καί ἔγιναν θεολόγοι. Ὁμολόγησαν ὅτι ὁ Υἱός γεννήθηκε ἀπό τόν Πατέρα κατά φύση καί δέν δημιουργήθηκε κατά βούληση καί γι’ αὐτό εἶναι ἀληθινός Θεός. Ἔτσι, χρησιμοποιοῦσαν χωρία ἀπό τούς Προφήτας, τούς Ἀποστόλους καί τους προγενεστέρους Πατέρας πού ἦταν θεόπτες καί δέν θεολογοῦσαν φιλοσοφικῶς.
Τό θέμα πού τέθηκε ἦταν ὅτι ἡ μέθοδος τῆς θεολογίας δέν εἶναι ὁ στοχασμός, ὁ ὀρθολογισμός, ἀλλά ἡ κατά Χριστόν ἐμπειρία. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἦταν ἐμπειρικοί θεολόγοι καί αὐτό συμβαίνει καί μέ τόν ἅγιο Σπυρίδωνα.
Εἶναι σημαντικό νά λεχθῆ ὅτι ἡ Α΄ Οἰκουμενικἠ Σύνοδος ἦταν μιά Σύνοδος στήν ὁποία συγκαταλέγονταν Πατέρες πού εἶχαν ὑποστῆ διωγμούς καί μαρτύρια κατά τήν διάρκεια τῶν διωγμῶν. Ἔτσι, ἡ Σύνοδος αὐτή ἦταν ἕνας «δῆμος μαρτύρων». Ἀπό τόν ἕναν ἔλειπε τό μάτι, ἀπό τόν ἄλλον τό χέρι, στόν τρίτο ὑπῆρχαν οἱ πληγές στό σῶμα: «Δῆμος μαρτύρων», λοιπόν, ἡ Σύνοδος καί «τραυματίαι τοῦ θείου Νυμφίου» οἱ ἅγιοι Πατέρες. Γι’ αὐτό ὁμολόγησαν ὀρθοδόξως. Ἔχοντας ὑποστῆ τό μαρτύριο ἔδωσαν στήν συνέχεια τήν μαρτυρία τῆς ὀρθοδόξου πίστεως.
Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ ὀρθόδοξη θεολογία εἶναι ἐμπειρική καί ὄχι στοχαστική, εἶναι ἔκφραση ἀσκήσεως καί ἐμπειρίας καί ὄχι καρπός διανοήσεως. Κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο οἱ Πατέρες θεολογοῦσαν «ἁλιευτικῶς, ἀλλ’ οὐκ ἀριστοτελικῶς· πνευματικῶς, ἀλλ’ οὐ κακοπραγμονικῶς· ἐκκλησιαστικῶς, ἀλλ’ οὐκ ἀγοραίως· ὠφελίμως, ἀλλ’ οὐκ ἐπιδεικτικῶς». Καί κατά τόν εὔστοχο ὁρισμό τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, οἱ ἅγιοι εἶναι «πάσχοντες τά θεῖα καί οὐ διανοούμενοι».
2. Αὐτό μᾶς δείχνει τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ ὀρθόδοξη πίστη.
Ἄν διαβάσουμε τόν ὕμνο τῆς πίστεως, πού περιέχεται στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, θά δοῦμε ὅτι εἶναι ἐμπειρική καί ὄχι διανοητική. Γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «οἳ (ἅγιοι πάντες) διά πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας, εἰργάσαντο δικαιοσύνην, ἐπέτυχον ἐπαγγελιῶν, ἔφραξαν στόματα λεόντων, ἔσβεσαν δύναμιν πυρός, ἔφυγον στόματα μαχαίρας, ἐνεδυναμώθησαν ἀπό ἀσθενείας, ἐγενήθησαν ἰσχυροί ἐν πολέμῳ» (Ἑβρ. ια΄, 33-34).
Αὐτή ἡ πίστη πού νικᾶ τά βασίλεια, πού φράσσει τά στόματα τῶν λιονταριῶν, σβήνει τήν φωτιά κλπ. δέν εἶναι διανοητική, ἀλλά ἐμπειρική, χαρισματική. Δέν νίκησαν οἱ ἅγιοι τόν διάβολο καί τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου μέ τήν μελέτη, τούς στοχασμούς, ἀλλά μέ τήν ζωή τοῦ Χριστοῦ πού εἶχαν μέσα τους ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι καί τούς ἐνδυνάμωνε. Μέ αὐτήν τήν πίστη ὁ ἅγιος Σπυρίδων ἔκανε θαύματα.
Εἶναι σημαντικά τά ὅσα λέγει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητης γιά τό θέμα αὐτό. Μιλώντας γιά τήν πίστη δίνει ἕναν θαυμάσιο ὁρισμό, ὅτι ἡ πίστη εἶναι δύναμη σχετική καί σχέση δραστική «τῆς ὑπέρ φύσιν ἀμέσου τοῦ πιστεύοντος πρός τόν πιστευόμενον Θεόν τελείας ἑνώσεως», δηλαδή εἶναι ἕνωση τελεία ὑπέρ φύση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Οἱ ἅγιοι ἔχουν τήν κοινωνία μέ τόν Θεό καί ἐμεῖς ἀκολουθοῦμε τήν πίστη τῶν Θεοφόρων Ἁγίων.
Ἐπίσης ὁ ἴδιος κάνει λόγο γι’ αὐτήν τήν πίστη πού εἶναι ἀνόθευτη, καί δέν ἀναμειγνύεται μέ ἄλλες ξένες ἰδέες: «Ὁ τήν εἰς Χριστόν πίστιν ἀνόθευτον ἔχων, πάντα τά θεῖα χαρίσματα συλλήβδην ἔχει ἐν ἑαυτῷ». Χωρίς τήν ἀνόθευτη πίστη δέν μπορεῖ κανείς νά δώση τήν μαρτυρία-ὁμολογία, δέν ἔχει ἄλλα χαρίσματα, καί δέν μπορεῖ νά σωθῆ.
Γι’ αὐτό συνιστᾶ ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής: «Φυλάξωμεν τό μέγα καί πρῶτον τῆς σωτηρίας ἡμῶν φάρμακον· τήν καλήν λέγω τῆς πίστεως κληρονομίαν· ὁμολογοῦντες ψυχῇ τε καί στόματι μετά παρρησίας, ὡς οἱ πατέρες ἡμῶν ἐδίδαξαν». Ἄν δοῦμε προσεκτικότερα τό χωρίο αὐτό θά διαπιστώσουμε ὅτι ἡ πίστη εἶναι τό πρῶτο φάρμακο τῆς σωτηρίας· ἡ πίστη εἶναι καλή κληρονομία, τήν ὁποία παραλαμβάνουμε ἀπό τούς προηγουμένους Πατέρας· πρέπει νά φυλάξουμε αὐτό τό φάρμακο γιά νά θεραπευθοῦμε· καί πρέπει νά τήν ὁμολογοῦμε μέ τήν ψυχή καί τό σῶμα, μέ τόλμη-παρρησία, ὅπως ἔκαναν καί μᾶς δίδαξαν οἱ Πατέρες μας.
Ἀντίθετα, κατά τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, ἡ ἀνάμειξη τῆς πίστεως τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων, μέ τίς ἀπόψεις τῶν ἑτεροδόξων πού θεολογοῦν μέ τόν στοχασμό, εἶναι προδοσία τῆς πίστεως. Γράφει: «Πρόδοσις γάρ ἐστί ἡ τῆς εὐσεβοῦς αὐτοῦ τε καί περί αὐτοῦ (δηλ. τοῦ Χριστοῦ) δόξης παραλλαγή, τῇ προσλήψει τῆς τῶν ἑτεροδόξων ὁμολογίας καί διδαχῆς ἀπεμπολοῦσα αὐτόν, εἰς ἀναίρεσιν τῆς ἐξ ἡμῶν παναγίας αὐτοῦ σαρκός».
Ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Αὐτήν την ζῶσα πίστη εἶχε ὁ ἅγιος Σπυρίδων, αὐτήν ὁμολογοῦσε, μέ αὐτήν ἔκανε θαύματα, αὐτή τόν ἔκανε ἅγιο, αὐτή ἡ πίστη ἔκανε τό σῶμα του ἱερό λείψανο, αὐτή τόν ἀνέδειξε μέσα στήν Ἐκκλησία καί τόν τιμοῦμε ὡς ἅγιο. Καί καλούμαστε νά ζήσουμε τήν πίστη ὡς ζωή, ὡς κοινωνία μέ τόν Θεό. Ὁ κόσμος χόρτασε ἀπό λόγια, ἀπό ἀκατάσχετο θεολογικό βερμπαλισμό, θέλει ἀνθρώπους πυρπολουμένους ἀπό αὐτήν την ζῶσα πίστη, γιά νά νικηθοῦν ὅλα τά πνεύματα τῆς πονηρίας.
Βεβαίως, ζοῦμε σέ περίοδο οἰκονομικῆς κρίσεως, γιά τήν ὑπέρβαση τῆς ὁποίας ἀγωνίζονται οἱ πολιτικοί ἄρχοντες, ἀλλά ὑπάρχει καί μιά ἄλλη κρίση, ἡ κρίση τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, ἡ νόθευση τῆς ἀλήθειας, ἡ ἐκκοσμίκευση στήν Ἐκκλησία καί στήν θεολογία. Σήμερα, ὑπονομεύεται αὐτή ἡ ἴδια ἡ ἀληθινή πίστη, ἡ ἴδια ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας, αὐτή πού ἀναδεικνύει τούς ἁγίους.
Ἀλλά εἶναι ἐπίκαιρος ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ: «πλήν ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἐλθών ἆρα εὐρήσει τήν πίστιν ἐπί τῆς γῆς;» (Λουκ. ιη΄ 8). Θά βρῆ Ναούς, οἰκοδομές, πνευματικά κέντρα, ἀλλά θά βρῆ τήν ζωντανή πίστη πού εἶχε ὁ ἅγιος Σπυρίδων καί ἔκανε θαύματα;
Καί θέλω νά εὐχαριστήσω τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πειραιῶς κ. Σεραφείμ, ἀγαπητό ἐν Χριστῷ ἀδελφό, πού μέ ἐκάλεσε, μαζί μέ τόν Σεβ. Μητροπολίτη Κηφισίας κ. Κύριλλο, νά ἔλθουμε στήν ἑορτή τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος καί μοῦ ἔδωσε τήν χαρά νά ἐπικοινωνήσω μαζί σας. Εἶναι ἀγαπητός ἀδελφός, γιατί, πέρα ἀπό τό φιλανθρωπικό ἔργο πού ἐπιτελεῖ στήν Ἱερά Μητρόπολή του, ὁμολογεῖ τήν πίστη τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων, τήν πίστη τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καί τό κάνει μέ τόλμη καί παρρησία.
Εὔχομαι ὁ Θεός, διά πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος, νά μᾶς δίνη δύναμη, ὥστε νά εἴμαστε καλοί μαθητές τοῦ Χριστοῦ καί τῶν Ἁγίων καί νά ἀγωνιζόμαστε γιά τήν Ἀλήθεια, σέ μιά ἐποχή ψεύδους καί πνευματικῆς συγχύσεως. Ἀμήν.–
