Νέα Μονή της Χίου
Ο μητροπολίτης Χίου Παντελεήμων Φωστίνης, ενδιαφέρθηκε ενεργά για την ανασυγκρότηση της Νέας Μονής κατά την περίοδο 1947-1962. Για την αντιμετώπιση της ελλείψεως μοναχών, μετέτρεψε τη μονή από ανδρική σε γυναικεία.
Η Νέα Μονή της Χίου είναι ένα παλαιό ιστορικό μοναστήρι, που ιδρύθηκε το 1042 μ.Χ. και είναι γνωστό παγκοσμίως για τα εξαιρετικής τέχνης ψηφιδωτά του. Εορτάζει κατά την απόδοση της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (23 Αυγούστου). Το 1990 ανακηρύχθηκε μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Βρίσκεται στο κέντρο του νησιού, σε οδική απόσταση 12 χιλιομέτρων από την πόλη της Χίου. Κατά το πρώτο μισό του 11ου αιώνα μ.Χ. ασκήτευαν σε μια σπηλιά στο Προβάτειο όρος τρεις μοναχοί, ο Νικήτας, ο Ιωάννης και ο Ιωσήφ, που ήρθε αργότερα κοντά στους δύο πρώτους. Μια νύχτα του 1034, είδαν, κατά την παράδοση, από το ασκηταριό τους, ένα φως μέσα στο δάσος, που έμεινε ορατό, ακίνητο στην ίδια θέση, για αρκετές νύχτες. Σκέφθηκαν ότι ήταν θεϊκό σημάδι και προσπάθησαν να το προσεγγίσουν, αλλά η βλάστηση ήταν πολύ πυκνή. Μετά από σκέψη, άναψαν φωτιά για να καθαρίσουν την περιοχή, οπότε όταν αυτή έσβησε, αντίκρισαν μια μυρτιά (μερσινιά στο χιακό ιδίωμα), που είχε μείνει ανέπαφη από τη φωτιά και πάνω στα κλαδιά της μια εικόνα της Παναγιάς. Οι μοναχοί την πήραν και τη μετέφεραν στην πνιγηρή και σκοτεινή σπηλιά τους. Η εικόνα, όμως, έφευγε μόνη της θαυματουργικά και επέστρεφε στην αρχική τοποθεσία. Αυτό ανάγκασε τους τρεις μοναχούς να χτίσουν μόνοι τους ένα μικρό ναό της Θεοτόκου στην ακριβή θέση που ανακαλύφθηκε η εικόνα της, και για να μην την αφήσουν μόνη, έφτιαξαν κι αυτοί τα κελιά τους και μετακόμισαν εκεί.
Παρά το γεγονός ότι λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς περί το 1300, η Νέα Μονή έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή της κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο, οπότε έφθασε να έχει περί τους χίλιους μοναχούς. Από το 1346 και μετά, οπότε η Χίος είχε καταληφθεί από τους Γενουάτες, η Νέα Μονή έχασε πολλά από αυτά τα κτήματα. Αντιθέτως, οι Οθωμανοί σεβάσθηκαν τα προνόμιά της, στα πλαίσια και του ειδικού καθεστώτος που έχαιρε η Χίος κατά την Τουρκοκρατία.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, μια πλούσια Τουρκάλα αποφάσισε να επισκεφθεί το μοναστήρι, παρά την απαγόρευση εισόδου γυναικών σε αυτό. Στο δρόμο όμως την πληροφόρησαν ότι στον πύργο που έμενε είχε ξεσπάσει μεγάλη φωτιά. Τούτο το απέδωσε σε τιμωρία της Θεοτόκου, επειδή είχε κατά νου να παραβεί το άβατο, οπότε την παρεκάλεσε να της σώσει τα πολύτιμα πράγματά της, τάζοντάς της βαρύτιμο χρυσοκέντητο ύφασμα. Επιστρέφοντας στον πύργο της, βρήκε μόνο το δωμάτιό της σωσμένο από τη φωτιά, οπότε δώρισε στη Μονή το χρυσοκέντητο ύφασμα που είχε κάνει τάμα. Μέχρι σήμερα, η περιοχή στα νότια της πόλης της Χίου όπου βρισκόταν ο πύργος ονομάζεται «Καμμένος Πύργος».
Σχεδόν όλα χάθηκαν κατά τις δύο μεγάλες καταστροφές που έπληξαν τη Χίο κατά τον 19ο αιώνα. Η μία ήταν ανθρωπογενής (η Σφαγή της Χίου του 1822), ενώ η άλλη φυσική (ο σεισμός του 1881).
Στις σφαγές του 1822, χιλιάδες γυναικόπαιδα έτρεξαν να σωθούν στα πιο ψηλά και οχυρωμένα μέρη, όπως ήταν ο Άγιος Μηνάς, ο Ανάβατος και η Νέα Μονή. Αλλά «1.800 Τούρκοι κατευθύνθηκαν προς τα εκεί, σέρνοντας ακόμα και κανόνια εναντίον άοπλων μοναχών. Αφού έσφαξαν όλους τους μοναχούς, λεηλάτησαν μεθοδικώς τα πάντα, παίρνοντας για δούλους τα γυναικόπαιδα και τελικά έβαλαν φωτιά και έκαψαν τη Μονή. Μόνο το «άφλεκτο» εικόνισμα της Παναγίας βρέθηκε λίγο μόνο σχισμένο στο κέντρο και λίγο καμμένο στην κορυφή. Σε αυτή την καταστροφή χάθηκε και η λάρνακα από πορφυρίτη λίθο που περιείχε τα λείψανα των τριών ιδρυτών πατέρων, Νικήτα, Ιωάννη και Ιωσήφ (μόνο η κάρα του ενός ξαναβρέθηκε, άγνωστο ποιου). Ο ναός κάηκε και πάλι το 1828 από τους Τούρκους.
Ο σεισμός στις 22 Μαρτίου του 1881 συμπλήρωσε την καταστροφή, γκρεμίζοντας τον τρούλο και το μεγαλύτερο μέρος του ναού, και χαλώντας τα περισσότερα ψηφιδωτά.
Ο μητροπολίτης Χίου Παντελεήμων Φωστίνης, ενδιαφέρθηκε ενεργά για την ανασυγκρότηση της Νέας Μονής κατά την περίοδο 1947-1962. Για την αντιμετώπιση της ελλείψεως μοναχών, μετέτρεψε τη μονή από ανδρική σε γυναικεία.
