Ο Ορθόδοξος κόσμος αποχαιρετά τον Γέροντα Μητροπολίτη Περγάμου κυρό Ιωάννη Ζηζιούλα
Η πληθωρική και αξιοσημείωτη εργογραφία του χαρακτηρίζεται από τη θεολογική του σύνθεση, που επιχείρησε με κεντρικούς ερμηνευτικούς άξονες τη θεία Ευχαριστία, το λειτούργημα του επισκόπου και την οντολογία του προσώπου, επιχειρώντας, παράλληλα, να ανοίξει δρόμους συνάντησης και διαλόγου της εκκλησιαστικής πίστεως με το σύγχρονο άνθρωπο και τον πολιτισμό του
Του Αναστασίου Μαρίνη, θεολόγου
Ο Ορθόδοξος κόσμος πενθεί από εχθές τον μακαριστό Γέροντα Μητροπολίτη Περγάμου κυρό Ιωάννη Ζηζιούλα, ο οποίος, εχθές, Πέμπτη, 2 Φεβρουαρίου 2023, εκοιμήθη στο Σισμανόγλειο νοσοκομείο όπου και νοσηλευόταν, σε ηλικία 92 χρόνων.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στην αναγγελία της κοιμήσεως του Γέροντος Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννη, προέβη στην ακόλουθη Ανακοίνωση και, μεταξύ άλλων, τόνισε:
Τιμᾶται ὁ Ἱεράρχης, ὁ Ἀκαδημαϊκός, ὁ διεθνοῦς κύρους καὶ παγκοσμίου ἀκτινοβολίας καθηγητής, ὁ ὁποῖος δεσπόζει κατὰ τὰς τελευταίας δεκαετίας εἰς τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὴν θεολογίαν, εἰς τὸν χῶρον τοῦ πνεύματος καὶ τοῦ πολιτισμοῦ. Ὁ Ἱερώτατος Μητροπολίτης Περγάμου Ἰωάννης ἀναγνωρίζεται ὡς ὁ ἐπιτελέσας ἕνα πραγματικὸν πνευματικὸν ἄθλον κορυφαῖος ὀρθόδοξος θεολόγος, ὁ ὁποῖος ἐχάρισεν οὐχὶ μόνον εἰς τὴν Ὀρθοδοξίαν ἀλλὰ εἰς σύμπαντα τὸν χριστιανικὸν κόσμον μίαν ἐντυπωσιακὴν θεολογικὴν σύνθεσιν, ἐπὶ τῆς βάσεως τῆς εὐχαριστιακῆς ἐκκλησιολογίας. Τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ εἰκοστὸς αἰὼν ἐχαρακτηρίσθη ὡς «ὁ αἰὼν τῆς Ἐκκλησιολογίας» ὀφείλεται μεγάλως εἰς τὴν συμβολήν του.
Εἰς μίαν ἐποχὴν σημαντικῶν ἐσωτερικῶν καὶ ἐξωτερικῶν προκλήσεων διὰ τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, ὁ Ἱερώτατος Μητροπολίτης Περγάμου Ἰωάννης συνέβαλε καθοριστικῶς, ὥστε ἡ ὀρθόδοξος θεολογία νὰ λειτουργήσῃ ὡς θεολογία ἐν διαλόγῳ, ἀποδεικνύων μάλιστα ὅτι ἡ καθ’ ἡμᾶς θεολογία δύναται μετ᾿ ὑπευθυνότητος νὰ διαλεχθῇ πρὸς τὸν σύγχρονον κόσμον, πρὸς τὴν ἐπιστήμην καὶ τὸν πολιτισμόν, παραμένουσα πιστὴ εἰς τὴν Παράδοσιν τῶν Πατέρων. Ἡ θεολογία τοῦ τιμωμένου εἶναι ἐκκλησιαστικὴ θεολογία, ἡ ὁποία συνδυάζει τὴν παραδοσιακότητα πρὸς τὴν ἐπικαιρότητα. Πρόκειται διὰ βαθυστόχαστον, διεισδυτικὸν καὶ γλαφυρὸν θεολογικὸν λόγον, ὁ ὁποῖος ἔχει ἐντυπωσιακὴν ἀπήχησιν, ἀφοῦ ἑρμηνεύει τὸ δόγμα ἐν σχέσει πρὸς τὰ θεμελιώδη προβλήματα τοῦ ἀνθρωπίνου εἶναι καὶ τοῦ κόσμου καὶ ἐγγίζει τὰς ὑπαρξιακὰς χορδὰς τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου, ἀπαντῶν εἰς τὰ ἀγωνιώδη ἐρωτήματά του, τὰ ὁποῖα δὲν ἀπήντησεν ἀλλὰ οὔτε καὶ ἐξηφάνισεν ἡ πρόοδος τῶν ἐπιστημῶν καὶ τῆς τεχνολογίας καὶ ἡ ραγδαία οἰκονομικὴ ἀνάπτυξις.
Ὁ τιμώμενος Ἱεράρχης συνέβαλε καθοριστικῶς, ὥστε νὰ ὑπερβῇ ὁ δυτικὸς χριστιανισμὸς τὸ στερεότυπον ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία εἶναι χῶρος ἀγόνου παραδοσιοκρατίας καὶ ἐσωστρεφείας καὶ νὰ ἀνακαλύψῃ τοὺς θησαυροὺς τῆς ζώσης ὀρθοδόξου Παραδόσεως, τὴν Τριαδικὴν Θεολογίαν τῶν μεγάλων Ἑλλήνων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, τὴν πατερικὴν θεώρησιν τοῦ προσώπου ὡς γεγονότος σχέσεως, τὴν ἀλήθειαν ὡς κοινωνίαν, τὴν Θείαν Εὐχαριστίαν ὡς ταυτότητα τῆς Ἐκκλησίας καὶ ὡς εἰκόνα τῶν Ἐσχάτων, τὸν κεντρικὸν ρόλον τοῦ ἐπισκόπου ὡς προεστῶτος τῆς εὐχαριστιακῆς συνάξεως τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας καὶ ὡς ἐγγυητοῦ τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας, τὸν ἄνθρωπον ὡς «ἱερέα» καὶ «οἰκονόμον» τῆς δημιουργίας, τὸ ἀσκητικὸν ἦθος τῆς Ὀρθοδοξίας ὡς παρακαταθήκην ζωῆς καὶ ὡς ἐλπίδα διὰ τὸν σύγχρονον ἄνθρωπον καὶ τὸν κόσμον. Κατέδειξε τοῖς πᾶσι τὴν καθοριστικὴν σημασίαν τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καὶ θεολογίας διὰ τὸν ἄνθρωπον καὶ τὴν κοινωνίαν, τὸν πολιτισμὸν καὶ τοὺς πολιτισμούς, τὰς ἀνθρωπιστι-κὰς καὶ φυσικὰς ἐπιστήμας, διὰ τὴν ἀντιμετώπισιν τῆς οἰκολογικῆς κρίσεως καὶ τὴν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος, διὰ τὸν διάλογον μὲ τὴν φιλοσοφίαν.
Ὁ τιμώμενος ἀνήκει ἀπὸ τὸ 1986, ἤδη ἐπὶ εἰκοσιπενταετίαν ὅλην, εἰς τὴν χορείαν τῶν ἀρχιερέων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, τὸν ὁποῖον διακονεῖ εὐόρκως, ἐκκλησιοπρεπῶς καὶ ἀποτελεσματικῶς. Ἀποτελεῖ τὸν στιβαρὸν θεολογικὸν βραχίονα τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἐνεπιστεύθη εἰς τὸν ἀγλαὸν ἐπίσκοπον καὶ θεολόγον της τὸν χειρισμὸν καὶ τὴν διεκπεραίωσιν ὑψίστης σημασίας ἐκκλησιαστικῶν ὑποθέσεων εἰς ὅλον τὸ πλέγμα τῶν εὐθυνῶν καὶ τῶν δράσεών της, ἀνέθεσεν εἰς αὐτὸν δυσκόλους ἀποστολάς, προεδρείας καὶ διαπραγματεύσεις. Τὸ ἔτος 2000 ὡρίσθη, συνοδικῇ ἀποφάσει, Διευθυντὴς τοῦ νεοτεύκτου Γραφείου Ἐκπροσωπήσεως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐν Ἀθήναις.
Ἡ Ἐκκλησία καὶ ἡ Θεολογία ὀφείλουν πολλὰ εἰς τὸν Ἱερώτατον Μητροπολίτην Περγάμου Ἰωάννην. Ἡ ἀνακήρυξίς του εἰς Ἑταῖρον τῆς ὑμετέρας Ἀκαδημίας Θεολογικῶν Σπουδῶν ἀποτελεῖ σταθμὸν εἰς τὴν πορείαν της καὶ παρακαταθήκην δεσμευτικὴν διὰ τὴν ταυτότητά της. Τιμᾶται ὑφ’ ὑμῶν ὁ ἤδη τετιμημένος ὑπὸ πανεπιστημίων, διὰ τῶν τίτλων τοῦ καθηγητοῦ, τοῦ ἐπισκέπτου καθηγητοῦ καὶ τοῦ ἐπιτίμου διδάκτορος, ὁ ἀνεγνωρισμένος ὡς αὐθεντικὸς ἐκφραστὴς τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως ἀπὸ Ἐκκλησίας καὶ οἰκουμενικοὺς ὀργανισμούς, ὁ περιζήτητος ὁμιλητὴς καὶ συζητητής, ὁ ἐρευνητὴς καὶ ἀκαδημαϊκὸς διδάσκαλος, διὰ τὸ ἔργον τοῦ ὁποίου ἔχουν ἤδη ἐκπονηθῆ δεκάδες διδακτορικῶν διατριβῶν καὶ μελετῶν. Εἶναι χαρακτηριστικὸν ὅτι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Καντουαρίας Rowan Williams, προλογίζων τὸ ἀξιολογώτατον βιβλίον τοῦ τιμωμένου «Κοινωνία καὶ ἑτερότητα» (Communion and Otherness), σημειώνει ὅτι τὸ ἔργον τοῦτο ἀποτελεῖ πρόσκλησιν διὰ τοὺς ἀναγνώστας «νὰ ἀνακαλύψουν ἐκ νέου τὸν Χριστιανισμὸν ἐν τῇ δαψιλεστάτῃ παραδοσιακῇ αὐτοῦ μορφῇ».
Παράλληλα, ο Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος, τονίζει: «Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ορθοδόξους θεολόγους και στοχαστές των ημερών μας, με οικουμενική εκκλησιαστική ακτινοβολία και αναμφίβολη ακαδημαϊκή αναγνώριση. Γεννημένος στο Καταφύγιο Κοζάνης (1931), θα σπουδάσει θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Harvard University (Η.Π.Α.), ενώ θα εκπονήσει διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα την εκκλησιολογία των τριών πρώτων αιώνων. Σύντομα θα εμπλακεί στην Οικουμενική Κίνηση (Τμήμα «Πίστις και Τάξις»), ενώ από το 1970 έως και τα μέσα της δεκαετίας του ’90 θα κληθεί να διδάξει δογματική και συστηματική θεολογία στα Πανεπιστήμια του Εδιμβούργου, της Γλασκώβης και στο King’s College του Λονδίνου, κλείνοντας τη σταδιοδρομία του ως τακτικός καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1998).».
Το δε Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας του ΑΠΘ, απέναντι στον καθηγητή, δάσκαλο και σεμνό Ιεράρχη, συμπληρώνει: «Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης, ένας από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους ορθοδόξους θεολόγους των ημερών μας, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, με πλούσιο εκπαιδευτικό έργο σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού, υπήρξε Καθηγητής του Τμήματός μας (1984-1998) συμβάλλοντας με το κύρος, την αδιαμφισβήτητη διεθνή αναγνώριση και την εν γένει ακαδημαϊκή του δραστηριότητα στην περαιτέρω προβολή και αναβάθμιση των θεολογικών σπουδών στο σύγχρονο διορθόδοξο και διαχριστιανικό περιβάλλον. Ως Καθηγητής του Τμήματος έφυγε ως λαϊκός τον Ιούνιο του 1986 και επέστρεψε λίγες ημέρες αργότερα ως Μητροπολίτης Περγάμου».
Επιπρόσθετα, ως προς την αξιοσημείωτη εργογραφική του δραστηριότητα, τονίζει: «Η πληθωρική και αξιοσημείωτη εργογραφία του χαρακτηρίζεται από τη θεολογική του σύνθεση, που επιχείρησε με κεντρικούς ερμηνευτικούς άξονες τη θεία Ευχαριστία, το λειτούργημα του επισκόπου και την οντολογία του προσώπου, επιχειρώντας, παράλληλα, να ανοίξει δρόμους συνάντησης και διαλόγου της εκκλησιαστικής πίστεως με το σύγχρονο άνθρωπο και τον πολιτισμό του».
