Με τον όρο «Αποστολικοί Πατέρες» αναφερόμαστε στους πατέρες εκείνους που ήταν χρονικά άμεσοι διάδοχοι των Αγίων Αποστόλων, πολλοί εκ των οποίων υπήρξαν και μαθητές τους. Το έργο τους σημαντικό και ποικίλο: ποιμαντικό, αντιαιρετικό, διδακτικό, συγγραφικό, φωτιστικό, διοικητικό. Γι᾿ αυτό και τα περισσότερα από τα συγγράμματα των Αποστολικών πατέρων είναι έργα των ειδικών περιστάσεων της εποχής, περισσότερο δηλαδή «μέσα» επικοινωνίας των Εκκλησιών ή εκπροσώπων των Εκκλησιών των πρώτων χριστιανικών χρόνων.
Αρχικά, επειδή τα έργα αυτά βοήθησαν την Εκκλησία να τακτοποιήσει έριδες και δυσκολίες που δημιουργούνταν, οι πιστοί τα σέβονταν τόσο πολύ, ώστε πολλές φορές να αναγιγνώσκουν τα έργα αυτά στις λατρευτικές συναθροίσεις. Αργότερα, αυτό ατόνησε και εγκαταλείφθηκε παντελώς.
Οι σημαντικότεροι Αποστολικοί Πατέρες είναι:
- Επιστολή Βαρνἀβα: Πρόκειται για δοκίμιο της εποχής που εξαίρει την πνευματικότητα της λατρείας και κηρύσσει την κατάργηση του ιουδαϊκού τελετουργικού νόμου. Δεν εγράφη υπό του Βαρνάβα, αλλά, πιθανότατα, από κάποιον μαθητή του στην Αίγυπτο, στα τέλη του Α΄ αιὠνα.
- Ερμάς: Ως προφήτης της μετανοίας και βαθύς ψυχολόγος, ο Ερμάς, δούλος αρχικά και μετά πλούσιος έμπορος με σύζυγο και τέκνα, στο σύγγραμμά του αναφέρεται σε περιπέτειες από την ζωή του. Με τίτλο «Ποιμήν», τονίζει στο έργο του την ανάγκη επικράτησης της μετανοίας και την επιστροφή στην παλαιά αγνότητα του βίου.
- Κλήμης Ρώμης: Η Α΄ Επιστολή, κατά την Παράδοση, εγρἀφη από τον Κλήμεντα, Επίσκοπο Ρώμης και στόχο ἐχει να συνδράμει στην επικράτηση της ειρήνης, που εκείνη τη εποχή είχε διασαλευθεί στην Κόρινθο. Υπάρχει και η Β΄ Επιστολή Κλήμεντος, που έχει διάφορο περιεχόμενο της πρώτης.
- Ιγνάτιος Θεοφόρος (50-113 μ.Χ.): Σώζονται σήμερα επτά Επιστολές, που ο Άγιος έγραψε στη Σμύρνη και στην Τρωάδα και, χωρίς λογοτεχνική λεπτότητα, αναφέρονται στην ενότητα της Εκκλησίας.
- Πολύκαρπος Σμύρνης (82-168 μ.Χ.): Σώζεται μια Επιστολή προς Φιληππησίους που αποτελείται από δύο μικρότερες και αναφέρεται σε πρακτικά και ηθικά ζητήματα της εποχής.
- Παπίας Ιεραπόλεως: Συνέγραψε το «Λογίων Κυριακών Εξηγήσεις» και δίδει έμφαση περισσότερο στην Παράδοση της Εκκλησίας και στους λόγους των πρεσβυτέρων.
Πηγή: Κιβωτός της Ορθοδοξίας