Βήμα-βήμα επιστρέφει η ενότητα στα Βαλκάνια
Στα 1967, η Εκκλησία των Σκοπίων αποσχιματίσθηκε από το Πατριαρχείο της Σερβίας και αυτοκηρύχθηκε Αυτοκέφαλη με τον τίτλο «Μακεδονική Ορθοδοξη Εκκλησία» (ΜΟΕ). Αρκετά χρόνια μετά, μόλις στα 2009, συμπεριέλαβε στον ήδη υπάρχοντα τίτλο της την προσθήκη «Αρχιεπισκοπή Αχρίδος» («Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία – Αρχιεπισκοπή Αχρίδος»), πλην, όμως, δεν έτυχε της εκκλησιαστικής αναγνωρίσεως από καμία Εκκλησία στην ορθόδοξη κοινότητα.
Του Αναστασίου Μαρίνη, θεολόγου
Το Σάββατο 21 Μαΐου 2022, ο Ηγούμενος της Μονής Εσφιγμένου του Αγίου Όρους, Αρχιμ. Βαρθολομαίος, συνοδευόμενος από αγιορείτες μοναχούς και από τον ηγούμενο της Μονής Αγίων Αναργύρων Τσερνογκόρσκι, αρχιμ. Νικάνωρ, από την Εκκλησία της Βουλγαρίας, επισκέφθηκε τη Μονή Τιμίου Προδρόμου Μπίγκορσκι, που ανήκει στη δικαιοδοσία της Αρχιεπισκοπής Αχριδος.
Πρὀκειται για μια ιστορικής σημασίας επίσκεψη, καθώς ο Αρχιμ. Βαρθολομαίος και η συνοδία του, είναι η πρώτη αγιορείτκη αδελφότητα που έρχεται και επισφραγίζει στην πράξη την «ευχαριστιακή» ενότητα, που αποφάσισε το Οικουμενικό Πατριαρχείο για την Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, στην Πατριαρχικής Σύνοδο της από 9ης Μαΐου 2022.
Ο Ηγούμενος της Εσφιγμένου, αφού έτυχε θερμής και συγκινητικής υποδοχής από τους μοναχούς της Μονής των Αγίων Αναργύρων, αναφέρθηκε σε αυτή την ιδιαίτερη χαρά, τονίζοντας, μεταξύ άλλων: «Σήμερα έγινε η πρώτη επίσκεψη αγιορειτών στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδος. Η χαρά και η συγκίνηση ήταν μεγάλη για όλους και αισθητή ήταν η παρουσία της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, διότι όπου ενότητα και αγάπη εκεί είναι και ο Χριστός! Τη στιγμή που κάποιοι χρησιμοποιούν στρεβλώς μια καρικατούρα δήθεν ορθόδοξης πίστης για το «διαίρει και βασίλευε» και για να οδηγήσουν την γη σε πυρηνικό ολοκαύτωμα, η Αγία Εκκλησία μας ενώνει τους λαούς, αντιστέκεται στον όλεθρο που κάποιοι σχεδιάζουν και φέρνει ειρήνη».
Λίγες ημέρες πριν, είχε προηγηθεί το Συλλείτουργο των Προκαθημένων Σερβίας και Σκοπίων στον ιερό ναό του Αγίου Σάββα, στο Βελιγράδι, συλλείτουργο που σύντομα θα πραγματοποιηθεί και στην Αχρίδα. Ταυτόχρονα, ανήμερα της Πεντηκοστής ή την επομένη, του Αγίου Πνεύματος, Οικουμενικός Πατριάρχης και Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος θα συλλειτουργήσουν μαζί στο Φανάρι, επισφραγίζοντας την επιστροφή της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος στην εκκλησιαστική και ευχαριστιακή ενότητα.
Υπενθυμίζεται ότι στα 1967, η Εκκλησία των Σκοπίων αποσχιματίσθηκε από το Πατριαρχείο της Σερβίας και αυτοκηρύχθηκε Αυτοκέφαλη με τον τίτλο «Μακεδονική Ορθοδοξη Εκκλησία» (ΜΟΕ). Αρκετά χρόνια μετά, μόλις στα 2009, συμπεριέλαβε στον ήδη υπάρχοντα τίτλο της την προσθήκη «Αρχιεπισκοπή Αχρίδος» («Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία – Αρχιεπισκοπή Αχρίδος»), πλην, όμως, δεν έτυχε της εκκλησιαστικής αναγνωρίσεως από καμία Εκκλησία στην ορθόδοξη κοινότητα.
Η ιστορική απόφαση του Φαναρίου να αναγνωρίσει την Εκκλησία των Σκοπίων και να επουλώσει μια πληγή 55 χρόνων, πέραν του γεγονότος ότι επαναφέρει την πρώην σχισματική Εκκλησία στην κανονικότητα, αποδεικνύει στην πράξη τον ηγετικό του ρόλο και την ιδιαιτερότητά του να δύναται να προβεί στην έκδοση Τόμου Αυτοκεφαλίας σε Εκκλησίες που ανήκουν στην πατριαρχική του δικαιοδοσία.
Αυτή βέβαια, η απόφαση, καλείται να επισφραγιστεί στην πράξη, ώστε η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος να αναγνωριστεί και από τις άλλες Εκκλησίες και τα Πατριαρχεία, κάτι που, τηρουμένων των συνθηκών που επικρατούν σήμερα στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων, δε θεωρείται εύκολο.
Το Πατριαρχείο της Σερβίας, αν και έσπευσε να χαιρετήσει την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, μίλησε για «Μακεδονική» Εκκλησία, προκαλώντας την οργή του Φαναρίου, η απόφαση του οποίου αποκλείει ευθαρσώς τον όρο «Μακεδονική» και αποδέχεται μόνο και αυστηρά αυτόν εντός των γεωγραφικών ορίων των Σκοπίων.
Την ίδια ώρα, το Πατριαρχείο Βουλγαρίας εκφράζει τη δυσπιστία του στο κατά πόσον μπορεί να εφαρμοστεί η απόφαση του Φαναρίου στην πράξη, καθώς, ως υποστηρίζει, η υιοθέτηση του όρου «Αρχιεπισκοπή Αχρίδος» από τους Σκοπιανούς, στην ουσία, κατακερματίζει και διαγράφει την όλη ιστορία και ύπαρξη της Εκκλησίας της Βουλγαρίας, ως πρώτη βουλγαρική Αρχιεπισκοπή Αχρίδος.
Η Μόσχα θεωρείται η πλέον χαμένη πλευρά των εξελίξεων, καθώς το πλήγμα στο γόητρό της, αρχής γενομένης από τη σύμπραξή της με τον πόλεμο στην Ουκρανία στο πλευρό του Πούτιν, όσο και από την αδυναμία της να «προλάβει» τα εκκλησιαστικά γεγονότα, είναι βαρύ και δείχνει να μένει απομονωμένη από το σύνολο του ορθόδοξου κόσμου.
Την ίδια ώρα, το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών παρακολουθεί με μεγάλο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, καθώς μια πιθανή υιοθέτηση του όρου «Μακεδονική» από την Εκκλησία των Σκοπίων, θα αποτελούσε την απαρχή δυσμενών εξελίξεων στις γεωπολιτικές και πολιτικές μεταλλάξεις και μεταβολές στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων με απρόσμενα αποτελέσματα. Άλλωστε, και η Εκκλησία της Ελλάδος, δεν πρόκειται να αποδεχθεί σε ευχαριστιακή ενότητα μια Εκκλησία με τον όρο «Μακεδονική», που, στην ουσία, αποδεκατίζει και υποκλέπτει την ιστορική παράδοση της ελληνικής πραγματικότητας και του ελληνικού Μακεδονικού Πολιτισμού.
Το επόμενο χρονικό διάστημα θα είναι κρίσιμο προκειμένου να επιτευχθεί η πολυπόθητη ενότητα στην ορθόδοξη κοινότητα, καθώς Σερβία, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο και Κόσοβο τελούν σε εύθραστες ισορροπίες μεταξύ τους και ο κίνδυνος κλιμάκωσης της έντασης είναι μεγάλος. Ένας κίνδυνος που, αν κυριαρχήσει, θα σημάνει και τη διαγραφή της εκκλησιαστικής ενοτητας στα Βαλκάνια, επιτρέποντας σε εθνικιστικές ομάδες και παρατάξεις να επιβληθούν στην περιοχή.
