Ο άγιος Γρηγόριος ο Ιερομάρτυρας γεννήθηκε στη Δημητσάνα της Αρκαδίας από πτωχούς αλλά ενάρετους γονείς οι οποίοι τον γαλούχησαν με τα νάματα της ορθόδοξης πίστης. Το 1767 μετέβη στη Σμύρνη, κοντά στο θείο του, τον εκκλησιάρχη Μελέτιο, παρακολουθώντας μαθήματα στην Ευαγγελική σχολή. Εν συνεχεία άκουσε μαθήματα φιλοσοφικής στη Πάτμο από τον Δανιήλ το κεραμέα. Ο πόθος του όμως για την μοναχική ζωή τον οδήγησε στη Μονή Στροφάδων όπου εκάρη μοναχός και μυήθηκε στη μοναχική άσκηση. Στη συνέχεια τον κάλεσε ο Μητροπολίτης Σμύρνης Προκόπιος και τον χειροτόνησε αρχιδιάκονό του. Όταν αργότερα ο άγιος Γρηγόριος χειροτονήθηκε πρεσβύτερος επέστρεψε στη Δημητσάνα και έδωσε 1500 γρόσια για τη στέγαση των απόρων φοιτητών. Στις 19 Αυγούστου 1785 εκλέχθηκε Oικουμενικός Πατριάρχης. Στο πατριαρχικό θρόνο ο άγιος Γρηγόριος παρέμεινε μέχρι το Δεκέμβριο του 1798 οπότε καθαιρέθηκε από την Πύλη, διότι θεωρήθηκε ανίκανος να διατηρήσει την υποταγή των χριστιανικών λαών κάτω από τον τουρκικό ζυγό και εξορίστηκε στο Άγιος Όρος. Το 1818 ο άγιος Γρηγόριος κλήθηκε για τρίτη φορά στον Οικουμενικό θρόνο όπου παρέμεινε μέχρι τις 10 Απριλίου 1821 ημέρα του Πάσχα όταν οι τούρκοι τον κρέμασαν στην Πύλη του πατριαρχείου. Στις 10.4.1921 ανακηρύχθηκε Άγιος από την Ι. Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Το δε λείψανό του ευρίσκεται στο Μητροπολιτικό Ναό των Αθηνών.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Δημητσάνης τὸν γόνον βυζαντίου τὸν πρόεδρον, καὶ τῆς Ἐκκλησίας ἁπάσης, γέρας θεῖον καὶ καύχημα. Γρηγόριον τιμήσωμεν πιστοί, ὡς Μάρτυρα Χριστοῦ πανευκλεῆ, ἶνα λάβωμεν πταισμάτων τὸν ἱλασμόν, παρὰ Θεοῦ κραυγάζοντες. Δόξα τῷ δεδωκότι σου ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐν εὐκλείᾳ οὐρανῶν, δοξασαντᾶ σε Ἅγιε.