O Άγιος Πολύευκτος ο νέος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και σε νεαρή ηλικία έγινε μοναχός. Όταν τον Απρίλιο του 956 απεβίωσε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Θεοφύλακτος, χειροτονήθηκε διάδοχος του.
Ο Άγιος Πολύευκτος ήταν κανόνας αρετής και ευσέβιας. Γι’ αυτό και δεν φοβήθηκε να ελέγξει τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά (963 – 969 μ.Χ.), όταν αυτός αποφάσισε να νυμφευθεί τη βασίλισσα Θεοφανώ, χήρα του αυτοκράτορα Ρωμανού του Β’ (959 – 963 μ.Χ.). Επειδή μάλιστα ο γάμος είχε τελεσθεί κρυφά από τον Άγιο, αυτός αρνήθηκε να δεχθεί τον βασιλιά στη Θεία Λειτουργία που έγινε στην Αγία Σόφια.
Όμως, στη συνέχεια ο Άγιος Πολύευκτος έδωσε τη συγχώρεση και τη συναίνεση του, για να οικονομήσει τα πράγματα και να μην οδηγήσει το κράτος σε χάος. Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς έπεσε θύμα άγριας δολοφονίας. Και η πράξη αυτή φαινόταν ακόμη πιο στυγερή, ένεκα του ότι συμμετείχε και την διευκόλυνε η βασίλισσα Θεοφανώ.
Ο Άγιος Πολύευκτος καταταράχθηκε για την τρομερή και ανοσία κακουργία. Όταν, λοιπόν, μετά από επτά μέρες από της αναρρήσεώς του στον αυτοκρατορικό θρόνο, ο Ιωάννης Α’ ο Τσιμισκής (969 – 976 μ.Χ.) προσήλθε στον ναό της Άγια Σόφιας, για να στεφθεί από τον Πατριάρχη, ο Άγιος δεν του επέτρεψε να εισέλθει στο ιερό και απαίτησε προηγουμένως να εκπληρωθούν υπό του βασιλέως τρεις όροι.
Ο πρώτος ήταν να εκδιωχθεί από τα ανάκτορα η Θεοφανώ. Ο δεύτερος όρος ήταν να υποδείξει και να τιμωρήσει τον αυτουργό του φόνου του Νικηφόρου Φωκά, και ο τρίτος όρος, να ανακαλέσει τα θεσπίσματα του Νικηφόρου Φωκά περί των εκκλησιαστικών πραγμάτων.
Έτσι, ο Άγιος Πολύευκτος εξασφάλισε στην εκκλησία την αληθινή ελευθερία και της έδωσε το δικαίωμα της ενέργειας κατά των υπερβάσεων των πολιτικών αρχόντων, όταν αυτές βλάπτουν την Εκκλησία και σφαγιάζουν τις παραδόσεις του λαού του θεού.
O Άγιος Πολύευκτος ήταν κάτοχος μεγάλης θεολογικής παιδείας και διακρινόταν για τη σεμνότητά του, το ήθος του, την εγκράτεια και αντικειμενικότητα του χαρακτήρα του. Το 957 βάπτισε στην Κωνσταντινούπολη την Ρωσίδα ηγεμονίδα Όλγα. Επί πατριαρχίας του εκτίσθησαν εις το Άγιος Όρος οι μονές Μεγ. Λαύρας Βατοπεδίου και Ιβήρων. Εκοιμήθη ειρηνικά στις 16 Ιανουαρίου του 970.