Η παρακάτω έκκληση, υπό την αιγίδα της Κρατικής Υπηρεσίας της Ουκρανίας για την Εθνοτική Πολιτική και την Ελευθερία της Συνείδησης, συνυπογράφεται από κληρικούς-εκπροσώπους των δύο Ορθόδοξων δικαιοδοσιών της Ουκρανίας, δηλαδή της (Αυτοκεφάλου) Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας (OCU) και της (υπό το Πατριαρχείο Μόσχας) Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (UOC), κατά την κοινή τους συνάντηση στην Αγία Σοφία του Κιέβου, στις 16 Φεβρουαρίου 2023. Παρατίθεται αυτολεξεί:
- Η ένοπλη επίθεση της Ρωσίας κατά του κυρίαρχου ουκρανικού κράτους ήταν το αποκορύφωμα αιώνων αυτοκρατορικής πίεσης στην πνευματική και πολιτιστική ταυτότητα του λαού μας. Καθοδηγούμενη από την αυτοκρατορική σοβινιστική ιδεολογία, κάτω από τα συνθήματα του «ρωσικού κόσμου», η Ρωσία ανέκαθεν αρνιόταν το δικαίωμα ύπαρξης της Τοπικής Ουκρανικής Εκκλησίας. Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία εισβάλλει στο κανονικό έδαφος των Ουκρανικών Εκκλησιών και ευλογεί την κατοχή και τα εγκλήματα πολέμου της Ρωσίας στο έδαφος του ουκρανικού κράτους.
- Σε αυτή τη δύσκολη εποχή, είναι εξαιρετικά σημαντικό να διατηρηθεί η πνευματική ενότητα του ουκρανικού λαού, η οποία έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ορθόδοξη παράδοση του Κιέβου. Ως εκ τούτου, αγωνιζόμαστε να επιτύχουμε την ενοποίηση όλων των ορθόδοξων Ουκρανών σε μια ενιαία καθολική και τοπική (αυτοκέφαλη) Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, αναγνωρισμένη από ολόκληρο τον χριστιανικό ορθόδοξο κόσμο. Κατανοούμε ότι ο δρόμος μπορεί να μην είναι εύκολος, αλλά είναι καθήκον μας να ξεκινήσουμε αυτή την κίνηση.
III. Γνωρίζουμε ότι μεταξύ ενός σημαντικού μέρους του κλήρου και των λαϊκών των δύο ουκρανικών ορθόδοξων δικαιοδοσιών υπάρχει βαθιά αποξένωση, δυσπιστία και διαμόρφωση μιας «εχθρικής εικόνας», η οποία οδηγεί στην αμοιβαία αποξένωση. Γι’ αυτό επιμένουμε στην ανάγκη επαναφοράς των σχέσεών μας, αισθανόμαστε ώριμη την ανάγκη να ανανεώσουμε τις σχέσεις μας, να απαλλαγούμε από παλιές αξιώσεις και προκαταλήψεις. Είναι επίσης σημαντικό να αλλάξει η πολιτική πληροφόρησης και η ρητορική της αμοιβαίας υποτίμησης των εκπροσώπων των δύο Εκκλησιών (UOC και OCU), ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για διάλογο. Οι Ουκρανοί επίσκοποι θα πρέπει να υψωθούν πάνω από τα ιδιοτελή συμφέροντα και να ξεκινήσουν διάλογο για χάρη της ενότητας.
Ένας σημαντικός αριθμός πιστών και κληρικών της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι πεπεισμένος ότι η αλλαγή στη δικαιοδοσία των θρησκευτικών κοινοτήτων είναι αντικανονική και εκφράζει αμφιβολίες για την κανονική νομιμότητα της ιεραρχίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Αντίθετα, η ουκρανική κοινωνία και οι πιστοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας απαιτούν από την ηγεσία της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας να καταδικάσει πιο έντονα τις εκδηλώσεις δωσιλογισμού από μεμονωμένα μέλη του κλήρου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Υπό τον στρατιωτικό νόμο, το ουκρανικό κράτος ανησυχεί για τις συνεχιζόμενες καταστροφικές επιπτώσεις στην κοινωνία των δομών που υπάγονται στο επιτιθέμενο κράτος. Ως εκ τούτου, δρομολογούνται νομοσχέδια που θα καθιστούσαν αδύνατη τη λειτουργία θρησκευτικών οργανώσεων που συνδέονται με το κέντρο επιρροής στην επιτιθέμενη χώρα, απαιτώντας τη διακοπή των εκκλησιαστικών-κανονικών δεσμών με το Πατριαρχείο της Μόσχας.
Υπό το πρίσμα αυτό, αντιλαμβανόμαστε το κράτος και την κοινωνία των πολιτών της Ουκρανίας ως σημαντικούς συμμετέχοντες στο διάλογο ενότητας μεταξύ της UOC και της OCU. Βλέπουμε την προοπτική των σχέσεων μεταξύ των Ορθόδοξων Εκκλησιών και του κράτους και της κοινωνίας που βασίζονται στις αρχές του κράτους δικαίου, του αμοιβαίου σεβασμού και της συνεργασίας. Ως εκ τούτου, καλούμε σε ευρεία συζήτηση εκείνων των νομοθετικών πρωτοβουλιών που αντιμετωπίζουν σύνθετα και συχνά επώδυνα ζητήματα της θρησκευτικής ζωής.
- Αναγνωρίζοντας τις διαφορετικές απόψεις στις κοινότητές μας για τα θέματα αυτά, με την κατανόηση ότι οι υπάρχουσες συγκρούσεις δεν έχουν εύκολη και γρήγορη λύση, προτείνουμε ωστόσο τα πρώτα βήματα προς την προσέγγισή μας και καλούμε τους επισκόπους, τον κλήρο και τους πιστούς:
– να συνεργαστούν σε επίπεδο τοπικών κοινοτήτων σε χριστιανικά πολιτιστικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, καθώς και σε κάθε είδους κοινωνική υπηρεσία προς τους συνανθρώπους μας, όπως μας πρόσταξε ο Κύριος Ιησούς Χριστός, πρώτα απ’ όλα, στη φροντίδα των υπερασπιστών μας και εκείνων που είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι κατά τη διάρκεια του πολέμου: εκείνων που έχασαν τους αγαπημένους τους, των τραυματιών, των ορφανών, εκείνων που στερήθηκαν τα σπίτια τους και άλλων θυμάτων,
– να διευκολύνουμε τη δυνατότητα συμμετοχής και κοινής λειτουργίας των εκπροσώπων των δύο εκκλησιών κατά τη διάρκεια πολιτιστικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων τοπικής και εθνικής σημασίας,
– στην κοινή προσευχή του κλήρου και των πιστών των Εκκλησιών μας, όπου αυτό είναι δυνατόν: προσευχές, μνημόσυνα, ταφές (ειδικά αν πρόκειται για την ταφή ενός στρατιώτη-υπερασπιστή που πέθανε υπερασπιζόμενος την Ουκρανία),
– στην αναγνώριση της πληρότητας της δράσης της Θείας Χάρης στα εκκλησιαστικά μυστήρια και τις ιερές τελετές που τελούνται στις εκκλησίες μας, συμπεριλαμβανομένου του βαπτίσματος και της χειροτονίας στην ιεροσύνη όλων των βαθμών,
– να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια για να ξεπεράσουμε τα εμπόδια που εμποδίζουν τον κύριο στόχο της ενότητάς μας – την ευχαριστιακή κοινωνία των κοινοτήτων των δύο Εκκλησιών.
- Καλούμε σε άμεσο διάλογο χωρίς προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μοντέλων που θα καταστήσουν δυνατή την ένωση της UOC και της OCU σε μια ενιαία Τοπική Εκκλησία στο μέλλον. Για το σκοπό αυτό, προτείνουμε τη δημιουργία μιας κοινής ομάδας εργασίας, στην οποία θα συμμετέχουν επίσκοποι και ειδήμονες θεολόγοι των τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών, για την ανάπτυξη ενός σχεδίου ενοποίησης βήμα προς βήμα. Αναμένουμε επίσης από την ηγεσία της UOC και της OCU να δημοσιοποιήσουν μια σαφέστερη θέση σχετικά με τον Διορθόδοξο διάλογο. Ελπίζουμε ότι η διαδικασία ενοποίησης θα ξεκινήσει στο εγγύς μέλλον και θα πάρει σάρκα και οστά φέτος. Γνωρίζουμε ότι η επίλυση της διεκκλησιαστικής σύγκρουσης στην Ουκρανία είναι αδύνατη χωρίς την ενεργό διαμεσολάβηση των εκπροσώπων της παγκόσμιας Ορθοδοξίας, ιδίως του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σε συνεργασία με το οποίο θα πρέπει να δημιουργηθεί μια διεθνής πλατφόρμα διαλόγου.
- Εκφράζουμε την ειλικρινή μας ελπίδα ότι η φωνή μας θα ενωθεί με χιλιάδες πιστούς και των δύο Εκκλησιών που ενδιαφέρονται για την τύχη της Ορθοδοξίας στην Ουκρανία και επιδιώκουν την ενότητα και τη νίκη στον αγώνα για την ανεξαρτησία μας. Μόνο με κοινές προσπάθειες μπορούμε να ξεπεράσουμε την αμοιβαία εχθρότητα και να κάνουμε την Ορθοδοξία στην Ουκρανία ενωμένη και την κοινωνία μας ολοκληρωμένη, ισχυρή και επιτυχημένη. Ο καθένας μας πιστεύει ότι δεν υπάρχουν προβλήματα και παρεξηγήσεις που δεν μπορούν να επιλυθούν στο πνεύμα της αγάπης του Χριστού: «Από αυτό θα γνωρίζουν όλοι ότι είστε μαθητές μου, αν έχετε αγάπη ο ένας για τον άλλον» (Ιωάννης 13:35).
VIII. Κατά την επέτειο της πλήρους ρωσικής εισβολής, στις 24 Φεβρουαρίου 2023, καλούμε για την έναρξη κοινών προσευχών για τη νίκη της Ουκρανίας και τον ερχομό μιας δίκαιης ειρήνης, καθώς και για τους πεσόντες στρατιώτες και τα θύματα της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας.
Κίεβο, Αγία Σοφία, 16 Φεβρουαρίου 2023