Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος εἶναι γνωστός εἰς την Ἐκκλησίαν ὡς ὁ υἱός Ἰωσήφ τοῦ μνήστορος τῆς Θεοτόκου καί ἀδελφός τοῦ Κυρίου κατά τον νόμον, εἰς τόν ὁποῖον ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἀνέθεσε τήν διαποίμανσιν τῆς Ἐκκλησίας Ἱεροσολύμων.
Συμφώνως προς τάς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων ἦτο ὁ Πρόεδρος τῆς πρώτης Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Ἰεροσολύμων τό ἔτος 49 μ.Χ. Εἶναι ὁ συγγραφεύς τῆς ἐπιστολῆς αὐτοῦ ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ, ὁμολογήσας τόν Ἰησοῦν ὡς τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ καί Χριστόν καί κρημνισθείς διά τοῦτο ἀπό τοῦ πτερυγίου τοῦ Ναοῦ τοῦ Σολομῶντος καί ὡς Ἱερομάρτυς τιμώμενος.
Πρός τιμήν τῆς μνήμης καί τοῦ ἔργου αὐτοῦ, ἡ Ἐκκλησία Ἱεροσολύμων ἐτίμησεν αὐτόν εἰς τόν παρά τό Κεντρικόν Μοναστήριον ἱερόν Ναόν αὐτοῦ δι᾽ Ἑσπερινοῦ ἀφ᾽ ἑσπέρας καί διά θείας Λειτουργίας τήν πρωΐαν ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς, τῶν ὁποίων προεξῆρξεν ἡ Α.Θ.Μ. ὁ Πατήρ ἡμῶν καί Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος.
Μετά τοῦ Μακαριωτάτου εἰς τήν θείαν Λειτουργίαν συνελειτούργησαν ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναζαρέτ κ. Κυριακός καί οἱ Σεβασμιώτατοι Ἀρχιεπίσκοποι Κωνσταντίνης κ. Ἀρίσταρχος, Σεβαστείας κ. Θεοδόσιος, καί ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ἑλενουπόλεως κ. Ἰωακείμ, Ἁγιοταφῖται Ἱερομόναχοι ὧν πρῶτος ὁ Γέρων Καμαράσης Ἀρχιμανδρίτης Νεκτάριος, οἱ Πρεσβύτεροι τοῦ ἱεροῦ Ναοῦ π. Φάραχ / Χαράλαμπος Μπαντούρ καί ὁ π. Χάντερ / Γεώργιος Μπαράμκη, ἄλλοι ἱερεῖς, ὁ Ἀρχιδιάκονος Μᾶρκος καί ὁ Ἱεροδιάκονος Εὐλόγιος, παρουσίᾳ τοῦ ἐξοχωτάτου Γενικοῦ Προξένου τῆς Ἑλλάδος εἰς τά Ἱεροσόλυμα κ. Χρήστου Σοφιανοπούλου καί ἐν προσευχῇ πυκνοῦ ἐκκλησιάσματος ἐκ τῶν ἐνοριτῶν τοῦ ναοῦ καί ἐκ προσκυνητῶν.
Πρός τό ἐκκλησίασμα τοῦτο ἐκήρυξε τόν θεῖον λόγον ὁ Μακαριώτατος ἑλληνιστί καί ἀραβιστί ἔχοντα ὡς ἕπεται:
«Δίκαιοι δέ κληρονομήσουσι γῆν καί κατασκηνώσουσιν εἰς αἰῶνα αἰῶνος ἐπ’ αὐτῆς. Στόμα δικαίου μελετήσει σοφίαν καί ἡ γλῶσσα αὐτοῦ λαλήσει κρίσιν, (Ψαλμ. 36,29-30), λέγει ὁ ὑμνῳδός.
Ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Εὐλαβεῖς Χριστιανοί καί προσκυνηταί,
Ἡ ἱερά μνήμη τοῦ ἁγίου καί δικαίου ἀποστόλου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου συνήγαγε πάντας ἡμᾶς σήμερον ἐν τῷ ἐπωνύμῳ ἱερῷ αὐτοῦ ναῷ, ἵνα ἀναπέμψωμεν θυσίαν αἰνέσεως καί ἀναιμάκτου εὐχαριστίας τῷ ἁγίῳ Τριαδικῷ Θεῷ, τῷ μεγάλῳ καί θαυμάσια ποιοῦντι τοῖς ἁγίοις καί δικαίοις αὐτοῦ.
Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ἀνεδείχθη ὄργανον τῆς ἐνεργείας τοῦ ἁγίου Πνεύματος, καί τοῦτο διότι πρῶτος Ἐπίσκοπος τῆς ἐν Ἱεροσολύμοις Ἐκκλησίας ἐγένετο παρ’ Αὐτοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ χειροτονηθείς, καί πρῶτος τήν θείαν Λειτουργίαν ἔγραψε καί ἐξέθετο, παρ’ αὐτοῦ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ ταύτην διδαχθείς, ὡς μαρτυρεῖ ὁ Συναξαριστής τῆς Ἐκκλησίας.
Ὁ ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν θεῖος Παῦλος ἀποκαλεῖ τόν δίκαιον Ἰάκωβον «στῦλον» (Γαλάτ. 2,9) τῆς Ἐκκλησίας, ἡ δέ Καθολική αὐτοῦ ἐπιστολή ἐμφανίζει αὐτόν ὡς «διδάσκαλον» μεγάλου προσωπικοῦ κύρους μεταξύ τῶν ἀναγνωστῶν του. Προσέλαβε τήν ὀνομασίαν «Ἀδελφόθεος», διότι μετά τῶν ἄλλων νομιζομένων ἀδελφῶν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἦτο υἱός τοῦ μνήστορος Ἰωσήφ ἐκ γυναικός, μετά τῆς ὁποίας εἶχε συζευχθῆ οὗτος πρίν ἤ μνηστευθῇ τήν ἀειπάρθενον Μαρίαν Θεοτόκον καί Μητέρα τοῦ Θεοῦ. Ἕνεκεν τῆς ὑπερβολικῆς ἀσκήσεως εἶχεν ἀπεσκληρυμμένα «τά γόνατα αὐτοῦ δίκην καμήλου», διότι συνεχῶς προσηύχετο γονυπετής «προσκυνῶν τῷ Θεῷ καί αἰτούμενος ἄφεσιν τῷ λαῷ». Διά δέ τήν ὑπερβολήν καί τόν ζῆλον τῆς δικαιοσύνης, τουτέστιν τῆς πίστεως εἰς τόν Θεόν καί τῶν ἔργων τῶν ἀγαθῶν, ἐκαλεῖτο «ὁ Δίκαιος». «Τί τό ὄφελος, ἀδελφοί μου, ἐάν πίστιν λέγει τις ἔχειν, ἔργα δέ μή ἔχῃ; μή δύναται ἡ πίστις σῶσαι αὐτόν»; (Ἰακώβ. 2,14), κηρύττει ἐν τῆ Καθολικῇ αὐτοῦ Ἐπιστολῇ, ἐπικαλούμενος ὡς παράδειγμα τήν σχέσιν σώματος καί ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου, λέγων: «Ὥσπερ γάρ τό σῶμα χωρίς πνεύματος νεκρόν ἐστιν, οὕτω καί ἡ πίστις χωρίς τῶν ἔργων νεκρά ἐστι», (Ἰακ. 2,26).
Μέ ἄλλα λόγια, ἡ πίστις, ἡ στερουμένη τῶν ἔργων, εἶναι ἀργή καί νεκρά, ὄχι μόνον διότι εἶναι κενή ἀπό τάς ἐκδηλώσεις, αἱ ὁποῖαι ἀποδεικνύουν τήν ὕπαρξιν πνευματικῆς ζωῆς παρά τῷ πιστεύοντι, ἀλλά καί διότι δέν δύναται νά ἐνεργήσῃ τήν σωτηρίαν· εἶναι ἀδύνατον ἡ ἀδιάφορος καί ἀνενέργητος πίστις νά ὁδηγήσῃ εἰς τήν αἰώνιον ζωήν, ὡς λέγει καί ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας: «Δικαιοῖ μέν γάρ ἡ πίστις ἡ εἰς Χριστόν καί τῆς τῶν προεπταισμένων ἀπαλλάττει κηλῖδος. Εἰ δέ δή τις μετά τοῦτο ράθυμός τε καί ἀναπεπτωκώς εὑρίσκοιτο, πρός τε τά σαρκός καί τά τοῦ κόσμου πάθη ἐπιρρεπής, νενέκρωκεν οἱονεί πως ἐν ἑαυτῷ τήν πίστιν… παλινδρομήσας μᾶλλον ἐπί τήν ἀρχαίαν τοῦ βίου σκαιότητα».
Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ἐκλήθη «Δίκαιος», διότι οὗτος ὄχι μόνον ἐπίστευσεν εἰς τόν ὑπό τῶν προφητῶν τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου προκαταγγελθέντα Υἱόν καί Λόγον τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἐγένετο καί κοινωνός τῶν παθῶν τοῦ Χριστοῦ καί δή τοῦ μαρτυρικοῦ αἵματος Αὐτοῦ, ἐξομοιούμενος πρός τόν θάνατον Αὐτοῦ, ὡς κηρύττει ὁ Θεῖος Παῦλος λέγων: «Ἀλλά μενοῦνγε καί ἡγοῦμαι πάντα ζημίαν εἶναι… καί σκύβαλα, ἵνα Χριστόν κερδήσω καί εὑρεθῶ ἐν αὐτῷ μή ἔχων ἐμήν δικαιοσύνην τήν ἐκ νόμου, ἀλλά τήν διά πίστεως Χριστοῦ τήν ἐκ Θεοῦ δικαιοσύνην ἐπί τῇ πίστει τοῦ γνῶναι αὐτόν καί τήν δύναμιν τῆς Ἀναστάσεως αὐτοῦ καί τήν κοινωνίαν τῶν παθημάτων αὐτοῦ, συμμορφούμενοι τῷ θανάτῳ αὐτοῦ, εἰ πως καταντήσω εἰς τήν ἐξανάστασιν τῶν νεκρῶν», (Φιλιπ. 3, 8-11).
Ἑρμηνεύων τούς λόγους τούτους ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέγει ὅτι ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ἡ δικαιοσύνη μας. «Θεοῦ ἐστιν αὕτη δικαιοσύνη· δῶρόν ἐστι αὕτη ὁλόκληρον». Ὁ δέ ἅγιος Ἰάκωβος διδάσκει ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἡ πηγή τῶν τελείων δωρημάτων: «Μή πλανᾶσθε, ἀδελφοί μου ἀγαπητοί· πᾶσα δόσις ἀγαθή καί πᾶν δώρημα τέλειον ἄνωθέν ἐστι καταβαῖνον ἀπό τοῦ πατρός τῶν φώτων, παρ’ ᾧ οὐκ ἔνι παραλλαγή ἤ τροπῆς ἀποσκίασμα», (Ἰακ. 1, 16-17).
Ὄντως πρέπει νά εἴμεθα βέβαιοι, ὅτι ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος ἐκάλεσε ἡμᾶς νά γίνωμεν συμμέτοχοι τῆς δικαιοσύνης τοῦ Υἱοῦ Αὐτοῦ, Κυρίου δέ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἶναι ἀξιόπιστος καί τηρεῖ ὅλας τάς ὑποσχέσεις Αὐτοῦ, διά τοῦτο καί ὀφείλει ἕκαστος ἐξ ἡμῶν νά ἐμπιστεύηται Αὐτόν ἄνευ τινος δισταγμοῦ, ὡς λέγει ὁ σοφός Παῦλος: «Πιστός ὁ Θεός δι’ οὗ ἐκλήθητε εἰς κοινωνίαν τοῦ Υἱοῦ Αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν», (Α’ Κορ. 1,9). Ἡ δέ πίστις μας εἰς τόν Θεόν δοκιμάζεται διά τῶν ἐνεργειῶν καί πράξεων ἡμῶν, ὡς λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός: «Πίστις γάρ χωρίς ἔργων νεκρά ἐστιν, ὁμοίως καί ἔργα χωρίς πίστεως· ἡ γάρ ἀληθής πίστις διά τῶν ἔργων δοκιμάζεται».
Διά τοῦτο ὁ ἅγιος Ἰάκωβος συνιστᾷ μακροθυμίαν καί ὑπομονήν, ἐπικαλούμενος τό παράδειγμα τῆς κακοπαθείας τῶν προφητῶν καί τῆς ὑπομονῆς τοῦ Ἰώβ: «Μακροθυμήσατε οὖν ἀδελφοί καί μή στενάζετε κατ’ ἀλλήλων, ἵνα μή κριθῆτε· ἰδού ὁ κριτής πρό τῶν θυρῶν ἕστηκεν· ὑπόδειγμα λάβετε, ἀδελφοί μου, τῆς κακοπαθείας καί τῆς μακροθυμίας τούς προφήτας, οἵ ἐλάλησαν τῷ ὀνόματι Κυρίου· ἰδού μακαρίζομεν τούς ὑπομένοντας· τήν ὑπομονήν ᾿Ιώβ ἠκούσατε, καί τό τέλος Κυρίου εἴδετε, ὅτι πολύσπλαγχνος ἐστιν ὁ Κύριος καί οἰκτίρμων».
Οἱ ἀποστολικοί οὗτοι καί κηρυγματικοί λόγοι τοῦ ἁγίου Ἰακώβου μᾶς προτρέπουν νά ἀναλογισθῶμεν ἀφ’ ἑνός μέν τήν Χριστιανικήν ἡμῶν πίστιν, ἀφ’ ἑτέρου τήν ἔνταξίν μας εἰς τό μυστικόν σῶμα τοῦ Χριστοῦ, δηλονότι τήν Ἐκκλησίαν, τῆς ὁποίας ὁ μοναδικός καί ἀπόλυτος σκοπός εἶναι νά γίνωμεν κατά τόν ἀπόστολον Πέτρον «θείας κοινωνοί φύσεως», (Β΄ Πέτρου 1,4), δηλαδή ἅγιοι καί συμμέτοχοι τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ, ἀφ’ οὗ βεβαίως ἀπαλλαγῶμεν ἀπό τήν διαφθοράν τοῦ κόσμου, τήν ὁποίαν προκαλεῖ ἡ ἐφάμαρτος ἐπιθυμία. «Θεούμενοι τῇ μετοχῇ τῆς θείας ἐλλάμψεως καί οὐκ εἰς τήν θείαν μεθιστάμενοι οὐσίαν», ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός.
Μέ ἄλλα λόγια, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, οἱ πιστεύσαντες εἰς τόν Ἰησοῦν Χριστόν ὡς Θεόν καί Σωτῆρα οὗτοι κατά τόν ἅγιον Ἰωάννην τόν Εὐαγγελιστήν «ἐκ Θεοῦ ἐγεννήθησαν», (Ἰωάν. 1,13) ἤ ἐκ τοῦ «Πνεύματος τοῦ Θεοῦ», (Ἰωάν. 3, 5 / 3,8). Οὕτω λοιπόν οἱ δεδικαιωμένοι καί ἡγιασμένοι γίνονται «τέκνα Θεοῦ», (Α΄ Ἰωάν. 3, 1-2), ὁ δέ Θεός γίνεται Πατήρ αὐτῶν καί συνεπῶς κληρονόμοι τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ· «Εἶ δέ τέκνα καί κληρονόμοι, κληρονόμοι μέν Θεοῦ, συγκληρονόμοι δέ Χριστοῦ», (Ρωμ. 8,17), λέγει ὁ θεῖος Παῦλος.
Ἡμεῖς δέ σήμερον, οἱ τιμῶντες τήν ἱεράν μνήμην τοῦ Θεοῦ καί Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ δούλου Ἰακώβου (Ἰακ. 1,1) τοῦ Ἀδελφοθέου, τοῦ κηρύττοντος ὅτι “πολύ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη”, (Ἰακ. 5,16), ἱκετεύσωμεν σύν τῇ Θεοτόκῳ καί Μητρί τοῦ Θεοῦ καί μετά τοῦ ὑμνῳδοῦ εἴπωμεν: «Τοῦ Ἀρχιποίμενος Χριστοῦ ἀδελφός χρηματίσας καί διάδοχος, καί ἐν ἀποστόλοις ἐπίσημος τόν ὑπέρ Αὐτοῦ θάνατον ἠγάπησας καί τό μαρτύριον οὐκ ἀπησχύνθης, Ἰάκωβε ἔνδοξε. Αὐτόν ἱκέτευε ἀδιαλείπτως τοῦ σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν» καί εἰρηνεῦσαι τήν δοκιμαζομένην ἐκ τοῦ πολέμου περιοχήν ἡμῶν. Ἀμήν.
Ἀπολυθείσης τῆς θείας Λειτουργίας, ἀνῆλθεν ὁ Μακαριώτατος εἰς τήν αἴθουσαν τοῦ Θρόνου τοῦ Πατριαρχείου ἐνδεδυμένος ἐν συνοδείᾳ καί μετά τῶν Ἀρχιερέων ἐκ τῶν δωμάτων τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου, διῆλθε διά τῆς θύρας τοῦ Κεντρικοῦ Μοναστηρίου, λαμβάνων ὡς καί πάντες οἱ διερχόμενοι τό καθιερωμένον ἀρτίδιον εὐλογίας παρά τῆς ὑπευθύνου τοῦ ἀρτοποιείου Γεροντίσσης μοναχῆς Σεραφείμας.
Εἰς τήν αἴθουσαν τοῦ Θρόνου ἀνεπέμφθη δέησις ὑπό τοῦ Μακαριωτάτου καί τῆς Συνοδείας, ἐψάλη ὁ Πολυχρονισμός τοῦ Μακαριωτάτου καί ἠκολούθησε τό ἑόρτιον κέρασμα καί ὁ Μακαριώτατος καί πάλιν προσεφώνησεν ἑλληνιστί καί ἀραβιστί ὡς ἕπεται:
«Ἀλλ’ ἐπιφαίνεται Ἰάκωβος ὁ χρηματίσας Αὐτοῦ [τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ] ἀδελφός οὐκ ἀπεξενωμένος Αὐτοῦ γεγονώς, οὐδέ ἀλλότριος τῆς εἰς Αὐτόν πίστεως, εἷς δέ τῶν σφόδρα γνησίων Αὐτοῦ μαθητῶν· ὡς καί τόν θρόνον ἀνεδέξασθαι πρῶτον τῆς ἐν Ἱεροσολύμοις Ἐκκλησίας», ἀναφέρει ὁ Εὐσέβιος Καισαρείας εἰς τά συγγράμματα αὐτοῦ, (Ε.Π.Ε. τόμος 21, σ. 380).
Ἐκλαμπρότατε Γενικέ Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος κ. Χρῆστε Σοφιανόπουλε,
Σεβαστοί Ἅγιοι Πατέρες καί ἀδελφοί,
Ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ ἀδελφοί.
Ἡ Ἁγία τῶν Ἱεροσολύμων Ἐκκλησία τιμᾷ καί γεραίρει σήμερον τήν σεπτήν μνήμην τοῦ πρώτου αὐτῆς Ἱεράρχου, Πνευματικοῦ ποιμένος, διδασκάλου καί ἐγκρίτου Ἀποστόλου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου. Οὗτος, εἷς ὤν ἐκ τῶν σφόδρα γνησίων μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ, ἐχρίσθη ὑπ’ Αὐτοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ Οἰκονόμος τῶν Μυστηρίων τῶν πνευματικῶν, τοὐτέστιν Ἀρχιερεύς ὑπό δέ τῆς χορείας τῶν Ἀποστόλων κατεστάθη πρῶτος Ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἱεροσολύμων, ὡς λέγει καί ὁ ὑμνῳδός αὐτοῦ. «Χορείαν τῶν Ἀποστόλων πάνσοφε, σαφῶς ἐκόσμησας, Ἀρχιερεύς ὡς πρῶτος γεγονώς, αὐτουργίᾳ τοῦ Λόγου χρισθεῖς, ὡς μαθητής θεάδελφος, ἱεροκῆρυξ μυστικώτατος».
Ἡ ἑόρτιος μνήμη τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου ἀφορᾷ οὐχί μόνον εἰς τόν τῆς Ἐκκλησίας θεσμόν, τόν ἀρρήκτως συνημμένον μετά τῆς ἀποστολικῆς διαδοχῆς τοῦ Ἐπισκόπου καί Πατριάρχου τῶν Ἱεροσολύμων, ἀλλά καί εἰς τήν διαφύλαξιν τοῦ θρησκευτικοῦ καί τοῦ ἱεροῦ προσκυνηματικοῦ καθεστῶτος τῆς Ἁγίας πόλεως Ἱερουσαλήμ, δηλονότι τοῦ Χριστιανικοῦ δημογραφικοῦ χαρακτῆρος αὐτῆς.
Ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος, ὁ ἐπικληθείς «δίκαιος», ἐσφράγισε τόν Ἱεροσολυμιτικόν τῆς Ἐκκλησίας θρόνον μετά τοῦ μαρτυρικοῦ αὐτοῦ αἵματος, γενόμενος οὕτως συμμάρτυς τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ὄντος τό μυστικόν Σῶμα, ἀλλά καί ἡ Κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας.
Ἡ ἐλέῳ Θεοῦ ἐγκατάστασις τῆς ἡμῶν μετριότητος ἐπί τοῦ Ἐπισκοπικοῦ θρόνου τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἰακώβου ὡς διαδόχου Αὐτοῦ, διατρανώνουν τήν ἀψευδῆ μαρτυρίαν τῶν Κυριακῶν τοῦ Εὐαγγελίου λόγων: «…καί πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς», τουτέστιν τῆς Ἐκκλησίας, (Μάτθ. 16,18).
Διό πάντες ἡμεῖς, κλῆρος καί λαός, οἱ παροικοῦντες ἐν Ἱερουσαλήμ, (Λουκ. 24,18) καί μαρτυροῦντες «τό ὑπέρ πᾶν ὄνομα», (Φιλιπ. 2,9), τοὐτέστιν τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ, καλούμεθα νά ἀκούσωμεν εἰς τούς προτρεπτικούς λόγους τοῦ σήμερον ἑορταζομένου Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου λέγοντος: «μακροθυμήσατε οὖν, ἀδελφοί, στηρίξατε τάς καρδίας ὑμῶν ἕως τῆς παρουσίας τοῦ Κυρίου», (Ἰακ. κεφ. 5). Ἀμήν. Ἔτη πολλά!»
Τέλος, ὁ Μακαριώτατος ἐπέδωσε τάς κλεῖδας τοῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου εἰς τούς Ἐπιτρόπους αὐτοῦ.