Η Εορτή των Αγίων Προπατόρων στα Ιεροσόλυμα
Τήν Κυριακήν, 16ην/29ην Δεκεμβρίου 2024, ἑωρτάσθη ὑπό τοῦ Πατριαρχείου ἡ ἑορτή τῶν Προπατόρων, ἤτοι τῶν πρό τοῦ Νόμου καί ἐν Νόμῳ κατά σάρκα Προπατόρων τοῦ Χριστοῦ καί εὐαρεστησάντων τόν Θεόν, ἀπό τοῦ Ἀβραάμ, τοῦ εὐλογηθέντος ὑπό τοῦ Θεοῦ καί ἀπό τοῦ σπέρματος τοῦ ὁποίου προῆλθεν ἡ Θεοτόκος, ἐξ ἧς ἐκ Πνεύματος Ἁγίου συνελήφθη καί ἐτέχθη ὁ […]
Τήν Κυριακήν, 16ην/29ην Δεκεμβρίου 2024, ἑωρτάσθη ὑπό τοῦ Πατριαρχείου ἡ ἑορτή τῶν Προπατόρων, ἤτοι τῶν πρό τοῦ Νόμου καί ἐν Νόμῳ κατά σάρκα Προπατόρων τοῦ Χριστοῦ καί εὐαρεστησάντων τόν Θεόν, ἀπό τοῦ Ἀβραάμ, τοῦ εὐλογηθέντος ὑπό τοῦ Θεοῦ καί ἀπό τοῦ σπέρματος τοῦ ὁποίου προῆλθεν ἡ Θεοτόκος, ἐξ ἧς ἐκ Πνεύματος Ἁγίου συνελήφθη καί ἐτέχθη ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός.
Ἡ ἑορτή αὕτη ἑωρτάσθη εἰς τόν περικαλλῆ καί εὐμεγέθη Ναόν μετά τοῦ εἰς πέτραν γεγλυμένου εἰκονοστασίου τῆς κώμης Χωρίου τῶν Ποιμένων / Μπετσαχούρ διά θείας Λειτουργίας, τῆς ὁποίας προεξῆρξεν ἡ Α.Θ.Μ. ὁ Πατήρ ἡμῶν καί Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος, συλλειτουργούντων Αὐτῷ τῶν Σεβασμιωτάτων Ἀρχιεπισκόπων Κωνσταντίνης κ. Ἀριστάρχου, Θαβωρίου κ. Μεθοδίου καί Μαδάβων κ. Ἀριστοβούλου, Ἁγιοταφιτῶν Ἱερομονάχων, ὧν πρῶτος ὁ Γέρων Καμαράσης Ἀρχιμανδρίτης π. Νεκτάριος, τοῦ Ἡγουμένου τῶν Ποιμένων Ἀρχιμανδρίτου π. Ἰγνατίου, τῶν Ἱερέων τοῦ Ναοῦ π. Χάννα Ρασμάουη, π. Ἤσσα Μοῦσλεχ καί π. Σάββα Χέρ καί τῶν Ἱεροδιακόνων π. Συμεών καί π. Εὐλογίου, ψαλλούσης τῆς χορῳδίας τῆς ἐνορίας, τῇ τιμητικῇ παρουσίᾳ τοῦ Γενικοῦ Προξένου τῆς Ἑλλάδος εἰς τά Ἱεροσόλυμα κ. Δημητρίου Ἀγγελοσοπούλου, τοῦ Δημάρχου τῆς Πόλεως κ. Σαΐδ Χούρη καί τοῦ πρῴην Δημάρχου καί νῦν Ὑπουργοῦ Τουρισμοῦ κ. Χάϊκ, τῇ συμμετοχῇ ἀθρόως τῶν μελῶν τῆς Κοινότητος ταύτης.
Εἰς τό Κοινωνικόν τῆς θείας Λειτουργίας ὁ Μακαριώτατος ὡμίλησεν διά τῆς κάτωθι προσφωνήσεως Αὐτοῦ:
“Προϊδοῦσα δέ ἡ γραφή ὅτι ἐκ πίστεως δικαιοῖ τά ἔθνη ὁ Θεός, προευηγγελίσατο τῷ ᾿Αβραάμ ὅτι ἐνευλογηθήσονται ἐν σοί πάντα τά ἔθνη”.
Ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Εὐλαβεῖς Χριστιανοί,
Ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος συνήγαγε πάντας ἡμᾶς ἐν τῷ Ἁγιογραφικῷ τούτῳ τόπῳ τῆς ἱστορικῆς ὑμῶν “χώρας τῶν ἀγραυλούντων Ποιμένων” (Πρβλ. Λουκ. 2,8), ἵνα ἑορτίως τελέσωμεν τά μνημόσυνα τῶν Ἁγίων Προπατόρων Ἀδάμ, Ἐνώχ, Νῶε, Μελχισεδέκ, Ἀβραάμ καί Ἰακώβ· μετά Νόμον Μωϋσῆν καί Ἀαρών, Ἰησοῦν, Σαμουήλ καί Δαυΐδ· μεθ᾽ ὧν τόν Ἡσαΐαν, Ἱερεμίαν, Ἰεζεκιήλ καί Δανιήλ καί τούς δώδεκα ἅμα Ἠλιού, Ἐλισσαῖον καί τούς ἅπαντας· Ζαχαρίαν καί τόν Βαπτιστήν, καί τούς κηρύξαντας Χριστόν, τήν Ζωήν καί Ἀνάστασιν τοῦ γένους ἡμῶν”.
Ὁ ἐκ τοῦ μηδενός ὑποστήσας τά σύμπαντα Θεός, ἔμελλε σαρκοφόρος προελθεῖν ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καί ἐκ τῶν ἁγνῶν αἱμάτων τῆς πρό αἰώνων καί ἐκ πασῶν τῶν γενεῶν προωρισμένης τε καί ἐκλελεγμένης Παρθένου Μαρίας, περί τῆς ὁποίας ὁ μεγαλοφωνώτατος Ἡσαΐας προεφήτευσε λέγων: “῾Ιδού ἡ παρθένος ἐν γαστρί ἕξει καί τέξεται υἱόν καί καλέσεις τό ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ”, (Ἡσ. 7,14).
Τόν υἱόν τοῦτον τῆς Παρθένου Μαρίας, τοὐτέστιν τόν Ἐμμανουήλ, τό ὁποῖον προκατήγγειλαν ὁ Μωϋσῆς καί οἱ Προφῆται ἀνεγνώρισαν καί οἱ μαθηταί καί Ἀπόστολοι γενόμενοι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, κατά τήν ἀψευδῆ μαρτυρίαν τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Εὐαγγελιστοῦ λέγοντος: “εὑρίσκει Φίλιππος τόν Ναθαναήλ καί λέγει αὐτῷ· ὃν ἔγραψε Μωϋσῆς ἐν τῷ νόμῳ καί οἱ προφῆται, εὑρήκαμεν, ᾿Ιησοῦν τόν υἱόν τοῦ ᾿Ιωσήφ τόν ἀπό Ναζαρέτ”, (Ἰωάν. 1,46).
Τούτους τούς πρό τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου καί ἐν τῷ Μωσαϊκῷ Νόμῳ Προπάτορας τιμᾷ, κατά σάρκα τοῦ Χριστοῦ, ἡ Ἁγία ἡμῶν Ἐκκλησία· ἐξαιρέτως δέ τόν Πατριάρχην Ἀβραάμ, εἰς τόν ὁποῖον πρῶτον ἐδόθη ἡ ἐπαγγελία (ὑπόσχεσις), εἰπόντος τοῦ Θεοῦ εἰς αὐτόν: “ἐνευλογηθήσονται ἐν τῷ σπέρματί σου πάντα τά ἔθνη τῆς γῆς”, (Γεν. 22,18 καί Γεν. 12,3). Οὗτος ὁ Ἀβραάμ, ἐθνικός ὤν, τοὐτέστιν εἰδωλολάτρης, ἐκλήθη ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τήν γνῶσιν τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ: “Πνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν”, (Ἰωάν. 4,24), λέγει Κύριος.
Ἐξ αὐτοῦ τοῦ Ἀβραάμ ἐγεννήθη ὁ Ἰακώβ καί ἐκ τούτου ὁ Ἰούδας, ἐκ τοῦ ὁποίου προῆλθεν ὁ Χριστός καί οἱ λοιποί τοῦ Ἀβραάμ ἀπόγονοι, ὡς κηρύττει ὁ θεῖος Παῦλος λέγων: “πάντες γάρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ· εἰ δέ ὑμεῖς Χριστοῦ, ἄρα τοῦ Ἀβραάμ σπέρμα ἐστέ καί κατ’ ἐπαγγελίαν κληρονόμοι”, (Γαλ. 3, 28-29).
Ἑρμηνεύων τόν λόγον τοῦτον ὁ Ζιγαβηνός λέγει: “διά μέσου τοῦ Χριστοῦ σπέρμα τοῦ Ἀβραάμ ἐστε, οὗ σπέρμα προαποδέδεικται ὁ Χριστός”. Τοῦτο διατυπώνει καί ὁ ὑμνῳδός τῆς Ἐκκλησίας λέγων: “Ἐν πίστει τούς Προπάτορας ἐδικαίωσας, τήν ἐξ Ἐθνῶν δι’ αὐτῶν προμνηστευσάμενος Ἐκκλησίαν. Καυχῶνται ἐν δόξῃ οἱ Ἅγιοι, ὅτι ἐκ σπέρματος αὐτῶν, ὑπάρχει καρπός εὐκλεής, ἡ ἀσπόρως τεκοῦσά σε. Ταῖς αὐτῶν ἱκεσίαις, Χριστέ ὁ Θεός, σῶσον τάς ψυχάς ἡμῶν”.
Ἐκ τῶν ἀνωτέρω ἐναργέστατα καταδείκνυται ὅτι ὁ πραγματικός κατά σάρκα ἀπόγονος τοῦ Ἀβραάμ εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ υἱός τοῦ Ἀβραάμ, ὡς μαρτυρεῖ ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος, (Πρβλ. Ματθ. 1,1)· ὁ ὁποῖος ὅμως (Χριστός) εἶναι “μείζων τοῦ Ἀβραάμ” (Ἰωάν. 8,53) κατά τόν Εὐαγγελιστήν Ἰωάννην. Καί κατ᾽ ἀκολουθίαν σπέρμα τοῦ Ἀβραάμ εἶναι πάντες οἱ ἀνήκοντες εἰς τόν Χριστόν καί τήν Ἐκκλησίαν Αὐτοῦ, τῆς ὁποίας Αὐτός ἐστιν ἡ κεφαλή τοῦ Σώματος αὐτῆς (τῆς Ἐκκλησίας), (Πρβλ. Κολοσ. 1,18).
Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, εἶναι ἐκείνη, ἡ ὁποία κηρύττει καί καταγγέλλει τό μέγα καί ἄρρητον μυστήριον τῆς συγκαταβάσεως καί ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τό μέγα τοῦτο καί θεῖον μυστήριον τῆς εὐσεβείας, κατά τό ὁποῖον Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι, ὤφθη άγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ ἀνελήφθη ἐν δόξῃ”, (Α´ Τιμ. 3,16) εὐαγγελίζεται καί ὁ ὑμνῳδός τῆς Ἐκκλησίας λέγων: “Ὁ Πλήρης κενοῦται, σαρκί δι’ ἡμᾶς, καί ἀρχήν ὁ προάναρχος δέχεται, πτωχεύει δέ ὁ πλούσιος, καί Λόγος ὤν Θεοῦ, ἐν φάτνῃ τῶν ἀλόγων, προσκλίνεται ὡς βρέφος, τήν ἀνάπλασιν πάντων, τῶν ἀπ’ αἰῶνος ἐργαζόμενος”.
Ἐνταῦθα τίθεται τό ἐρώτημα: τί σημαίνει “τήν ἀνάπλασιν πάντων τῶν ἀπ᾽ αἰῶνος ἐργαζόμενος ὡς βρέφος ὁ ἐν φάτνῃ προσκλινόμενος Θεός”; Ὁ Κύριος εἰργάσατο ἔργον σωτηρίας ἐν Χριστῷ, “ἵν’ ὅλῳ ἀνθρώπῳ τῷ αὐτῷ καί Θεῷ ὅλος ἄνθρωπος ἀναπλασθῇ πεσών ὑπό τήν ἁμαρτίαν”, λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Ὁ δέ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας ἑρμηνεύων τόν λόγον τοῦ Χριστοῦ “ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος τῆς ζωῆς”, (Ἰωάν. 6,35) λέγει: “οὐκ ἄρτος σωματικός μόνα τά ἐκ λιμοῦ περικόπτων πάθη καί καταφθορᾶς τῆς ἐντεῦθεν ἀπαλλάττων τήν σάρκα, ἀλλ’ ὅλον ἐξ ὅλου τό ζῷον εἰς ζωήν ἀναπλάττων τήν αἰώνιον, καί θάνατον κρείττονα τόν εἰς τό εἶναι ἀεί πεποιημένον ἄνθρωπον ἀποδεικνύς”. [Καί ἁπλούστερον: “ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος τῆς ζωῆς, οὐχί ὁ σωματικός ἄρτος, ὁ ὁποῖος θέτει τέλος εἰς τό πάθος τῆς πείνης καί ἀπαλλάσσει τήν σάρκα ἐκ τοῦ ἀφανισμοῦ αὐτῆς. Ἀλλά μᾶλλον ἐγώ ἀναπλάσσω ὅλην τήν ζῶσαν ὕπαρξιν εἰς αἰώνιον ζωήν καί καθιστῶ τόν ἄνθρωπον, ὁ ὁποῖος ἐδημιουργήθη διά νά εἶναι παντοτινός καί αἰώνιος, ἀνώτερον, ἰσχυρότερον τοῦ θανάτου].
Εἰς τοῦτο ἀκριβῶς ἀφορᾷ ἡ Γέννησις τοῦ Χριστοῦ, “εἰς τό εἶναι ἀεί πεποιημένον τόν ἄνθρωπον”, δηλαδή εἰς τήν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου, ὡς λέγει καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς: “Ἀνεκδιήγητος μέν οὖν ἡ τοῦ Χριστοῦ γενεά κατά τήν θεότητα· γενεαλογεῖται δέ κατά τό ἀνθρώπινον, ἀπόγονος ὤν ἀνθρώπων ὁ καί υἱός ἀνθρώπου γενέσθαι καταξιώσας διά τό σῶσαι τόν ἄνθρωπον”. Κατά δέ τόν Ζιγαβηνόν, ὁ Θεός Λόγος γενόμενος ἄνθρωπος, δέν ἀπέφυγε τά “ἡμέτερα ὀνείδη”, δηλαδή δέν περιεφρόνησε τάς ἀνθρωπίνους ἀδυναμίας, τάς θεωρουμένας μή ἁμαρτωλάς. Μέ ἄλλα λόγια, ὁ Θεός προσέλαβε τήν ἀνθρωπίνην φύσιν μέ ὅλα τά ἐλαττώματα αὐτῆς, πλήν τῆς ἁμαρτίας καί τήν ἐθεράπευσε. “Ὡς ἰατρός γάρ καί οὐχ ὡς κριτής παραγέγονεν (ἦλθεν) ὁ Χριστός”, λέγει πάλιν ὁ Ζιγαβηνός.
Τόν Χριστόν, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, Τόν ὁποῖον ἐνεδύθημεν κατά τό βάπτισμα ἡμῶν καλούμεθα νά ὑποδεχθῶμεν ἐν τῷ Σπηλαίῳ καί τῇ Φάτνῃ τῶν καρδιῶν ἡμῶν πνευματικῶς, τοὐτέστιν ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καί οὐχί κοσμικῶς, δηλαδή ὑλιστικῶς, ἀκούοντες εἰς τήν προτροπήν τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου:“Ἀδελφοί… τάς ψυχάς ὑμῶν ἡγνικότες ἐν τῇ ὑπακοῇ τῆς ἀληθείας διά Πνεύματος εἰς φιλαδελφίαν ἀνυπόκριτον, ἐκ καθαρᾶς καρδίας ἀλλήλους ἀγαπήσατε ἐκτενῶς, ἀναγεγεννημένοι οὐκ ἐκ σπορᾶς φθαρτῆς, ἀλλά ἀφθάρτου, διά λόγου ζῶντος Θεοῦ καί μένοντος εἰς τόν αἰῶνα·”, (Α´ Πέτρ. 1, 22-23).
Ἔτη πολλά, εἰρηνικά καί εὐλογημένα Χριστούγεννα!”
Ἅμα τῇ ἀπολύσει παρετέθη πρός τιμήν τοῦ Μακαριωτάτου καί τῆς Συνοδείας Αὐτοῦ καί πρός εὐφροσύνην πολλῶν δεξίωσις ὑπό τῆς Κοινότητος καί ἀκολούθως τράπεζα. Ἐν τῇ ἑορτίῳ περιστάσει ταύτῃ ὡμίλησε καί πάλιν ὁ Μακαριώτατος ὡς ἕπεται:
«Θεός ὤν εἰρήνης, Πατήρ οἰκτιρμῶν, τῆς μεγάλης βουλῆς σου τόν Ἀγγελον, εἰρήνην παρεχόμενον, ἀπέστειλας ἡμῖν· ὅθεν θεογνωσίας, πρός φῶς ὁδηγηθέντες, ἐκ νυκτός ὀρθρίζοντες, δοξολογοῦμέν σε Φιλάνθρωπε».
Ἐντιμότατε Πρόεδρε καί τίμια μέλη τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου,
Ἐξοχώτατε Ὑπουργέ Τουρισμοῦ,
Ἐντιμότατε κ. Δήμαρχε,
Ἅγιοι Πατέρες καί ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Δόξαν καί εὐχαριστίαν ἀναπέμπομεν τῷ ἁγίῳ Τριαδικῷ Θεῶ, τῷ ἀξιώσαντι πάντας ἡμᾶς, ἵνα ἑορτάσωμεν τήν μνήμην τῶν Ἁγίων Προπατόρων ἐν μέσῳ κρίσεως πολέμου, ἐκτοπισμοῦ ἀνθρώπων ἐκ τῶν ἑστιῶν αὐτῶν καί ἀπεριγράπτων δοκιμασιῶν.
Ἡ σημερινή ἑορτή ἐν τῷ Χωρίῳ τῶν ἀγραυλούντων Ποιμένων, τῷ γειτνιάζοντι τῷ τόπῳ τῆς Γεννήσεως τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ ἐν Βηθλεέμ, ἀποτελεῖ τόν προάγγελον τῆς Μητροπόλεως τῶν ἑορτῶν, τῆς ἐλεύσεως δηλονότι τοῦ Ἀγγέλου τῆς Μεγάλης τοῦ Θεοῦ Βουλῆς, τοῦ παρεχομένου τήν εἰρήνην εἰς τόν κόσμον.
Ἡ εἰρήνη δέ αὕτη, ἡ ὁποία εἶναι τοῦ Θεοῦ, ἀφορᾷ κυρίως τήν συμφιλίωσιν τοῦ ἀνθρώπου μετά τοῦ Θεοῦ, ὡς κηρύττει ὁ θεῖος Παῦλος λέγων: “εἰ γάρ ἐχθροί ὄντες κατηλλάγημεν τῷ Θεῷ διά τοῦ θανάτου τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, πολλῷ μᾶλλον καταλλαγέντες σωθησόμεθα ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ”, (Ρωμ. 5,10).
Καί τοῦτο διότι διά τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ ἐκ τῶν ἁγνῶν αἱμάτων τῆς Παρθένου Μαρίας εἰσῆλθεν εἰς τόν κόσμον ἡ δικαίωσις καί ἡ εἰρήνη.
Οἱ ἄρχοντες τοὐτέστιν οἱ Κυβερνῆται “τοῦ ἐνεστῶτος αἰῶνος πονηροῦ” (Γαλ. 1,4) δέν ἠδυνήθησαν ἀλλά οὔτε καί δύνανται νά ἐπιτύχουν τήν εἰρήνευσιν μεταξύ τῶν διαφιλονικούντων λαῶν καί ἐθνῶν, διό καί ὁ Προφήτης Δαυΐδ λέγει: “Μή πεποίθατε επ᾽ ἄρχοντας, ἐπί υἱούς ἀνθρώπων, οἷς οὐκ ἔστι σωτηρία”, (Ψαλμ. 145,3).
Ἡ ἁγία ἡμῶν Ἐκκλησία εἶναι ἐκείνη, ἡ ὁποία εὐαγγελίζεται λόγῳ τε καί ἔργω τήν εἰρήνην ἐν τῷ κόσμῳ ἐν παντί καί πάντοτε: “Οὐ γάρ ἐστιν ἀκαταστασίας ὁ Θεός ἀλλά εἰρήνης”, (Α´ Κορ. 14,33), κηρύττει ὁ θεῖος Παῦλος. “Εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν, εἰρήνην τήν ἐμήν δίδωμι ὑμῖν, οὐ καθώς ὁ κόσμος δίδωσιν, ἐγώ δίδωμι ὑμῖν. Μή ταρασσέσθω ὑμῶν ἡ καρδία μηδέ δειλιάτω”, (Ἰωάν. 14,27) , λέγει ὁ Χριστός.
Ναί, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί , δέν πρέπει νά ταράσσεται ἡ καρδία ἡμῶν οὔτε νά δειλιᾷ, διότι ἔχομεν τόπον προσφυγῆς καί χῶρον προστασίας, “τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ, ἥν περιεποιήσατο διά τοῦ ἰδίου αἵματος” (Πράξ. 20,28). Ἀπόδειξις τούτου εἶναι ἡ ἐν τῇ ἁγία Γῆ, τῇ Γῆ τῆς Παλαιστίνης, ἀδιάκοπος διά μέσου τῶν αἰώνων Χριστιανική παρουσία, ἡ ἱστορική ἁπτή καί ὁρατή ζῶσα καί ἐνεργός μαρτυρία τοῦ Ρωμαιορθοδόξου (Rum Orthodox) Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων καί πάσης Παλαιστίνης. Τό παλαίφατον ἡμῶν Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων, τό τεθεμελιωμένον ἐπί τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ἀποτελεῖ τήν ἐγγύησιν τῆς Χριστιανικῆς παρουσίας καί μαρτυρίας οὐχί μόνον ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γῇ, ἀλλά καί ἐν ὅλῃ τῇ Μέσῃ Ἀνατολῇ, κατά τόν λόγον τοῦ Κυρίου: “Καί πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς”, τοὐτέστιν τῆς Ἐκκλησίας, (Ματθ. 16,18).
Ἔτη πολλά, εἰρηνικά καί εὐλογημένα Χριστούγεννα”.
Τέλος, ὁ Μακαριώτατος ἐπεσκέφθη καί ἐπετήρησε τόν ἀνεγειρόμενον ὑπό τῆς Κοινότητος Νέον Ναόν τοῦ Κοιμητηρίου εἰς τήν Γῆν τοῦ Πατριαρχείου τοῦ κτήματος τοῦ Πύργου τοῦ Ἁγίου Σάββα. Ἀκολούθως ηὐλόγησε τό νέον κατάστημα προσκυνηματικῶν εἰδῶν τοῦ Ρωμαιορθοδόξου καί φίλα προσκειμένου τῷ Πατριαρχείῳ κ. Ἀθανασίου Ἀμποῦ Ἀέτα.
