Της παράκλησης αλλά και του επίσημου μνημοσύνου για όσους έπεσαν κατά την τουρκική εισβολή προέστη ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Β’. Παρέστησαν επίσης μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος της Βουλής Δημήτρης Συλλούρης, ο Υπουργός Αμυνας Χριστόφορος Φωκαϊδης, ο Πρέσβης της Ελλάδας στην Κύπρο Ηλίας Φωτόπουλος, ο Β` Αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Γιώργος Βαρεμένος, αρχηγοί και εκπρόσωποι κομμάτων, ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς, ο Αρχηγός της Αστυνομίας, γονείς και συγγενείς πεσόντων και αγνοουμένων, άλλοι επίσημοι και πλήθος κόσμου. Πάνδημα μνημόσυνα για όσους έπεσαν κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής τελέστηκαν επίσης και σε όλους τους άλλους ιερούς ναούς του ελεύθερου τμήματος στην Κύπρο.
Τον επιμνημόσυνο λόγο εκφώνησε ο Επίτροπος Προεδρίας Φώτης Φωτίου.
“Αλίμονο αν από τη δοκιμασία που διέρχεται και σήμερα ο τόπος μας λόγω της συνεχιζόμενης τουρκικής κατοχής, απομακρυνθούμε από τον πρωταρχικό μας στόχο που είναι η διαφύλαξη της επιβίωσης του κυπριακού ελληνισμού στις δικές του Θερμοπύλες”, είπε ο κ. Φωτίου. Σήμερα, ανέφερε, τιμούμε τους νεκρούς μας, τιμούμε τους αγνοουμένους και τους εγκλωβισμένους μας, τους εκτοπισμένους μας και όλους τους παθόντες και η σκέψη μας πάει στα κατεχόμενα χωριά και τις πόλεις μας. Αναφερόμενος στην αποφράδα ημέρα της 20ης Ιουλίου 1974, είπε ότι το πικρό εκείνο πρωινό σημάδεψε τις ζωές μας και όρκισε τις επόμενες γενιές σε συνεχή αγώνα κατά του άδικου. “Κατά της εγκληματικής υφαρπαγής των ιερών, των περιουσιών, της πολιτιστικής κληρονομιάς, μα πιότερο της αξιοπρέπειάς μας που έκτοτε δοκιμάζεται καθημερινά. Στο διάβα του, παρέσυρε ζωές αθώων, κατάστρεψε, λεηλάτησε και έσπειρε τον πόνο και τον όλεθρο. Μαυροφορεμένες μάνες παντού. Ορφανά σε κάθε γωνιά του μυαλού μας. Χήρες να θρηνούν τα αμούστακα παλληκάρια που θέρισε ο χάρος της προδοσίας και της ιδιοτέλειας. Και όλοι εμείς, σκυφτοί, να μνημονεύουμε τους νεκρούς μας ξανά και ξανά. Κάθε χρόνο τις ίδιες μέρες”, είπε.
Η θυσία τους, ανέφερε, πρέπει να μετατραπεί σε φάρο αντίστασης κατά των τουρκικών επιβουλών και να γίνει πυξίδα ενότητας και κοινής στράτευσης. “Σαράντα δυο χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την έναρξη της τουρκικής εισβολής. Σαράντα δυο πικρά χρόνια. Για άλλη μια φορά, και με το ίδιο πάθος και την απαρασάλευτη πίστη στα δίκαια μας, διαδηλώνουμε την αποφασιστικότητα μας να αγωνιστούμε για την ανατροπή των τετελεσμένων της εισβολής και κατοχής. Για την απελευθέρωση και την επανένωση της πατρίδας μας, την διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών όλων των Κυπρίων – Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων, Μαρωνιτών, Αρμενίων και Λατίνων- για μια Κύπρο απαλλαγμένη από τα μίση και τα πάθη του παρελθόντος, για μια Κύπρο δημοκρατική, ασφαλή και ευημερούσα που να υπόσχεται πολύ περισσότερα στις νέες γενιές και να μπορεί να συμβάλει στην πραγματοποίηση των ονείρων τους” τόνισε ο κ. Φωτίου.
Είπε ακόμη ότι “επιβάλλεται όμως από το βήμα αυτό, αναλογιζόμενοι το ιστορικό μας χρέος έναντι της πατρίδας, να ψηλαφίσουμε με κριτική διάθεση τα λάθη και τα πάθη μας, ως μέρος και τούτο της επιβαλλόμενης αυτογνωσίας μας, ώστε να διαμορφώσουμε τις προϋποθέσεις της ενδεδειγμένης πορείας μας στο μέλλον”. Αναφερόμενος στο Κυπριακό, είπε ότι στόχος και προσπάθεια του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι η εξεύρεση μιας λειτουργικής και βιώσιμης λύσης, βασισμένης στα Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, στο διεθνές δίκαιο και στις αρχές και αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μιας λύσης που θα τερματίζει τους στρατούς κατοχής και τις διαχωριστικές γραμμές, μιας λύσης που θα επανενώνει την πατρίδα μας.
“Ο παραλογισμός της κατοχής και της διαίρεσης της Κύπρου πρέπει να τερματιστεί. Το ίδιο και οι ηγεμονικές και ακραίες αντιλήψεις που είναι ξένες προς τις πραγματικότητες του σήμερα. Είναι αδιανόητη μια λύση με τουρκικές εγγυήσεις για ένα κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και εξίσου αδιανόητο είναι να παραμένουν εδάφη μας υπό κατοχή και να παραγνωρίζονται τα δικαιώματα των εκτοπισμένων με τη βία συμπατριωτών μας”, είπε ο κ. Φωτίου. Υπογράμμισε ότι οι συγκεκριμένες αυτές θέσεις τεκμηριώνονται ακόμα περισσότερο σε ό,τι αφορά στην ορθότητα τους με τις τελευταίες εξελίξεις στην Τουρκία και ισχυροποιούν τα μέγιστα τη θέση ότι είναι αδιανόητη μια λύση του Κυπριακού με τουρκικές εγγυήσεις και παραμονή στρατευμάτων κατοχής.
“Με την εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου, να κατορθώσουμε να προστατεύσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ενότητα της χώρας μας, την ελεύθερη διακίνηση και εγκατάσταση, την ελεύθερη απόκτηση περιουσίας, αλλά και το δικαίωμα εργασίας σε όλη την επικράτεια της Κύπρου”, ανέφερε. Ο κ. Φωτίου έκανε και αναφορά στους αγνοούμενους, λέγοντας ότι τιμώντας σήμερα τους πεσόντες και όλα τα θύματα της τουρκικής εισβολής καταθέτουμε ιδιαίτερα το σεβασμό και την ευγνωμοσύνη μας προς τους συγγενείς των αγνοουμένων μας, των οποίων το δράμα συνεχίζεται απαράδεκτα εξαιτίας της άρνησης της κατοχικής δύναμης να συνεργαστεί στο βαθμό που επιβάλλεται για την διακρίβωση της τύχης τους.
“Δυστυχώς σαράντα δύο χρόνια μετά και ακόμα αναζητούμε 1014 από τους 1508 καταγεγραμμένους Ελληνοκύπριους και Ελλαδίτες αγνοούμενους”, είπε. Καταθέτουμε επίσης, κατέληξε, “το θαυμασμό και τη μεγάλη μας εκτίμηση προς τους ηρωικούς εγκλωβισμένους μας για την καρτερία και την αποφασιστικότητα τους να μείνουν ριζωμένοι στη γη των προγόνων τους και δεν ξεχνούμε και δεν παραγράφουμε το χρέος μας προς τους ήρωες και τους μάρτυρες μας, δεν παραγράφουμε την ιστορία μας και τα δίκαια μας”. Στη συνέχεια έγινε κατάθεση στεφάνων μεταξύ άλλων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη, τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο Β`, τον Αρχιεπίσκοπο Μεγάλης Βρετανίας και Θυατείρων Γρηγόριο, τον Πρόεδρο της Βουλής Δημήτρη Συλλούρη, εκ μέρους της Ελληνικής Κυβέρνησης από τον Πρέσβη της Ελλάδος Ηλία Φωτόπουλο, εκ μέρους της Βουλής των Ελλήνων από τον Β΄ Αντιπρόεδρος Γιώργο Βαρεμένο, από αρχηγούς ή εκπροσώπους κομμάτων, τον Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς Γεώργιο Μπασιακούλη, τον Αρχηγό της Αστυνομίας Ζαχαρία Χρυσοστόμου, κ.ά.
Στο τέλος της λειτουργίας ψάλθηκε ο Εθνικός Ύμνος.