Του Τίμου Φακαλή
Μια συνάντηση στην σερβική πόλη Νις πριν λίγες μέρες μεταξύ εκπροσώπων της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας με τη συμμετοχή του Σέρβου Πατριάρχη Πορφύριου ήταν η αφορμή για να επιταχυνθούν οι εξελίξεις και να οδηγήσουν το Φανάρι να βγάλει από την απομόνωση την Εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας, αναγνωρίζοντάς την με την ονομασία Εκκλησία «Αχρίδος».
Η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπως αναφέρεται σε ανακοίνωσή της, «δέχεται εις ευχαριστιακήν κοινωνίαν την ιεραρχία, τον κλήρον και τον λαό υπό τόν Αρχιεπίσκοπο κ. Στέφανον» (σ.σ. ο επικεφαλής της Ορθόδοξης εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας) θεραπεύουσα την πληγήν του σχίσματος». Με την απόφαση αυτή ικανοποιεί το αίτημα της γειτονικής χώρας να υπαχθεί στο Οικουμενικό Πατριαρχείο υπό τον τίτλο «Αρχιεπισκοπή Οχρίδας», εγκαταλείποντας την ονομασία «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία» όπως είχε ζητήσει με επιστολή της στην Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου το 2018.
Οι επιδιώξεις Μόσχας-Βελιγραδίου
Πηγές του τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ τόνιζαν στο ethnos.gr ότι η Σερβία σε συνεργασία με τον Πατριαρχείο Μόσχας σκόπευαν να προχωρήσουν στην αναγνώριση Αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της γειτονικής χώρας εντός Μαΐου ερήμην του Οικουμενικού Πατριαρχείου-μια πρωτοβουλία που ήθελε να προλάβει το Φανάρι.
Μόσχα και Βελιγράδι με την κίνηση αυτή ήθελαν να δημιουργήσουν τετελεσμένα και να έρθει το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεύτερο στη σειρά. «Με την απόφασή του το Οικουμενικό Πατριαρχείο προστατεύει και δεν απεμπολεί τα προνόμια που έχει κατοχυρώσει στο πέρασμα των χρόνων όπως είναι η υπογραφή του Τόμου για την εκχώρηση αυτοκεφαλίας» ανέφεραν οι ίδιες πηγές.
Πίσω από την ενδο-ορθόδοξη εκκλησιαστική διένεξη βρίσκεται και ένα παιχνίδι επιρροής και ήπιας ισχύος στην περιοχή με την Μόσχα να προσπαθεί μέσω της Σερβικού Πατριαρχείου να κρατήσει δεμένη στο εκκλησιαστικό άρμα της την Εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας, υποσκάπτοντας το ρόλο του Φαναρίου.
Τι συμφωνήθηκε στη Νις
Δεν είναι τυχαίο ότι η πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριαρχείου ήρθε μόλις λίγες μέρες μετά την αποκάλυψη του Σέρβου Επίσκοπου Φώτιου ο οποίος σε κήρυγμά του τόνισε ότι το περασμένο Σαββατοκύριακο πραγματοποιήθηκαν συνομιλίες στη Νις μεταξύ της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας με τη συμμετοχή του Σέρβου Πατριάρχη Πορφύριου. Όπως είπε ο Σέρβος Επίσκοπος, η εκκλησία στη Βόρεια Μακεδονία ετοιμάζονταν να εξομαλύνει τις σχέσεις με τη Σερβική Εκκλησία για το καλό τόσο του σερβικού λαού όσο και για το καλό του λαού της Βόρειας Μακεδονίας. «Η Εκκλησία στη Βόρεια Μακεδονία θα επιστρέψει στην κανονική ενότητα με τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία στη φετινή σύνοδο του Κοινοβουλίου στο Βελιγράδι τον Μάιο, και επομένως στην κανονική ενότητα με όλες τις τοπικές ορθόδοξες εκκλησίες» ανέφερε χαρακτηριστικά στο κήρυγμά του ο Σέρβος Επίσκοπος Φώτιος.
Μήνυμα Πορφύριου στον Αμερικανό πρέσβη για τον ρόλο της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην περιοχή
Μήνυμα προς αυτήν την κατεύθυνση έστειλε και ο Πατριάρχης Πορφύριος κατά τη διάρκεια συνάντησης που είχε με τον Αμερικανού πρέσβη Christopher Hil στη Σερβία στις 7 Μαΐου. Ο Πορφύριος τόνισε στον Αμερικανό διπλωμάτη τη σημασία και τον ρόλο της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στον σερβικό λαό τόσο στη χώρα, όσο και στην ευρύτερη περιοχή με τον Christopher Hil να απαντά ότι ο διάλογος και η ειρήνη είναι τα πιο σημαντικά και τα πιο απαραίτητα στοιχεία παντού.
Τι σημαίνει για την Αθήνα η απόφαση Βαρθολομαίου
Η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου έχει και πολιτικές προεκτάσεις που ακουμπούν και την Αθήνα. Η Κωνσταντινούπολη αναγνώρισε το όνομα αυτής της Εκκλησίας ως «Αχρίδας» (που σημαίνει την περιοχή της δικαιοδοσίας της μόνο εντός της επικράτειας της Βόρειας Μακεδονίας). Η Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας στην βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο μέχρι και την επίσημη κατάργησή της το 1767 περιλάμβανε και μητροπόλεις μέχρι και την Κοζάνη. Για αυτό και επισήμανε το Οικουμενικό Πατριαρχείο ότι το όνομά της θα περιορίζεται μόνο στα όρια του κρατικού πλαισίου της Βόρειας Μακεδονίας. Παράλληλα με την απόφασή του αποκλείει τη χρήση του όρου Μακεδονία καθώς και κάθε παράγωγο αυτού του όρου, ευθυμιγραμμίζοντας την απόφασή του το Πατριαρχείο με την Συμφωνία των Πρεσπών.
Η στάση της Μόσχας
Με επιφύλαξη υποδέχτηκε την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου η Μόσχα τονίζοντας ότι αναγνωρίζει μόνο τα αποκλειστικά κανονικά δικαιώματα της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (SOC) στη Βόρεια Μακεδονία. «Η θέση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησία, πάνω απ’ όλα, θα λάβει υπόψη την προσέγγιση αυτού του προβλήματος της Σερβικής Εκκλησίας, στην οποία συνεχίζουμε να αναγνωρίζουμε αποκλειστικά κανονικά δικαιώματα στη Βόρεια Μακεδονία» δήλωσε ο γραμματέας του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, αρχιερέας Ιγκόρ Γιακίμτσουκ. Ερωτηματικό, ωστόσο, παραμένει τι στάση θα κρατήσει το Βελιγράδι μετά τις τελευταίες εξελίξεις.
Το σχίσμα και οι προσπάθειες Ζάεφ-Πενταρόφσκι
Η Ορθόδοξη εκκλησία της χώρας αποσχίστηκε το 1967 από το Σερβικό Πατριαρχείο και κήρυξε αυτοκέφαλο με την ονομασία «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία», όμως δεν αναγνωρίστηκε από καμία επίσημη Ορθόδοξη εκκλησία του κόσμου. Κρατικά ανήκε στο Βελιγράδι μέχρι και τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας και τα τελευταία 30 χρόνια οι Σέρβοι προσπαθούσαν να παρέμβουν στο θέμα της εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας.
Το 2002 το Πατριαρχείο της Σερβίας στον διάλογο με την ορθόδοξη εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας πρόσφερε ευρεία αυτονομία όχι όμως και αυτοκεφαλία ενώ η ονομασία θα παρέμενε Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας. Η πρόταση αυτή παρέμενε ακόμη ανοιχτή και αποτελούσε την επίσημη θέση της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Το Νοέμβριο του 2009, η αποκαλούμενη «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία» πρόσθεσε στο όνομά της το επίθημα «Αρχιεπισκοπή Οχρίδας», αυτοαναγορευόμενη διάδοχος της παλιάς Αρχιεπισκοπής Οχρίδας.
Το Νοέμβριο του 2017 η Εκκλησία της τότε ΠΓΔΜ είχε υποβάλει αίτημα να υπαχθεί στο Πατριαρχείο της Βουλγαρίας, κάτι που προκάλεσε τις αντιδράσεις τόσο του Οικουμενικού Πατριαρχείου όσο και του Πατριαρχείου της Σερβίας.
Τον Απρίλιο του 2018, η Ορθόδοξη εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας έστειλε επιστολή στην Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ζητώντας να υπαχθεί στο Οικουμενικό Πατριαρχείο υπό τον τίτλο «Αρχιεπισκοπή Αχριδών», εγκαταλείποντας την ονομασία «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία». Αντίστοιχες επιστολές έστειλαν προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο τα τελευταία χρόνια τόσο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας Στέβο Πενταρόφσκι όσο και ο Ζόραν Ζάεφ με τις οποίες ζητούσαν να ασκήσει την «έκκλητο προσφυγή»και να εξισώσει τους πιστούς Ορθόδοξους Χριστιανούς της Βόρειας Μακεδονίας με τους άλλους Ορθόδοξους Χριστιανούς σε ολόκληρο τον κόσμο.
Το αίτημα των γειτόνων να αποκτήσουν δική τους Εκκλησία, αναγνωρισμένη ως αυτοκέφαλη από το κέντρο των Ορθοδόξων το κρατούσε, ωστόσο, στον «πάγο» ο Οικουμενικός Πατριάρχης μέχρι και πριν λίγες μέρες λόγω της διένεξης με την Ελλάδα για το όνομα αλλά και των αντιδράσεων του Πατριαρχείου Σερβίας από το οποίο η Ορθόδοξη Εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας αποσχίστηκε το 1967.
Η γνωστοποίηση των επιστολών Ζάεφ και Πενταρόφσκι προς τον κ.κ. Βαρθολομαίο προκάλεσε τότε αντιδράσεις στο Βελιγράδι, που μέσω του ΥΠΕΞ Ιβιτσα Ντάτσιτς μίλησε για πολιτικές παρεμβάσεις και ζήτησε από το Φανάρι να μην ικανοποιήσει το αίτημα.
Πώς υποδέχτηκαν την απόφαση του Φαναρίου στα Σκόπια
Με τις καμπάνες να χτυπούν χαρμόσυνα σε πολλούς ναούς της Βόρειας Μακεδονίας υποδέχτηκαν την απόφαση του Φαναρίου να τερματίσει το σχίσμα. Ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας, Ντιμτάρ Κοβάτσεφσκι σε ανάρτησή του σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης έγραψε τα εξής για την αποκατάσταση της κοινωνίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τις λοιπές Ορθόδοξες Εκκλησίες:
«Θα ήθελα να εκφράσω τη βαθιά μου ευγνωμοσύνη στον Παναγιώτατο, Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, ο οποίος έκανε μια σπουδαία πράξη και επέδειξε μεγάλη φροντίδα για ένα μεγάλο ορθόδοξο λαό. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο απέδειξε με αυτή την πράξη ότι στηρίζει την ιστορική αποστολή του και ευθύνη του.
Μολονότι με την ενέργεια αυτή δεν έχουν επιλυθεί το τελικό καθεστώς και το όνομα, έχει ολοκληρωθεί το πιο σημαντικό και μεγάλο βήμα. Η ορθόδοξη εκκλησία μας ευρίσκεται πλέον σε κοινωνία με όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες και η σημερινή ημέρα είναι ιστορική μετά από επτά δεκαετίες πλήρους απομόνωσης.
Με την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου εισερχόμαστε σήμερα στην ορθόδοξη οικογένεια όλων των τοπικών εκκλησιών. Η εν λόγω απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία μας αναγνωρίζει ως Αρχιεπισκοπή της Οχρίδας, σημαίνει την αναγνώριση της συνέχειας της ιστορικής εκκλησίας μας από την αρχαία Αρχιεπισκοπή της Οχρίδας».
Την απόφαση αυτή του Οικουμενικού Πατριαρχείου χαιρέτισε και ο αρχηγός του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, VMRO-DPMNE, Χρίστιαν Μίτσκοσκι, ο οποίος, σε ανάρτησή του σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σημείωσε πως η αναγνώριση της κανονικότητας της Εκκλησίας της χώρας αποτελεί μία από τις πιο λαμπρές αποφάσεις για την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Πηγή: https://www.ethnos.gr/