Ρωσική εισπήδηση στην Αφρική: Μια δεύτερη ανάγνωση των γεγονότων – Η επόμενη μέρα
Η 29ή Δεκεμβρίου του 2021 θα καταγραφεί στην εκκλησιαστική ιστορία, ως η ημέρα εκείνη που η ανακοίνωση από τη Σύνοδο της Ρωσικής Εκκλησίας για τη δημιουργία Αφρικανικής Εξαρχίας, κατάφερε ένα καίριο πλήγμα στην, ούτως ή άλλως κλονισμένη, ενότητα της Ορθοδοξίας.
Το πρώτο «εκπληκτικό» γεγονός αυτής της εισπήδησης είναι η τοποθεσία -κλειδί, η οποία επιλέχθηκε ως άλλο «κέντρο επιχειρήσεων» αυτής της ρωσικής Εξαρχίας και η οποία δεν είναι άλλη από το πρώην Μετόχι του Παταριαρχείου Αλεξανδρείας στη Μόσχα. Δεν μπορεί, λοιπόν, παρά να προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η διοίκηση της εξαρχίας δε θα βρίσκεται στην Αφρική – όπως λογικά κανείς θα περίμενε- αλλά στη Μόσχα. Μήπως, τελικά, στόχος αυτής της κίνησης, όπως υποστηρίζουν κάποιοι αναλυτές, δεν είναι ο «αγώνας υπέρ της καθαρότητας της Ορθοδοξίας», αλλά μια επίδειξη ισχύος της Ρωσίας; Η ιστορία θα δείξει…
Γεγονός δεύτερο: Η Σύνοδος δέχθηκε 102 Αφρικανούς ιερείς σε κοινωνία με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησίας, οι οποίοι είχαν υποβάλει προηγουμένως αναφορές με αντίστοιχο αίτημα. Πόσο, όμως, «αθώα» και «αυτόβουλη» ήταν αυτή η κίνηση; Καλά πληροφορημένες πηγές «μαρτυρουν» ότι η Ρωσική Εκκλησία επιχειρεί να διασφαλίσει περαιτέρω στήριξη… αξιοποιώντας την οικονομική της ευρωστία…
Την ίδια ώρα πληθαίνουν οι φωνές που λένε ότι η Ρωσική Εκκλησία δε θα σταματήσει εδώ. Κάποιοι κάνοντας μια δεύτερη -εις βάθος- ανάγνωση του γεγονότος, ότι η Μόσχα επιθυμεί να καθοδηγήσει πνευματικά τους Ρώσους – παραδείγματος χάριν της Τουρκίας – ή ακόμα και ότι πότε δεν έκρυψε το ενδιαφέρον της για τα Ιεροσόλυμα, κάνουν λόγο για ένα σαφή υπαινιγμό ότι ίσως στο μέλλον να δούμε να δημιουργούνται κι άλλες παρόμοιες δομές.
Η επόμενη ημέρα
Το επόμενο διάστημα είναι κρίσιμο και θα καθορίσει εν πολλοίς τις μελλοντικές εξελίξεις. Στην πρώτη έντονη αντίδρασή του το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, έκανε λόγο για νεο-αποικιοκράτες Ρώσους» και βάναυση παραβίαση και αποφάσισε να ενημερώσει με Πατριαρχικά Γράμματα το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά τους Προκαθήμενους των κατά τόπους Εκκλησιών. Οι παροικούντες το … Πατριαρχείο, ωσόστο, λένε ότι σχεδιάζεται επίσκεψη αλεξανδρινης αντιπροσωπείας στο Φανάρι με βασικό αίτημα προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη τη σύνοδο των Πρεσβυγενών Πατριαρχείων, ήτοι των Πατριαρχείων Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων και φυσικά του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στόχος; Να οργανώσουν από κοινού την αντεπίθεση…
Πόσο μαζι, ωστόσο, μπορούν να είναι στην αντεπίθεση; Μπορεί η πρώτη αντίδραση του Φαναρίου να ήταν ήπια, εν αναμονή και της επίσημης αντίδρασης του αλεξανδρινού Πατριαρχείου, σίγουρα, όμως, δεν μπορεί να είναι ανάλογη η συνέχεια. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης θα… ζυγίσει τα πράγματα, κάτι που άλλωστε συνηθίζει και σίγουρα θα υπάρξει επικοινωνία με όλες τις Αυτοκέφαλες Εκκλησίας, μεταξύ αυτών και με την Εκκλησία της Ελλάδος.
Την ίδια έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε ποια θα είναι η στάση που θα κρατήσουν τα άλλα δύο Πρεσβυγενή Πατριαρχεία, ώστε να συντονιστούν οι ενέργειες των τεσσάρων.
Πόσο ενάντια στη Μόσχα μπορεί να ταχθεί άραγε ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων; Το ερώτημα μοιάζει ρητορικό, ειδικά αν συνυπολογίσει κανείς τη σύγκρουση Βαρθολομαίου – Θεόφιλου με αφορμή το Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ουκρανίας.
Το χάσμα μοιάζει αγεφύρωτο αν θυμηθεί κανείς ότι την ώρα που η Εκκλησία της Ρωσίας απειλούσε με σχίσμα και ο Πατριάρχης Κύριλλος διέκοπτε τη μνημόνευση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, του Πατριάρχη Αλεξανδρείας και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος, επισκέπτονταν τη Μόσχα για να λάβει το διεθνές βραβείο «Πατριάρχης Αλέξιος Β’».
Όσον αφορά δε το Πατριαρχείο Αντιοχείας, εκείνο μάλλον θα είναι ακόμα πιο απρόθυμο να… συνασπιστεί με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, καθώς ο Αντιοχείας Ιωάννης είναι τα τελευταία χρόνια στενα συνδεδειμένος με τη Μόσχα. Η πολιτική, διπλωματική, στρατιωτική, και φυσικά η οικονομική στήριξη που παρείχε η Ρωσίας στη Συρία στον υπερδεκαετή πόλεμο, έχει κάνει το Πατριαρχείο Αντιοχείας έναν από τους πλέον «ισχυρούς δορυφόρους» του Πατριαρχείου Μόσχας.
Άλλωστε, οι διενέξεις μεταξύ των Πατριαρχείων Αλεξανδρείας και Αντιοχείας έχει καταγράψει ήδη αρκετές η εκκλησιαστική ιστορία. Ας γυρίσουμε για παράδειγμα στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, τότε που ο Αντιοχείας Ιωάννης διέκοψε τη μνημόνευση του Πατριάρχη Θεόφιλου με αφορμή την εκλογή μητροπολίτη στο Κατάρ από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, μια χώρα την οποία Πατριαρχείο Αντιοχείας θεωρεί ότι υπάγεται στην δική του εκκλησιαστική δικαιοδοσία. Και γιατί ειδικά αυτήν; Γιατί αυτή τη διένεξη επικαλέστηκε ο Αντιοχείας Ιωάννης για να μην προσέλθει στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο των Ορθοδόξων στο Κολυμπάρι της Κρήτης το 2016, την πρώτη μετά το Σχίσμα των Εκκλησιών, δηλαδή μετά από 1.000 και πλέον χρόνια. Και ω του θαύματος…! Την απόφαση της Αντιοχείας επικαλέστηκε αργότερα και ο Πατριάρχης Μόσχας, προκειμένου να μην προσέλθει ούτε κι εκείνος στη Μεγαλόνησο για τη Μεγάλη Σύνοδο.
Το σίγουρο είναι ότι στο Φανάρι έχει ήδη αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση με την καταγραφή των ρωσικών κινήσεων και δεν είναι θεωρείται διόλου απίθανο σύντονα να υπάρξουν αντίμετρα.
