Ο 14ος αιώνας αναμφίβολα ήταν αιώνας με ραγδαίες εξελίξεις τόσο στα πολιτικά και στρατιωτικά δρώμενα της άλλοτε κραταιάς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, με εμφυλίους πολέμους και επέκταση των οθωμανων στην Θράκη, όσο και στα εκκλησιαστικά. Η περί του ησυχασμού έρις κυριάρχησε στη θεολογική σκέψη και απασχόλησε επί ικανόν την εκκλησιαστική διοίκηση.
Από 1341 μέχρι το 1351, για μία ολόκληρη δεκαετία, με σειρά συνοδικών αποφάσεων, αναγνωρίζεται η αυθεντία της διδασκαλίας του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, και καταξιώνεται ούτος ως η γνήσια έκφραση της Ορθοδοξίας.
Υπέρμαχος και υποστηρικτής του αγίου υπήρξε ο αυτοκράτορας Ιωάννης ΣΤ ο Κατακουζηνός, ο οποίος στέφεται αυτοκράτορας του Βυζαντίου, στο Κάστρο του Διδυμοτείχου, στις 26 Οκτωβρίου του 1341. Εδώ, λοιπόν, στο Διδυμότειχο και στην ευρύτερη περιοχή της οροσειράς της Ροδόπης, οι φιλοησυχαστές βρήκαν πρόσφορη φιλοξενία κάτω από την προστασία του αυτοκράτορα, εγκαθιδρύοντες μοναστικές αδελφότητες, που κατά καιρούς επισκέφθηκε προς επιστηριγμό ο άγιος Ιεράρχης.
Ανάμεσα στα προπύργια αυτά της Ορθοδοξίας κορυφαία υπήρξε η Μονή του Παντοκράτορος Σωτήρος στο Κάστρο του Διδυμοτείχου, που σήμερα λειτουργεί ως ενοριακός Ναός. Ο ηγούμενος της Μονής αυτής Γαβριήλ και ο σύγχρονος του Επίσκοπος Διδυμοτείχου Ιλαρίων, αμφότεροι μαθητές του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, διεκρίθησαν για την αγιότητα του βίου τους, γι αυτό και η μνήμη τους τιμάται από την τοπική Εκκλησία μαζί με τη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά την Β΄ Κυριακή των Νηστειών, στον μεταβυζαντινό Ναό του Σωτήρος Χριστού.
Ο Σεβ. Μητροπολίτης Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου κ. Δαμασκηνός, κατά τα ειωθότα, την ημέρα της μνήμης του Αγίου και των μαθητών του, την Β΄ Κυριακή των Νηστειών, 12η του μηνός Μαρτίου ε.έ., λειτούργησε στον Ιερό Ενοριακό Ναό του Σωτήρος Χριστού στο Κάστρο του Διδυμοτείχου. Αναφερόμενος ο Σεβασμιώτατος στη διδασκαλία του τιμωμένου Αγίου τόνισε: «Ὁ μέγας Πατήρ τῆς Ἐκκλησίας, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, δίδαξε μέ τή ζωή, τά συγγράμματα καί τούς λόγους του αὐτό πού συνέβη σήμερα στόν παράλυτο τῆς σημερινῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς, ὁ ὁποῖος μετά τόν θεραπευτικό λόγο τοῦ Χριστοῦ «ἠγέρθη εὐθέως»! Μέ ὅλη τή δύναμή του ὁ Ἅγιος Γρηγόριος μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ ἔγερση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀποτέλεσμα τήν ἄκτιστης δύναμης τοῦ Θεοῦ, τήν ὁποία δέχεται ὁ καθείς προσωπικά, ἀφοῦ βεβαίως προηγουμένως ἔχει κατάλληλα προετοιμασθεῖ. Ὁ ἄνθρωπος βιώνει τό δράμα τῆς πτώσης κατά τρόπο τραγικό και ἄπελπι. Ἡ πτώση δέν εἶναι μόνον ἕνα γεγονός πού ἀφορᾶ στούς πρωτοπλάστους. Εἶναι ἕνας τρόπος ζωῆς γιά ὅλη τήν ἀνθρωπότητα. Ὁλόκληρη ἡ ἀνθρώπινη πραγματικότητα μακριά ἀπό τόν Θεό εἶναι πτωτική…
»Στήν κατάσταση τῆς πτώσης μᾶς βρῆκε ὁ Λυτρωτής, ὅταν σαρκώθηκε. Μέ τήν ἀγάπη Του μᾶς κάλεσε κοντά Του. Μέ τή δύναμή Του μᾶς ἀνέστησε. Ἡ ἀνθρωπότητα «ἠγέρθη εὐθέως» μπροστά στόν Θεό της. «Ἠγέρθη εὐθέως» ἀπό τά βάραθρα τῆς ἁμαρτίας. «Ἠγέρθη εὐθέως» ἀπό τούς τάφους τῆς κακίας. «Ἠγέρθη εὐθέως» ἀπό τά σκοτάδια τῆς ἄγνοιας. Αὐτή ἡ ἔγερση ἔγινε παγκόσμια ἐλπίδα καί ἀπαντοχή. Σ’ αὐτή τήν ἔγερση στοχεύει ὁ πνευματικός ἀγώνας στόν ὁποῖο ἀσκούμεθα αὐτή τήν περίοδο τῆς νηστείας καί πού συνεχίζεται καί στήν ὑπόλοιπη ζωή μας. Χωρίς ἀγώνα δέν ὑπάρχει ἔγερση καί ἀνάσταση. Ἡ πνευματική προσπάθεια ὁδηγεῖ στόν Θεό. Ἡ ραθυμία, ἡ ἀδιαφορία, ἡ ἄρνηση ὁδηγοῦν ἀπό πτώση σέ πτώση. Ἀντίθετα ἡ μετάνοια ἀνεβάζει τόν ἀγωνιζόμενο πιστό ἀπό τή χαράδρα τῆς κακίας στή βουνοκορφή τῆς ἁγιότητας. Αὐτό μᾶς διδάσκει ὁ σήμερα τιμώμενος ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ἡ πνευματική προκοπή κερδίζεται μέ ἀγώνα, αὐξάνει μέ τήν ἄσκηση, ὁδηγεῖ στόν Θεό μέ τήν ἐπιμονή. Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι κάτι ἀφηρημένο καί ἰδεατό. Δέν εἶναι μία ἔννοια, μία σκέψη, μία ἐπιθυμία, ἕνα ὄνειρο. Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ δική Του ἄκτιστη ἐνέργεια, ἡ ὁποία χαρίζεται στόν πιστό πού ἀγαπᾶ τόν Θεό ἐκ βαθέων καί κάνει αὐτή τήν ἀγάπη ἄσκηση καί θυσία. Ὁ ἀγωνιζόμενος πιστός συντρίβει τό θέλημά του, γιά νά φανερωθεῖ τό θεϊκό θέλημα. Ἀρνεῖται αὐτόν τόν κόσμο, γιά νά κερδίσει τόν Κοσμήτορα τοῦ Σύμπαντος».
Προ της απολύσεως ο Σεβασμιώτατος, παρουσία του Δημάρχου Διδυμοτείχου Ρωμύλου Χατζηγιάννογλου, εξέφρασε την ευαρέσκεια της τοπικής Εκκλησίας και την εκτίμηση της τοπικής κοινωνίας προς τον απερχόμενο Υποδιοικητή της XVI Μεραρχίας, Ταξίαρχο Νικόλαο Γιοβανούδη, ο οποίος κατά τη θητεία του στην XVI Μεραρχία, με το ήθος, την ευγένεια και το φρόνημά του υπήρξε υπόδειγμα αξιωματικού του Ελληνικού Στρατού. Επ’ ευκαιρία ο Σεβασμιώτατος συνεχάρη τον δραστήριο προϊστάμενο του Ιερού Ναού Αρχιμ. Νικόδημο Σκλέπα για την αξιέπαινη διακονία του στην ακριτική μας Μητρόπολη.