Γράφει ο μητροπολίτης Καισαριανής κ.Δανιήλ
Ο ανθρώπινος βίος διέρχεται ανάμεσα από λύπες και θλίψεις, γι αὐτὸ και έλαβε από τον λόγο του Θεού το χαρακτηριστικό όνομα «κοιλάδα του κλαυθμώνος» (Ψαλμού 83,7) .
1. Πως προήλθε η λύπη;
Η λύπη είναι ένας πικρός καρπός που γεννήθηκε από την αμαρτία, από την παρακοή του ανθρώπου στο θέλημα του Θεού. Την άγνωστη, μέχρι την πτώσι των πρωτοπλάστων, αυτή κατάστασι της λύπης ο Θεός περιέγραψε, όταν είπε: Θα πολλαπλασιάσω σε πλήθος πολύ τις λύπες σου, τις θλίψεις και τους στεναγμούς σου. Με πόνους θα γεννάς τα τέκνα σου. … Με λύπη και κόπο θα κερδίζεις την τροφή σου από την γη όλες τις μέρες της ζωής σου (Γενέσεως γ , 16,17)
Αυτός ο πικρός καρπός της αμαρτίας χωρίζει τον άνθρωπο από τον Θεό και του στερεί την μακαριότητα. Για να αποκτήσει την μακαριότητα πρέπει να αποκτήσει τις αρετές και τα ιδιώματα του Θεού κατά την διδασκαλία των Μακαρισμών του Κυρίου.
2. Οι αιτίες
Η λύπη φέρει στον άνθρωπο μία δοκιμασία που σημαίνει ότι ο Θεός εγκατέλειψε «αποστρέφει» το πρόσωπό Του από τον ταλαίπωρο άνθρωπο. Γι αὐτὸ ο δίκαιος φωνάζει προς τον Κυριο «Μη αποστρέψης το πρόσωπόν σου από του παιδός σου, ότι θλίβομαι» (Ψαλμού 68, 18).
Υπό την έννοιαν της δοκιμασίας που βιώνεται από τον άνθρωπο σαν εγκατάλειψις του Θεού, μπορούν να εκληφθούν· η ασθένεια, η αναπηρία, η αδικία, η συκοφαντία, ο θάνατος ακόμη και η απελπισία από την απόρριψι του Θεού. Εχει ευρύτατη σημασία η έννοια της δοκιμασίας στην χριστιανική ζωη.
Μια πονηρή γυναίκα εξ αιτίας της κακίας της γίνεται πρόξενος λύπης στον άνδρα της και στην οικογένειά της. Ενας υιός κακομαθημένος από τον γονέα του. Επίσης ένας φίλος προδότης γίνεται αφορμή λύπης στον άνθρωπο. Η μωρία του ίδιου του ανθρώπου προκαλεί λύπη· Η διαστροφή της καρδιάς του ανθρώπου, και εννοείται η αμαρτωλή καρδιά με τις πονηρές επιθυμίες και τους λογισμούς της κακίας, προκαλεί λύπη.
3. Η θεώρησις
Από την μελέτη της Αγίας Γραφής διαπιστώνουμε τις βασικές θέσεις του λόγου του Θεού για την λύπη.
Δεν αποσιωπά την επιθυμία του ανθρώπου που ζητεί να αποφύγει την λύπη, διότι η λύπη ταράσσει την καρδιά (Παροιμιών ιβ , 25). Επίσης αναδεικνύει και την υποχρέωσι του πιστού να λυπείται, και να πενθεί «μετά πενθούντων» (Σοφίας Σειράχ ζ , 34). Συμβουλεύει τον πιστό να μη λυπείται υπερβολικά για τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου «παρακλήθητι εν αυτώ εν εξόδω πνεύματος αυτού» (Σοφίας Σειράχ λη , 23)
4. Η λύπη ως μέσο της παιδαγωγίας του ανθρώπου
Στην Αγία Γραφή διατυπώνεται η άποψις ότι η λύπη εντάσσεται στο σχέδιο της διαπαιδαγωγήσεως του ανθρώπου, όπου η λύπη θεωρείται ότι συντελεί στην συνειδητοποίησι του χωρισμού από τον Θεο.
Από τότε που δόθηκαν οι εντολές του Θεού στον Μωυσή επάνω στο Σινά, οι Ισραηλίτες άρχισαν να αντιλαμβάνονται τι είναι αμαρτία· «δια γαρ νόμου επίγνωσις αμαρτίας» (Προς Ρωμαίους γ , 20). Η λύπη έλαβε αυτόν τον παιδαγωγικό χαρακτήρα. Σε όλη την ιστορία της σωτηρίας λειτουργεί ο ίδιος πευματικός νόμος. Η αμαρτία απομακρύνει από τον Θεο. Η τιμωρία που γεννά την λύπη αποσκοπεί στο να συνειδητοποιηθεί η απομάκρυνσις του ανθρώπου από τον Θεο.
5. Η κατά Θεόν λύπη
Η λύπη εκφράζεται έντονα με κραυγές και θρήνους, αλλά και με εκδηλώσεις όπως η νηστεία, τα σχισμένα ενδύματα, η ένδυσις σάκκου και η επάλειψις της κεφαλής με στάκτη. Ωστόσο διατυπώνεται και η άποψις ότι όλη αυτή η συμπεριφορά της λύπης είναι ιδιοτελής, διότι ο άνθρωπος στερείται τις δωρεές του Θεού, ενώ αν πρέπει να θρηνεί κάποιος, είναι μάλλον για τον απόντα Κυριο παρά για τις χαμένες δωρεές. Ενα τέτοιο έλεχγο διαβάζουμε στον προφήτη Ωσηέ. Ο Θεός εξηγεί μέσω του προφήτη γιατί άφησε αβοήθητο τον Ισραηλιτικὸ λαο (Ωσηέ ζ , 14-16). Ο Θεός θεωρεί ειλικρινή την λύπη, που οδηγεί στην μετάνοια και στην επιστροφή σ Αὐτόν. Αυτή είναι η «κατά Θεόν» λύπη (Ιωήλ β , 12-13)
Αυτή η λύπη, αυτά τα δάκρυα προσελκύουν το έλεος του Θεού. Αυτή η λύπη θεωρείται μία ειλικρινής ομολογία του αμαρτωλού· Σ αὐτὴ την λύπη κάμπτεται ο Θεός και τιμά τα δάκρυα της μετάνοιας, τα οποία έχει ενώπιόν του, δεν λησμονεί την μετάνοια του ανθρώπου. «Σου εξέθεσα όλη την βασανισμένη ζωη μου, και τα δάκρυα που έχυσα δεν τα περιφρόνησες, αλλά τα έλαβες υπ ὄψιν σου σύμφωνα με την επαγγελία σου (Ψαλμού 55, 9). Σημειώνουμε και το «Οι σπείροντες εν δάκρυσιν εν αγαλλιάσει θεριούσι» (Ψαλμού 125, 5). Η λύπη που οδηγεί στην μετάνοια φέρνει την σωτηρία και η σωτηρία την χαρά και την πραγματική ευφροσύνη.
7. «Μακάριοι οι κλαίοντες»
Στην ζωη μας είναι ανάγκη να διακρίνουμε μεταξύ λύπης κατά κόσμο και λύπης κατά Θεο. Σ αὐτὸ μας βοηθεί ο απόστολος Παύλος με τους λόγους του: Η κατά Θεό λύπη κατεργάζεται την ειλικρινή μετάνοια, για την οποία ποτέ δεν θα μετανιώσει ο λυπούμενος και η οποία φέρνει ως καρπό την σωτηρία. Η λύπη όμως, την οποία δια της αμαρτίας του προκαλεί ο κόσμος, έχει ως καρπό και αποτέλεσμα τον πνευματικό θάνατο (Προς Κορινθίους Β , ζ , 10)
Συμπέρασμα·
Η «κατά Θεόν» λύπη γεννά χαρά, όπως ο σταυρός και ο θάνατος γεννούν την χαρά και την δόξα της αναστάσεως. Η λύπη αυτή καταλήγει σε μία χαρά που κανείς δεν μπορεί να την αφαιρέσει κατά την διαβεβαίωσι του Κυρίου· «και την χαράν υμών ουδείς αίρει αφ ὑμῶν» (Ιωάννου ιστ , 22)
Οι πιστοί δεν είναι πια θλιμμένοι, γιατί αν και ευρίσκονται στον κόσμο που τους διώκει, δεν αισθάνονται την μοναξιά της ορφάνιας, διότι ο αναστάς Κυριος τους παρέχει την δική Του χαρά: Τωρα όμως έρχομαι σ ἐσένα και ενώ ευρίσκομαι ακόμη στον κόσμο, λέγω αυτά, για να τα ακούσουν και οι ίδιοι, ώστε να έχουν την δική μου τέλεια χαρά ολόκληρη και πλήρη μέσα τους (Ιωάννου ιζ , 13 και κ , 20)
Ο αναστάς Κυριος δεν εγκαταλείπει τους μαθητές Του διότι υποσχέθηκε· « Ιδού εγώ μεθ ὑμῶν ειμι πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος. Αμήν» (Ματθαίου κη , 20). Οι πιστοί είναι φαινομενικά λυπημένοι από τις δοκιμασίες και τους πειρασμούς της ζωής, στην πραγματικότητα όμως πάντοτε χαρούμενοι· «ως λυπούμενοι αεί δε χαίροντες» (Προς Κορινθίους Β , στ , 10)