Το γεγονός της Μεταμορφώσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού
Κατά τους συνοπτικούς Ευαγγελιστές (Ματθαίο ιζ΄ 1-13, Μάρκο θ΄ 2-13 και Λουκά θ’ 28-36), ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, προ του σταυρικού θανάτου Του, παρέλαβε τους τρεις μαθητές Του, Πέτρο, Ιάκωβο και Ιωάννη και ανέβη μαζί τους «εις όρος υψηλόν κατ’ ιδίαν», και «μετεμορφώθη έμπροσθεν αυτών».
Μαζί με τον μεταμορφωθέντα Ιησού παρέστησαν και «συνελάλουν αυτώ» οι από την Παλαιά Διαθήκη ιεροί και επιφανείς άνδρες, Μωυσής και Ηλίας. Οι μαθητές δεν ηδύναντο να προσβλέψουν προς την «δόξαν» του Ιησού, του Οποίου το πρόσωπο έγινε λαμπρό και ακτινοβόλο ως ο ήλιος. Δεν κατέστη μόνο η μορφή Του απαστράπτουσα και ακτινοβόλος, αλλά και αυτά τα ιμάτιά Του έγιναν «λευκά ως το φως» στίλβοντα και ανακλώντα, εκπέμποντα ακτίνες θείου μεγαλείου και δόξας.
Οι ευαγγελιστές μάς πληροφορούν για την παρουσία των δύο ανδρών από τη Παλαιά Διαθήκη και το περιεχόμενο της συνομιλίας τους με τον Ιησού. Ο Λουκάς ομιλεί ότι κι αυτοί εμφανίσθηκαν δοξασμένοι, όπως ο Μωυσής στο Σινά.
Οι εμφανισθέντες δύο ιεροί άνδρες της Παλαιάς Διαθήκης συνδέονται άμεσα με το πρόσωπο και την αποστολή του Μεσσία. Ουσιαστικώς, με την εμφάνισή τους επιβεβαιώνουν ότι ο Ιησούς είναι ο Μεσσίας, δηλαδή ο Χριστός που αυτοί προανήγγειλαν ως τον εκλεκτό του Θεού.
Η έκπληξη και ο θαυμασμός από τη θέα του φωτός της Μεταμορφώσεως σ’ αυτή των παρόντων μαθητών δημιούργησαν σ’ αυτούς κατάσταση συναισθηματικής ευαισθησίας και φόβο. Προ της θέας των εξόχων γεγονότων, μάλιστα δε με το άκουσμα των λόγων της Φωνής, οι μαθητές «έπεσαν επί το πρόσωπο αυτών και εφοβήθησαν σφόδρα».
Ο Πέτρος, σπεύδοντας και πάλι, πρότεινε να στηθούν από τους μαθητές στο χώρο που ευρίσκοντο τρεις «σκηναί», μία για τον Ιησού και από μία για τους Μωυσή και Ηλία. Ενώ όμως, ομιλούσε ο Πέτρος, νεφέλη επισκίασε τους μαθητές και φωνή ακούσθηκε από τη νεφέλη να λέγει: «Ούτος εστί ο υιός μου ο αγαπητός, αυτού ακούγεται». Εν τέλει, ο Ιησούς παρέμεινε και πάλι μόνος με τους τρεις μαθητές Του, ο Οποίος τους πλησίασε και τους άγγιξε λέγοντας «εγέρθητε και μη φοβείσθε». Κατέβηκε μαζί τους από το όρος, υποδεικνύοντάς τους να μην αναφέρουν το γεγονός αυτό πριν την εκ νεκρών Ανάστασή Του.
Κατά τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου Ιησού Χριστού, οι τρεις μαθητές Του έζησαν στιγμές συγκινήσεων αλλά και αναμνήσεων. Οι ίδιοι μαθητές θα γίνουν από πολύ κοντά μάρτυρες και της προοιωνίζουσας νέα δόξας και αγωνίας του Ιησού στη Γεθσημανή.
Η ακτινοβολία της παρουσίας της Μεταμορφώσεως του Ιησού Χριστού θα συνεχισθεί με το λαμπρό και εξαστράπτον φως της Αναστάσεώς Του.
Προτυπώσεις του γεγονότος στην Παλαιά Διαθήκη
Η περιγραφή του γεγονότος της Μεταμορφώσεως του Ιησού Χριστού ανακαλεί στη μνήμη μας ορισμένα γνωστά γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης, στα οποία εμφανίσθηκε η απαστράπτουσα και εκπέμπουσα θείες μαρμαρυγές δόξα του Κυρίου.
α) Κατά το κδ΄ (24ο) κεφάλαιο της Εξόδου (στίχοι 12-18), ο Μωυσής κλήθηκε και ανήλθε «εις το όρος του Θεού» (το Σινά), το οποίο κάλυψε νεφέλη, ενώ συγχρόνως «κατέβη η δόξα Θεού επί το όρος Σινά». Το δε «είδος της δόξης Κυρίου πυρ φλέγον επί της κορυφής του όρους». Κατά την περιγραφή αυτή τρεις άνθρωποι και πάλι μνημονεύονται, ότι ήσαν παρόντες ο Μωυσής, ο Ααρών και ο Ωρ.
β) Μεταξύ άλλων παρεμφερών περιπτώσεων αναφέρουμε την μνημονευομένη στα κεφάλαια λγ΄ (33ο στίχοι 11-23) και λδ΄ (34ο στίχοι 4-8) της Εξόδου. μνημονευομένη, οπότε και πάλι ο Μωυσής «ανέβη εις το όρος Σινά…….. και κατέβη Κύριος εν νεφέλη». Προ της θέας του γεγονότος αυτού, εμφανίζεται ο Μωυσής «κύψας επί της γης», όπως ακριβώς και οι μαθητές κατά την Μεταμόρφωση «έπεσαν επί πρόσωπον αυτών».
γ) Ως προς τον Ηλία, αυτός εμφανίζεται, κατά το ιθ΄ (19ο) κεφάλαιο (στίχοι 3-16) του Γ’ Βασιλειών, φεύγοντας από την οργή της βασίλισσας Ιεζάβελ, να μεταβαίνει έως του όρους Χωρήβ «και ιδού ρήμα Κυρίου προς αυτόν» που προανήγγειλε ένδοξη και φοβερή παρουσία του Θεού, συγχρόνως δε και πυρ «και μετά το πυρ φωνή αύρας λεπτής κακεί ο Κύριος». Προστίθεται στην συνέχεια, ότι «ως ήκουσε (εννοείται ο Ηλίας), επεκάλυψε το πρόσωπον αυτού». Όλα αυτά αντιστοιχούν με τα συμβάντα στην Μεταμόρφωση, όπου προ της λαμπρότητος του Ιησού, υπό την νεφέλη και κατόπιν της φωνής που ακούσθηκε, οι μαθητές «έπεσαν επί το πρόσωπον αυτών», όπως ήδη αναφέρθηκε.
δ) Η περιγραφή της Μεταμορφώσεως, στην οποία τα προαναφερθέντα πρόσωπα Μωυσής και Ηλίας εμφανίζονται μαζί με τον Ιησού, παρουσιάζει μεγάλη λεκτική ομοιότητα με την περιγραφή της μεγάλης οράσεως του Προφήτου Δανιήλ, μάλιστα δε, με τα δεδομένα εκ του ι΄ (10ου) κεφαλαίου της προφητείας δεδομένα.
Η αντιστοιχία καθίσταται φανερή με την αντιπαράθεση του κειμένου του Δανιήλ ι΄ (10ου στίχοι 9-12) και του Ματθαίου ιζ΄ (17ου στίχοι 6-8). Επί πλέον παρατηρούμε και τούτο, ότι στην προφητεία του Δανιήλ είδε το όραμα και άκουσε την φωνή μόνο ο Δανιήλ και ότι στην Μεταμόρφωση είδαν το γεγονός και άκουσαν την φωνή μόνο οι τρεις μαθητές και όχι όλοι.
Η βίωση του γεγονότος από τους πιστούς
Η ορθόδοξη θεολογία και ευσέβεια ανέπτυξε και ανέδειξε την Χριστολογική, σωτηριολογική και εσχατολογική σημασία του γεγονότος της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Το μεγαλείο που πληροί την ορθόδοξη καρδιά κατοπτρίζεται στην ησυχαστική κίνηση (14ος αιώνας μ.Χ.) που καταυγάζεται από το φως της Μεταμορφώσεως, το Θαβώριο φως.
Οι «υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων» (Migne Ε.Π. τ. 150, 1101 και εξής) λόγοι του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, με το απολογητικό περιεχόμενό τους, όπως επίσης οι Αντιρρητικοί και οι δύο ομιλίες του, η ΛΔ΄ «εις την μεταμόρφωσιν του Σωτήρος εν η παράστασις, ότι το κατ’ αυτόν φως άκτιστον εστί» και η ΛΕ΄ «εις την αυτήν του Κυρίου μεταμόρφωσιν, εν η παράστασις, ως ει και άκτιστον εστί κατ’ αυτόν το θειότατον φως, αλλ’ ουκ εστιν ουσία του Θεού» (Migne Ε.Π. 151,424 και εξής 436 και εξής), αποτελούν και ύμνο προς την Μεταμόρφωση του Κυρίου μπροστά στο φως της οποίας παρέμεινε έκπληκτος ο ιερός Πατέρας.
Ανακεφαλαιώνοντας τις γνώμες των αγίων Πατέρων της Ανατολής για να στηρίξει τις απόψεις του ο θεοφόρος Πατέρας, διδάσκει ότι οι πάντες δύνανται να γευθούν την χαρά του Θαβωρείου φωτός, το οποίο χαρακτηρίζεται με πλήθος επιθέτων και εκφράσεων.
Η ορθόδοξη ευσέβεια και κατά Χριστόν ζωή διαποτίζεται από αυτές τις θεοπτικές εμπειρίες της Μεταμορφώσεως, που νοηματοδοτούν την άσκηση και τον αγώνα των πιστών για την απόκτηση των αρετών.