Καισαριανής Δανιήλ: Ο πνευματικός οίκος
Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ
Ο πιστός που επιθυμεί να ζει σύμφωνα με το θείο θέλημα και τις ευαγγελικές επιταγές και τις σωτήριες για τον άνθρωπος εντολές του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, οφείλει να αγωνίζεται για την απόκτηση αρετών με προοπτική την σωτηρία του, που θα του δοθεί ως δώρο από τον Θεό και Πατέρα μας.
Για να οικοδομηθεί όμως ο οίκος των αρετών απαιτείται να καταλυθεί ο οίκος του σώματος που εξουσιάζεται από την αμαρτία. Γι’ αυτό ο απόστολος Παύλος προτρέπει τους πιστούς: «Γι’ αυτό, λοιπόν, δε χάνουμε το θάρρος μας. Μπορεί εξωτερικά να βαδίζουμε στο θάνατο, εσωτερικά όμως, ημέρα με την ημέρα, η ζωή μας ανανεώνεται» (Β΄ Προς Κορινθίους δ΄ 16).
Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος διδάσκει ότι: «Όταν δε το θνητό φρόνημά μας καταποθεί και κυριευθεί από την προθυμία μας, τότε λοιπόν με κάθε χαρά και σπουδή και πόθο και φλόγα αποκτούμαι τις αρετές» (Λόγος Α΄ της Κλίμακος, Περί αποταγής § κθ΄).
Πόλεμος και μάχη παντοτινή ευρίσκεται μεταξύ της ψυχής και του σώματος· και όσο το ένα νικά, τόσο το άλλο υποχωρεί. Επομένως, όποιος θέλει να οικοδομήσει τον οίκο της ψυχής, πρέπει να νικήσει προηγουμένως τις επιθυμίες και τα πάθη του σώματος και να τα υποτάξει στην ψυχή. Για τούτο προτρέπει ο Παύλος: «Γιατί οι αμαρτωλές επιθυμίες είναι αντίθετες με το Πνεύμα, και φυσικά το Πνεύμα αντίθετο με τις αμαρτωλές επιθυμίες. Αυτά τα δύο αντιμάχονται το ένα το άλλο, και γι’ αυτό άλλωστε δεν κάνετε αυτά που θα θέλατε να κάνετε» (Προς Γαλάτες ε΄ 17).
Ο πνευματικός οίκος της ψυχής οικοδομείται με διάκριση και σοφία καθώς είναι γραμμένο: «Με την αληθινή σοφία, με την ευλάβεια και τον φόβο δηλαδή του Θεού, θεμελιώνεται και κτίζεται ένα σπίτι. Με την σύνεση δε, ανορθώνεται και προοδεύει η οικογένεια» (Παροιμιών κδ΄ 3).
Οι πιστοί πρέπει να αποφεύγουν κάθε έλλειψη και υπερβολή, που αμφότερες είναι κακίες, και να ευρίσκεται πάντοτε στο μέσο, που ευρίσκεται η αρετή.
Γι’ αυτό ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης ερμηνεύοντας το χωρίο «οδώ βασιλική πορευσόμεθα» (βλ. Αριθμών κα΄ 22) διδάσκει: «Αυτός ο λόγος εκφράζει μια αλήθεια, επειδή προσδιορίζει ότι οι αρετές ευρίσκονται στη μέση. Γιατί είναι φυσικό κάθε κακία να διαπράττεται ή με την έλλειψη ή με την υπέρβαση της αρετής» (Λόγος εις τον βίον του Μωϋσέως, P.G. 44, στ.420).
Στον οίκο της ψυχής οικοδόμος και φύλακας είναι ο Κύριος
Οι πιστοί που οικοδομούν την πόλη της ψυχής τους, δεν πρέπει να παραλείπουν να επικαλούνται τον όντως Οικοδόμο, ώστε Αυτός να την οικοδομήσει, Αυτός να την φυλάξει άσειστη μέχρι τέλους, κατά τον γραφικό λόγο: «Εάν ο ίδιος ο Κύριος δεν φυλάξει μία πόλη, μάταια αγρύπνησαν οι φρουροί της» (Ψαλμού ρκ στ΄(ρκζ΄) 126,1).
Ο πνευματικός οίκος της ψυχής οικοδομείται με την Χάρη του αγίου Πνεύματος και την εργασία των εντολών. Διδάσκει σχετικώς ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος στα 154 πρακτικά και θεολογικά κεφάλαια: “… η χάρη του Πνεύματος συντηρείται με την εργασία των εντολών, ενώ τα έργα των εντολών καταβάλλονται σαν θεμέλια για τη δωρεά του Θεού. Και ούτε η χάρη του Πνεύματος παραμένει χωρίς την εργασία των εντολών, ούτε η εργασία των εντολών χωρίς την χάρη του Θεού είναι χρήσιμη και ωφέλιμη…και εκείνος που έβαλε τα θεμέλια της εργασίας των εντολών και σήκωσε τοίχους υψηλών αρετών, αν δεν λάβει και τη χάρη του Πνεύματος με θεωρία και γνώση ψυχής, είναι ατελής και άξιος να τον οικτείρουν οι τέλειοι. Αυτός στερήθηκε τη χάρη οπωσδήποτε από δύο αιτίες. Ή αμέλησε τη μετάνοια, ή, βλέποντας το σύνολο των αρετών, αποθαρρύνθηκε από το άπειρο πλήθος τους και παρέλειψε κάποια από εκείνες που εμείς τις θεωρούμε πολύ μικρές, είναι όμως αναγκαίες για να ολοκληρωθεί το σπίτι των αρετών. Γιατί χωρίς αυτές δεν μπορεί να στεγασθεί με τη χάρη του Πνεύματος” (“Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών” μεταφρασμένη, τόμος Δ΄. Εκδόσεις: “Tο περιβόλι της Παναγίας” σελ. 28-29).
Τέλος, ο πνευματικός οίκος οικοδομείται με πολλούς κόπους, θλίψεις και δάκρυα και πόνους. Γι’ αυτό, αυτός ο χρυσορρήμoνας Ιωάννης (βλ. P.G. 55, στ. 361 Ομιλία εις τον ρκε΄ (ρκστ΄) 125 Ψαλμόν) διδάσκει : Όπως οι γεωργοί σπέρνουν με κρύο, με βροχές, με ανέμους και με άλλες κακοπάθειες του χειμώνα, αποβλέποντες στην μέλλουσα χαρά που ελπίζουν να απολαύσουν όταν θερίσουν, έτσι και οι χριστιανοί σπέρνουν στην ζωή αυτή με δάκρυα και κόπους τα σπέρματα των αρετών και της μετάνοιας. Στην μέλλουσα ζωή έχουν να απολαύσουν χαρά και αγαλλίαση.
Για το πολύ σημαντικό θέμα αυτό που αφορά στην πορεία του πιστού και τον πνευματικό του αγώνα, ο Μέγας Βασίλειος διδάσκει παραδειγματικά και εύστοχα σχολιάζοντας τον ρκε΄ Ψαλμό, σχετικώς: «Εκείνοι λοιπόν που διαπέρασαν τις ημέρες του παρόντα αιώνα που ευρίσκεται ήδη στο τέλος του και κοντεύει να δύσει, με το να θρηνούν τις αμαρτίες τους, θα χαρούν αυτοί, όταν έλθει το αληθινό εκείνο πρωί. Γιατί «Αυτοί που σπέρνουν με δάκρυ τώρα, με αγαλλίαση θα θερίσουν», δηλαδή στο μέλλον (βλ. Ψαλμού ρκε΄ (ρκστ΄)125,5) (P.G. 29, στ.316 Ομιλία εις τον κθ΄ (29) Ψαλμόν).
