Λουδάρος Ανδρέας
Για το πως αντιμετωπίζει η Πολιτεία το θέμα της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης, το μάθημα των θρησκευτικών αλλά και τον ρατσισμό, μίλησε ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας κ. Γιώργος Καλαντζής.
Σε μια αναλυτική συνέντευξη που παραχώρησε στον Ρ/Σ της Εκκλησίας της Ελλάδος ο κ. Καλαντζής τόνισε πως σκοπός του Υπουργείου δεν ειναι η κατάργηση της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης αλλά η αναβάθμιση της τονίζοντας το πόσο μεγάλη σημασία της δίνεται.
Ο κ. Καλαντζής ερωτήθηκε και για το θέμα των ιεροδιδασκάλων στα μειονοτικά σχολεία της Θράκης ενώ ήταν απόλυτος στο θέμα της Χρυσής Αυγής και του ρατσισμού.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της άπομαγνητοφωνημένης συνέντευξης:
Δημοσιογράφος: Χαιρόμαστε που σας ακούμε, σας ευχαριστούμε για την επικοινωνία και περνάμε κατευθείαν στα θέματά μας. Κύριε Καλαντζή να ξεκινήσουμε με την ημερίδα που έγινε εχθές στο Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος στη Μονή Πεντέλης, «Εκκλησιαστική εκπαίδευση, παλαιές προκλήσεις, νέες προοπτικές».
Η εκκλησιαστική εκπαίδευση και τα ζητήματα που έχουν προκύψει εδώ και καιρό, νομίζω ότι είναι πάντα στην επικαιρότητα.
Δεν ξέρω πως είδατε εχθές τις εργασίες της ημερίδας και αν θεωρείτε ότι υπήρξε κάποια συζήτηση, κάποιος γόνιμος διάλογος , γιατί βλέπω εδώ ότι οι εισηγητές, ήταν όλοι άνθρωποι που προέρχονται από τα εκκλησιαστικά λύκεια και γυμνάσια της χώρας και προφανώς έχουν την εμπειρία και ζουν από πρώτο χέρι τα προβλήματα που υπάρχουν.
ΓΓΘ: Οι εισηγητές στους οποίους αναφέρεστε είναι η εκκλησιαστική εκπαίδευση με την έννοια ότι όσο καλό νομοθετικό πλαίσιο και αν υφίσταται ή αν ψηφισθεί, εκείνος που τελικά κερδίζει τη μάχη είναι ο εκπαιδευτικός μέσα στην τάξη.
Εάν ο εκπαιδευτικός που δίνει τη μάχη μέσα στην τάξη δεν εκφραστεί, δεν μιλήσει, δεν μας πει τι πιστεύει, τι βλέπει, τι περιμένει, τι φόβους και τι ελπίδες έχει, τότε κινδυνεύουμε να νομοθετήσουμε στο κενό.
Πρώτα λοιπόν ακούμε και πρέπει να ακούσουμε εκείνους που θα δώσουν και δίνουν τη καθημερινή μάχη και μετά πάνω στην εμπειρία τη δική τους θα προσαρμόσουμε και εκείνα που χρειάζεται και θέλει η Εκκλησία, ώστε και η Πολιτεία να επιτελέσει το καθήκον και το χρέος της που έχει αναλάβει εδώ και πάρα πολλά χρόνια.
Δημοσιογράφος: Μάλιστα. Κύριε Καλαντζή εσείς πιστεύετε ότι χρειάζεται η Εκκλησιαστική Εκπαίδευση; Χρειάζεται να υπάρχουν Εκκλησιαστικά Γυμνάσια και Λύκεια;
ΓΓΘ: Για οποιονδήποτε γνωρίζει στοιχειωδώς την ιστορία της χώρας μας και την Ιερή μας Παράδοση η ερώτηση αυτή δεν έχει απολύτως κανένα νόημα. Αντιλαμβάνομαι, βεβαίως, ότι μπορεί κάποιος έχοντας ελλιπή γνώση ή ενδεχομένως και μη κατανοώντας το βάθος της ελληνικής ιστορίας να κάνει διάφορες άλλες σκέψεις όπως είναι πολύ φυσικό να γίνεται σε ένα δημοκρατικό καθεστώς.
Ακόμα, όμως και γι’ αυτούς οι οποίοι, ας μου επιτραπεί να πω, δεν έχουν μια θετική στάση απέναντι στην Εκκλησία θα ήταν χρήσιμο να σκεφτούν και οι ίδιοι ότι στη δική μας κοινωνία και στο δικό μας Έθνος η πλειοψηφία, η μεγάλη πλειοψηφία, είμαστε Χριστιανοί Ορθόδοξοι.
Η Εκκλησία μας είναι παντού. Ακόμα, λοιπόν και γι’ αυτόν που δεν συμπαθεί την Εκκλησία, θα ήταν χρήσιμο να σκεφτεί αν προτιμά μια Εκκλησία η οποία έχει την δυνατότητα, με τη στήριξη βεβαίως της πολιτείας να διαθέτει στελέχη με ανοιχτό πνεύμα με βαθιά μόρφωση και συνείδηση της Ελληνικής Ιστορίας ή αν θέλει μια Εκκλησία μικρή, φοβική και ανασφαλής.
Δημοσιογράφος: Και μάλιστα κάποια από αυτά τα σχολεία, εγώ θέλω να αναφερθώ ιδιαίτερα στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή, επειδή πριν από λίγες μέρες είχαμε τη δυνατότητα να μιλήσουμε με τον Πρόεδρο της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής με αφορμή μια πολύ όμορφη ιδέα που είχε το σχολείο να ανοίξει μια μέρα τις πύλες του και να δεχτεί γονείς, μαθητές, να κάνει έτσι μια μικρή γιορτή, ένα πάρτι, για να χρησιμοποιήσω μια πιο σύγχρονη ορολογία, και να καλέσει τα παιδιά να δουν τις πραγματικά εκπληκτικές εγκαταστάσεις του σχολείου που θυμίζει πραγματικά ιδιωτικά κολλέγια του εξωτερικού και να μάθουν τι δυνατότητες έχει ένα παιδί σήμερα
ΓΓΘ: Θυμίζει αλλά δεν είναι.
Δημοσιογράφος: αν επιλέξει τη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή. Έτσι ενδεικτικά το αναφέρουμε.
ΓΓΘ: Να σας πω δυο συγκεκριμένα παραδείγματα. Θυμίζει ιδιωτικά κολλέγια του εξωτερικού, σωστά το είπατε, αλλά, δυστυχώς, δεν είναι. Ο δικός μας πόνος, ο δικός μας καημός, η δική μας φιλοδοξία είναι να γίνει ένα τέτοιο σχολείο αριστείας.
Εμείς δεν συζητάμε αν πρέπει ή δεν πρέπει να υπάρχει εκκλησιαστική εκπαίδευση. Αυτό είναι δεδομένο και εκτός συζήτησης. Εμείς συζητάμε πώς η Εκκλησιαστική Εκπαίδευση, το Εκκλησιαστικό Εκπαιδευτικό σύστημα θα είναι ένα σύστημα αντάξιο της Εκκλησίας μας και του Έθνους μας.
Δεν είναι δυνατόν η Ριζάρειος αυτή τη στιγμή να μην είναι το κορυφαίο ή έστω, ένα από τα κορυφαία σχολεία του λεκανοπεδίου με διεθνή ακτινοβολία. Τίποτα λιγότερο δεν αξίζει στην Εκκλησία μας και στο Έθνος μας.
Μερικοί πιστεύουν ότι δεν υπάρχει κανένα νόημα στην Εκκλησιαστική Εκπαίδευση και η Εκπαίδευση αυτή παρακμάζει ή είναι καταδικασμένη να κλείσει γιατί είναι εκτός εποχής. Εκτός εποχής είσαι αν κάνεις συγκεκριμένες επιλογές ή όχι. Προφανώς αν κάνεις συγκεκριμένες επιλογές ή θα είσαι εκτός εποχής ή θα είσαι στο περιθώριο. Όταν κάνεις, όμως, τις σωστές επιλογές τα πράγματα αλλάζουν.
Στην Εκκλησιαστική Εκπαίδευση έχουμε μια ιστορία επιτυχίας. Πρόκειται για το Εκκλησιαστικό Γυμνάσιο-Λύκειο Νεαπόλεως.
Εκεί με την ευλογία και την αμέριστη στήριξη του Μητροπολίτη Νεαπόλεως, Σταυρουπόλεως κ.κ.Βαρνάβα, χάρη σε ένα εμπνευσμένο προσωπικό, σε μια εμπνευσμένη Διευθύντρια, με την αμέριστη στήριξη της Πολιτείας και του Δήμου σε όλα τα δυνατά επίπεδα, το σχολείο μετακόμισε από ένα άθλιο κτήριο σε ένα πολύ καλύτερο κτήριο και δεν πληρώνει ούτε ένα ευρώ ενοίκιο αυτή τη στιγμή.
Να κάνω μία παρένθεση και να σας πω ότι ο προηγούμενος ιδιοκτήτης αντί ως Έλλην να επικροτήσει αυτή την κίνηση μας κυνηγάει ακόμα στο Δικαστήριο.
Δημοσιογράφος: Μάλιστα.
ΓΓΘ: Θέλοντας να εξασφαλίσει να ζει καλύτερα ο ίδιος σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου συμφέροντος. Αυτό το σχολείο, λοιπόν, έκανε ένα πολύ μεγάλο άνοιγμα στην κοινωνία, με εκδηλώσεις, με βραβεύσεις.
Έδειξε τον πολιτισμό που παράγεται. Παραδείγματος χάριν στα Εκκλησιαστικά σχολεία υπάρχουν οι καλύτερες βυζαντινές χορωδίες. Όποιος είχε την ευτυχία να ακούσει μία βυζαντινή χορωδία οποιουδήποτε Εκκλησιαστικού μας Λυκείου, μόνο αγαλλίαση ψυχής μπορεί να αισθανθεί.
Αυτό λοιπόν το σχολείο ανοίχτηκε στην κοινωνία και προχώρησε και σε άλλες καινοτόμες πρωτοβουλίες με τις ευλογίες του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη κ.κ.Βαρνάβα, όπως στην εισαγωγή κοριτσιών. Στο σχολείο δεν έγινε καμία κατάληψη, δεν έχει χαθεί καμία διδακτική ώρα.
Είναι ένα σχολείο καθαρό. Δεν βλέπεις δεκάδες συνθήματα που βρίζουν τους πάντες και τα πάντα γραμμένα στους τοίχους. Όλο λοιπόν αυτό το περιβάλλον ασφάλειας, μάθησης, ομαλής εκπαιδευτικής διαδικασίας και ευκαιριών, οδήγησε στον πενταπλασιασμό των εγγραφών.
Είναι το σχολείο με τις περισσότερες εγγραφές αυτή τη στιγμή από όλα τα Εκκλησιαστικά σχολεία. Και βεβαίως, να σας πω και μια άλλη παράμετρο. Όταν έχεις τόσα παιδιά και τέτοιες επιτυχίες, ποιος μπορεί να μιλήσει για κλείσιμο; Ποιος θα τολμήσει να μιλήσει για κρίση του εκκλησιαστικού εκπαιδευτικού συστήματος; Κανένας.
Δημοσιογράφος: Δείχνει λοιπόν τις προοπτικές που ανοίγονται και το στοίχημα αν θέλετε
ΓΓΘ: Υπάρχει κενό, συγκεκριμένο κενό στην Εκπαίδευση της χώρας μας το οποίο τα Εκκλησιαστικά σχολεία και μπορούν και πρέπει να καλύψουν. Γιατί τα Εκκλησιαστικά σχολεία έχουν δύο χαρακτηριστικά, ας μου επιτρέψετε να πω.
Πρώτον, δεν είναι υποχρεωτικά όπως η Γενική Εκπαίδευση που πρέπει να πας στο σχολείο της γειτονιάς. Στο Εκκλησιαστικό σχολείο πηγαίνεις αν το επιλέξουν οι γονείς σου. Και μένεις αν εσύ που είσαι εκεί ως μαθητής το θεωρείς ελκυστικό.
Δεύτερον, τα Εκκλησιαστικά σχολεία δεν έχουν μόνο το πρόγραμμα που έχει το Γενικό Λύκειο. Έχουν σαφέστατα μιαν ιδιαίτερη διάσταση που συνδέει και αναδεικνύει το τώρα με τις βαθιές ρίζες του πολιτισμού και της ιστορικής μας ύπαρξης. Και βεβαίως υπάρχει διάχυτο και αυτό καθορίζει και πολλά πράγματα, το Ορθόδοξο ήθος.
Νομίζω ότι ένας γονέας θα θεωρούσε πολύ ελκυστική αυτή την προοπτική, όπως αποδείχτηκε και στην περίπτωση της Νεάπολης Θεσσαλονίκης, αν τελικά αυτό που του προσφέρεται είναι εκείνο που του χρειάζεται. Μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία, βεβαίως, η Εκκλησία μας αυξάνει πάρα πολύ τις πιθανότητές της τελικώς να μπορέσει να επιλέξει όχι από πέντε, τους πέντε αλλά από εκατό να επιλέξει τους πέντε καλύτερους για να στελεχώσουν αύριο και τον Ιερό Κλήρο αλλά και άλλες θέσεις. Γιατί η Εκκλησία μας δεν είναι μόνο οι Ιερείς. Εκκλησία είμαστε όλοι οι πιστοί.
Δημοσιογράφος: Μάλιστα. Είναι πολύ σημαντικό το ότι καταλαβαίνω από τα λεγόμενά σας ότι η μεγάλη αυτή προσπάθεια της Εκκλησίας στον χώρο της Εκπαίδευσης πάντα, έχει τη στήριξη του Υπουργείου Παιδείας.
ΓΓΘ: Δεν έχει απλώς τη στήριξη, είναι ο κύριος λόγος που υφιστάμεθα ως Γενική Γραμματεία Θρησκευμάτων. Δείτε τις αρμοδιότητές μας.
Δημοσιογράφος: Μάλιστα. Μένοντας στον χώρο της Εκπαίδευσης ήθελα να σας ρωτήσω και για κάτι άλλο, με αφορμή έτσι αυτή την επικοινωνία μας. Επειδή φαίνεται ότι τα κρούσματα ρατσισμού και ξενοφοβίας δεν εκδηλώνονται μόνο σε μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους, αλλά πολλές φορές αναδεικνύονται τέτοια θέματα μέσα από τα σχολεία.
Θέλω να σας ρωτήσω αν έτσι έχετε συζητήσει καθόλου το θέμα στο Υπουργείο Παιδείας και αν με τη νέα σχολική χρονιά έχετε σκεφτεί κάποιες προτάσεις για την επίλυση αυτού του θέματος.
ΓΓΘ: Κοιτάξτε, στο Υπουργείο Παιδείας συζητιούνται όλα αυτά τα θέματα πάρα πολύ, αλλά δεν τα συζητάμε όλοι με όλους, διότι υπάρχουν αρμοδιότητες.
Καλό είναι κάποιος να σέβεται τις αρμοδιότητές του και να μην έχει τη διάθεση να εισπηδήσει σε αρμοδιότητες άλλων. Το θέμα το οποίο με ρωτάτε, βεβαίως και το Υπουργείο το γνωρίζει.
Ο Υπουργός έχει ιδιαίτερη ευαισθησία στο ζήτημα και παίρνει πρωτοβουλίες αλλά αρμοδιότητα για να μιλήσει για το θέμα έχει ο ίδιος ο Υπουργός ή ο Γενικός Γραμματέας που έχει την ειδική ευθύνη στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Όσον αφορά τα Εκκλησιαστικά σχολεία θα πω κάτι πάρα πολύ συγκεκριμένο. Θα επαναλάβω ακριβώς αυτό που έχει πει ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης, σε έναν από τους πολύ εμπνευσμένους λόγους του: Δεν είναι δυνατόν να είσαι Χριστιανός Ορθόδοξος και την ίδια στιγμή να είσαι ρατσιστής, ξενόφοβος ή μέλος της Χρυσής Αυγής.
Η Χρυσή Αυγή όλα αυτά τα μετατρέπει σε πολιτικό λόγο, διανθισμένο βεβαίως και χαρακτηρισμένο από ναζιστικές ιδέες, όχι απλά ρατσιστικές και ξενοφοβικές. Δεν είναι δυνατόν να είσαι Χριστιανός Ορθόδοξος και Χρυσαυγίτης ταυτοχρόνως. Ή δεν έχεις διαβάσει το Ευαγγέλιο ή έχεις διαβάσει άλλο Ευαγγέλιο.
Πάντως η δική μας πίστη με τέτοια πράγματα δεν είχε, δεν έχει και δεν μπορεί να αποκτήσει κανενός είδους τέτοια σχέση.
Δημοσιογράφος: Ναι, προφανώς αυτό είναι ένα θέμα που είναι λυμένο για την Εκκλησιαστική Εκπαίδευση.
ΓΓΘ: Γι’ αυτό και δεν έχουμε ζητήματα ρατσισμού και ξενοφοβίας στα Εκκλησιαστικά Σχολεία.
Δημοσιογράφος: Νομίζω ότι μπορούμε να το πούμε ξεκάθαρα. Εγώ αναφέρθηκα γενικότερα, έτσι, σε αυτό το θέμα στον τομέα της Εκπαίδευσης.
ΓΓΘ: Θα σας πω και μια άλλη διάσταση για την ερώτησή σας, απευθυνόμενος σε εκείνους που αναρωτιούνται για τον ρόλο των θρησκευτικών. Λοιπόν, τα θρησκευτικά, και θα το πω με μεγάλη μου λύπη, εμείς οι ίδιοι ως κοινωνία με διάφορους τρόπους τα υποβαθμίσαμε και τα υποβαθμίζουμε ακόμα.
Είναι διάχυτη η διάδοση ότι υπάρχουν σχολεία, ιδιωτικά κυρίως, τα οποία αποφεύγουν να διδάσκουν τα θρησκευτικά και τα αντικαθιστούν με την διδασκαλία μαθημάτων κατεύθυνσης. Εμείς, ως κοινωνία το επιλέξαμε αυτό. Και πληρώνουμε το κόστος.
Γιατί οποιοσδήποτε διδασκόταν θρησκευτικά από Θεολόγο που σέβεται αυτό που διδάσκει, δεν είναι δυνατόν να μην καταλάβει το βασικό, το κυρίαρχο μήνυμα της δικής μας πίστης η οποία καλώς ή κακώς, καλώς για μένα κακώς ενδεχομένως για κάποιους άλλους, χαρακτηρίζει και τον Ελληνικό πολιτισμό.
Αν κάποιος καταλάβει τι διδάσκεται στο μάθημα των Θρησκευτικών, γι ‘ αυτό και είναι πολύτιμο το μάθημα των Θρησκευτικών, πώς θα μπορούσε μετά να βγει στο διάλειμμα και να πει πάμε να δείρουμε αυτόν γιατί είναι πιο σκουρόχρωμος από εμάς, πάμε να δείρουμε αυτόν γιατί δεν είναι Χριστιανός, πάμε να δείρουμε αυτόν γιατί είναι πιο ψηλός ή πιο κοντός.
Γιατί ξέρετε ο ρατσισμός και τα συμπαρομαρτούντα όπως έδειξε η χιτλερική εμπειρία, ξεκινάνε από το σπίτι σου και καταλήγουν στο σπίτι σου.
Δεν υπάρχει κανείς που είναι τυχερός και κάθεται απ’ έξω και κρίνει όλους τους άλλους. Μπαίνει και αυτός στον μύλο. Ας διαβάσουμε λίγο τι έγινε στη Γερμανία γιατί δεν είναι πια κάτι θεωρητικό, είναι κάτι που το ζήσαμε. Ας τα διαβάσουμε αυτά, ας διαβάσουν πως φέρθηκαν οι Ναζί στις Εκκλησίες και στον Χριστιανισμό, τι έκαναν και μετά να το ξανασυζητήσουμε.
Δημοσιογράφος: Να σας ρωτήσω κάτι. Αυτό που είπατε τώρα που συμβαίνει σε κάποια ιδιωτικά σχολεία. Σε αυτόν τον τομέα δεν έχει την δυνατότητα παρέμβασης το Υπουργείο Παιδείας αν δεν διδάσκεται το μάθημα των θρησκευτικών;
ΓΓΘ: Έχει τη δυνατότητα αλλά πρέπει να αποδειχθεί. Αυτό που μεταφέρω εγώ τώρα είναι μια πληροφορία που θα μπορούσε κάποιος αύριο να μου πει ότι συκοφαντώ τα ιδιωτικά σχολεία.
Βεβαίως αν την έχεις ακούσει από διαφορετικούς φιλολόγους γιατί λόγω του πρότερου παρελθόντος μου έχω σχέση με φιλολόγους, αρχίζεις και αναρωτιέσαι τι πράγματι ισχύει. Αλλά ξέρετε, μερικά πράγματα από ένα σημείο και μετά δεν γίνονται. Το κράτος δεν μπορεί να γίνει ένας τεράστιος κατάσκοπος. Έχει μεγάλη σημασία τι πιστεύει η ελληνική κοινωνία και πώς κινούμαστε όλοι.
Δημοσιογράφος: Έχετε δίκαιο. Θέλετε να πείτε, προφανώς ότι θα μπορούσαν και οι γονείς να το απαιτήσουν αυτό. Και να αλλάξει.
ΓΓΘ: Θέλω να πω, προφανώς, ότι όταν έχουμε απονομιμοποιήσει μόνοι μας το μάθημα, εκεί θα καταλήξουμε.
Δημοσιογράφος: Μάλιστα.
ΓΓΘ: Και βεβαίως θα έρθει και το κόστος της συνέπειας για τη πράξη μας. Και ας δούμε και λίγο παραπέρα σε άλλα κράτη που δεν διδάσκονται θρησκευτικά που έχει οδηγήσει αυτό.
Όχι μόνο από την άποψη της ύπαρξης ιδεών που είναι βαθιά απάνθρωπες, αλλά και από το ότι βρέθηκαν ουκ ολίγες ακραίες ομάδες που φρόντισαν εκείνες να καλύψουν τη φυσιολογική ανθρώπινη δίψα για τη γνώση του Θείου.
Αυτό θέλουμε για τη χώρα μας; Τα θρησκευτικά είναι πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση. Και δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίζεται εντελώς συγκαταβατικά. Τα θρησκευτικά δεν είναι ένα ακόμη μάθημα.
Δημοσιογράφος: Μάλιστα.
ΓΓΘ: Δεν λέω ότι πρέπει να έχουμε όλο το ωρολόγιο πρόγραμμα με θρησκευτικά. Πρέπει να είμαστε ικανοί να σταθούμε στον σύγχρονο κόσμο. Αλλά για να σταθείς στον σύγχρονο κόσμο πρέπει να υπάρχει ένας πνευματικός δρόμος. Ποιο δρόμο, λοιπόν, επιλέγουμε εμείς;
Νομίζω, ότι εμείς έχουμε την ευθύνη να επιλέξουμε έναν πνευματικό δρόμο που είναι αντίστοιχος με τον Πολιτισμό, την Ιστορία και την Πίστη των Πατέρων μας.
Και αντίστοιχα, στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, γιατί η χώρα μας σε πολλά πράγματα είναι πιο προοδευτική απ’ ότι πιστεύουν ορισμένοι και εντός και εκτός, και άλλοι συμπολίτες μας που έχουν άλλες θρησκευτικές πεποιθήσεις, όπως έχουν κάθε δικαίωμα σύμφωνα με το Σύνταγμα, έχουν αυτή τη δυνατότητα.
Να σας πω ότι το ελληνικό κράτος διορίζει και πληρώνει μισθούς Καθολικών Θεολόγων. Το ελληνικό κράτος πρόσφατα ψήφισε ειδική νομοθετική ρύθμιση για να διορίσει με σύμβαση Ιεροδιδασκάλους για τη διδασκαλία του Ισλάμ στα παιδιά της μειονότητας στη Θράκη. Και τονίζω ότι ευτυχώς που ασκεί τέτοιες πολιτικές για τις θρησκευτικές μειονότητες.
Δημοσιογράφος: Μάλιστα
ΓΓΘ: Γιατί δεν είναι μόνο κίνηση προοδευτική με την έννοια του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι και στοιχειώδη κίνηση αυτοπροστασίας του κοινωνικού συνόλου από ακραίες αντιλήψεις και θέσεις.
Το Κράτος δεν πρέπει να αφήνει κενά. Ειδικά τέτοιου είδος κενά. Γι’ αυτό η κουβέντα για το μάθημα των θρησκευτικών πρέπει να γίνει δυνατά και καθαρά πολλές φορές. Για να γίνει κατανοητό το πόσο σημαντικό είναι αυτό το μάθημα, ώστε να αποφεύγουμε καταστάσεις πολύ δυσάρεστες για όλους μας.